Contents
Psychologie: 6 psychologische stromingen en een client.....................................................................................................................2
Hoofdstuk 2: het levensverhaal en de problematiek van Mariann kijk extra papier ......................................................................5
Hoofdstuk 3: Psychodynamische benadering (meer examenvragen over)......................................................................................6
3.1 Inleiding...................................................................................................................................................................................6
3.2 De theorie van Freud...............................................................................................................................................................6
3.3 Het objectrelatiemodel.........................................................................................................................................................12
3.5 Psychodynamische therapieën.............................................................................................................................................12
3.7 Nieuwere ontwikkelingen.....................................................................................................................................................13
“Familie in dieren”, Johan (9j).....................................................................................................................................................14
3.8 Psychodynamische visies op depressie.................................................................................................................................14
Hoofdstuk 4: Cognitief-gedragstherapeutische benadering...........................................................................................................15
4.1 Inleiding.................................................................................................................................................................................15
4.2 Gedragstherapie....................................................................................................................................................................16
4.3 Model-leren...........................................................................................................................................................................22
4.4 Sociale vaardigheidstrainingen.............................................................................................................................................23
4.5 Het belang van motivatie......................................................................................................................................................23
4.6 Cognitieve psychologie..........................................................................................................................................................24
4.8 Nieuwere ontwikkelingen.....................................................................................................................................................28
4.9 Cognitief-gedragstherapeutische benadering in zorg en welzijn..........................................................................................29
Hoofdstuk 5: Experientiele en cliëntgerichte benaderingen..........................................................................................................30
5.1 Inleiding.................................................................................................................................................................................30
5.2 Zelfontplooiing......................................................................................................................................................................30
5.3 Onvoorwaardelijke acceptatie..............................................................................................................................................31
5.4 Incongruentie: vervreemd van anderen en van onszelf.......................................................................................................31
5.5 Positieve mogelijkheden.......................................................................................................................................................32
5.6 Uitgangspunten van de cliëntgerichte benadering...............................................................................................................33
5.7 Onvoorwaardelijke acceptatie, echtheid en empathie.........................................................................................................33
5.8 Niet adviseren, maar begrijpen en verhelderen...................................................................................................................34
5.9 De behoeftepiramide van Abraham Maslow (1908-1970)...................................................................................................34
5.10 Directievere technieken, ervaringsleren en existentiële dillema’s.....................................................................................35
5.11 een meisje in Experientiele en cliëntgerichte therapie......................................................................................................37
5.12 Cliëntgerichte en experientiele benaderingen in zorg en welzijn......................................................................................37
5.13 Kanttekeningen...................................................................................................................................................................38
Hoofdstuk 6: Lichaamsgerichte benadering...................................................................................................................................39
6.1 Inleiding.................................................................................................................................................................................39
, 6.2 Lichaamsgerichte benadering...............................................................................................................................................40
6.3 Kanttekeningen.....................................................................................................................................................................44
Hoofdstuk 7: Systeemgerichte benadering.....................................................................................................................................45
7.1 Inleiding.................................................................................................................................................................................45
7.2 Verschillende inspiratiebronnen van de systeembenaderingen..........................................................................................45
7.3 De algemene systeemleer.....................................................................................................................................................46
7.4 Uitgangspunten van systeembenadering.............................................................................................................................47
7.5 Verschillende systeemtherapeutische benadering...............................................................................................................47
7.6 De communicatietheoretische benadering...........................................................................................................................47
7.7 De structurele benadering: kluwen- en los-zand-gezinnen..................................................................................................49
7.8 De intergenerationele of contextuele benadering...............................................................................................................51
7.10 Verwante ontwikkeling.......................................................................................................................................................56
7.11 Contextuele benadering in zorg en welzijn.........................................................................................................................56
7.12 groepsdynamica en sociotherapie......................................................................................................................................56
7.13 Netwerkbenadering............................................................................................................................................................57
7.14 Interventies gericht op de sociale omgeving......................................................................................................................58
7.16 Kanttekeningen...................................................................................................................................................................59
Hoofdstuk 8: Oplossingsgerichte benaderingen en positieve psychologie....................................................................................59
8.1 Inleiding.................................................................................................................................................................................59
8.2 Positieve psychologie............................................................................................................................................................59
8.3 Oplossingsgerichte benadering.............................................................................................................................................60
8.4 Uitgangspunten.....................................................................................................................................................................61
8.5 Ordenen en zoeken...............................................................................................................................................................61
8.6 Het formuleren van doelen...................................................................................................................................................61
8.7 Therapeutische technieken...................................................................................................................................................61
8.8 Therapeutische houding........................................................................................................................................................64
9.10 Oplossingsgerichte benaderingen in zorg en welzijn..........................................................................................................64
8.11 kanttekeningen....................................................................................................................................................................64
Biopsychosociaal model:.................................................................................................................................................................64
PSYCHOLOGIE: 6 PSYCHOLOGISCHE STROMINGEN EN EEN CLIENT
,Psychologie volgens Cuyvers: “Voor ons is de wetenschappelijke psychologie de studie van de
doelgerichte interactie (interactie bewust met een persoon) tussen persoon en situatie. Meer specifiek
wil de psychologie achterhalen hoe de persoon in interactie met de situatie (hoe het nu eenmaal is)
beleeft, wat hij ervaart en tegelijk tot doelgericht handelen komt”.
Psycholoog en zijn collega’s:
• Psycholoog:
• Beschermde titel: master in de psychologie
• Schrijft geen medicatie voor
• Niet door RIZIV terugbetaald, tenzij via conventie/eerstelijnszorg
• Niet altijd specifiek therapeutisch geschoold
• Psychotherapeut:
• Geen beschermde titel, geen vaste vooropleiding
• Niet altijd psychologisch geschoold
• Schrijft geen medicatie voor
• Niet door RIZIV terugbetaald
• Indien lid van beroepsvereniging
= kwaliteitslabel
= Beide soms door ziekenfonds deels terugbetaald
• Psychiater:
• Beschermde titel: arts!
• Mag medicatie voorschrijven & door RIZIV terugbetaald
• Niet altijd specifiek therapeutisch geschoold
• Praktijkgerichte orthopedagoog:
• Geen beschermde titel
• Mag geen medicatie voorschrijven & niet door RIZIV terugbetaald
• Niet therapeutisch geschoold (tenzij extra opleiding)
• Vooral ondersteuning van cliënten in dagelijks leven
Grootste specialismen binnen psychologie:
, • Theoretische psychologie
• Functieleer / algemene psychologie
• Ontwikkelingspsychologie (zie levenslooppsychologie)
• Persoonlijkheidspsychologie
• Sociale psychologie (zie sociaal-agogische vaardigheden)
• Fysiologische psychologie / neuropsychologie
• Toegepaste psychologie
• Schoolpsychologie
• Arbeidspsychologie
• Klinische psychologie (m.b.t. stoornissen) visum nodig
• Sportpsychologie
• ...
- Mens- en wereldbeeld
- Verklaringsmodellen voor psychische problemen
- Methodieken om psychologische problemen te behandelen
o ‘Methodieken’ = de op de praktijk gerichte uitwerkingen van een deze benaderingen… .
Methodieken geven aan hoe je abstracte theorieën kunt toepassen in de hulpverlening.
(Weerman, 2013, p.18)
- Methodieken en technieken
o Methoden technieken = concrete wijzen van handelen die binnen een bepaalde
methodiek passen.
Verschillen tussen de psychologische stromingen:
- Psychotherapeutische opleidingen vaak 1 model
- Verschillende componenten van psychisch functioneren
o Ontwikkelingscomponent: hoe is ontwikkeling verlopen
o Neurobiologische component: alles wat fysiek is, hoe gaat het met concentratie vb.
medicatie dan of bewegingsoefeningen, …
o Affectieve component:
o Cognitieve component: manier waarom denken bvb. paniekaanvallen, tijdens overtuiging
dat er iets verschrikkelijk met hen gaat gebeuren, dood gaan, pipi in broek, …
o Gedragscomponent:
o Interpersoonlijke component:
o Systeemcomponent:
- Andere verschillen
o Meer klachtgericht versus persoonsgericht
o Meer gericht op de klacht versus gericht op de mogelijkheden
Psychologie: 6 psychologische stromingen en een client.....................................................................................................................2
Hoofdstuk 2: het levensverhaal en de problematiek van Mariann kijk extra papier ......................................................................5
Hoofdstuk 3: Psychodynamische benadering (meer examenvragen over)......................................................................................6
3.1 Inleiding...................................................................................................................................................................................6
3.2 De theorie van Freud...............................................................................................................................................................6
3.3 Het objectrelatiemodel.........................................................................................................................................................12
3.5 Psychodynamische therapieën.............................................................................................................................................12
3.7 Nieuwere ontwikkelingen.....................................................................................................................................................13
“Familie in dieren”, Johan (9j).....................................................................................................................................................14
3.8 Psychodynamische visies op depressie.................................................................................................................................14
Hoofdstuk 4: Cognitief-gedragstherapeutische benadering...........................................................................................................15
4.1 Inleiding.................................................................................................................................................................................15
4.2 Gedragstherapie....................................................................................................................................................................16
4.3 Model-leren...........................................................................................................................................................................22
4.4 Sociale vaardigheidstrainingen.............................................................................................................................................23
4.5 Het belang van motivatie......................................................................................................................................................23
4.6 Cognitieve psychologie..........................................................................................................................................................24
4.8 Nieuwere ontwikkelingen.....................................................................................................................................................28
4.9 Cognitief-gedragstherapeutische benadering in zorg en welzijn..........................................................................................29
Hoofdstuk 5: Experientiele en cliëntgerichte benaderingen..........................................................................................................30
5.1 Inleiding.................................................................................................................................................................................30
5.2 Zelfontplooiing......................................................................................................................................................................30
5.3 Onvoorwaardelijke acceptatie..............................................................................................................................................31
5.4 Incongruentie: vervreemd van anderen en van onszelf.......................................................................................................31
5.5 Positieve mogelijkheden.......................................................................................................................................................32
5.6 Uitgangspunten van de cliëntgerichte benadering...............................................................................................................33
5.7 Onvoorwaardelijke acceptatie, echtheid en empathie.........................................................................................................33
5.8 Niet adviseren, maar begrijpen en verhelderen...................................................................................................................34
5.9 De behoeftepiramide van Abraham Maslow (1908-1970)...................................................................................................34
5.10 Directievere technieken, ervaringsleren en existentiële dillema’s.....................................................................................35
5.11 een meisje in Experientiele en cliëntgerichte therapie......................................................................................................37
5.12 Cliëntgerichte en experientiele benaderingen in zorg en welzijn......................................................................................37
5.13 Kanttekeningen...................................................................................................................................................................38
Hoofdstuk 6: Lichaamsgerichte benadering...................................................................................................................................39
6.1 Inleiding.................................................................................................................................................................................39
, 6.2 Lichaamsgerichte benadering...............................................................................................................................................40
6.3 Kanttekeningen.....................................................................................................................................................................44
Hoofdstuk 7: Systeemgerichte benadering.....................................................................................................................................45
7.1 Inleiding.................................................................................................................................................................................45
7.2 Verschillende inspiratiebronnen van de systeembenaderingen..........................................................................................45
7.3 De algemene systeemleer.....................................................................................................................................................46
7.4 Uitgangspunten van systeembenadering.............................................................................................................................47
7.5 Verschillende systeemtherapeutische benadering...............................................................................................................47
7.6 De communicatietheoretische benadering...........................................................................................................................47
7.7 De structurele benadering: kluwen- en los-zand-gezinnen..................................................................................................49
7.8 De intergenerationele of contextuele benadering...............................................................................................................51
7.10 Verwante ontwikkeling.......................................................................................................................................................56
7.11 Contextuele benadering in zorg en welzijn.........................................................................................................................56
7.12 groepsdynamica en sociotherapie......................................................................................................................................56
7.13 Netwerkbenadering............................................................................................................................................................57
7.14 Interventies gericht op de sociale omgeving......................................................................................................................58
7.16 Kanttekeningen...................................................................................................................................................................59
Hoofdstuk 8: Oplossingsgerichte benaderingen en positieve psychologie....................................................................................59
8.1 Inleiding.................................................................................................................................................................................59
8.2 Positieve psychologie............................................................................................................................................................59
8.3 Oplossingsgerichte benadering.............................................................................................................................................60
8.4 Uitgangspunten.....................................................................................................................................................................61
8.5 Ordenen en zoeken...............................................................................................................................................................61
8.6 Het formuleren van doelen...................................................................................................................................................61
8.7 Therapeutische technieken...................................................................................................................................................61
8.8 Therapeutische houding........................................................................................................................................................64
9.10 Oplossingsgerichte benaderingen in zorg en welzijn..........................................................................................................64
8.11 kanttekeningen....................................................................................................................................................................64
Biopsychosociaal model:.................................................................................................................................................................64
PSYCHOLOGIE: 6 PSYCHOLOGISCHE STROMINGEN EN EEN CLIENT
,Psychologie volgens Cuyvers: “Voor ons is de wetenschappelijke psychologie de studie van de
doelgerichte interactie (interactie bewust met een persoon) tussen persoon en situatie. Meer specifiek
wil de psychologie achterhalen hoe de persoon in interactie met de situatie (hoe het nu eenmaal is)
beleeft, wat hij ervaart en tegelijk tot doelgericht handelen komt”.
Psycholoog en zijn collega’s:
• Psycholoog:
• Beschermde titel: master in de psychologie
• Schrijft geen medicatie voor
• Niet door RIZIV terugbetaald, tenzij via conventie/eerstelijnszorg
• Niet altijd specifiek therapeutisch geschoold
• Psychotherapeut:
• Geen beschermde titel, geen vaste vooropleiding
• Niet altijd psychologisch geschoold
• Schrijft geen medicatie voor
• Niet door RIZIV terugbetaald
• Indien lid van beroepsvereniging
= kwaliteitslabel
= Beide soms door ziekenfonds deels terugbetaald
• Psychiater:
• Beschermde titel: arts!
• Mag medicatie voorschrijven & door RIZIV terugbetaald
• Niet altijd specifiek therapeutisch geschoold
• Praktijkgerichte orthopedagoog:
• Geen beschermde titel
• Mag geen medicatie voorschrijven & niet door RIZIV terugbetaald
• Niet therapeutisch geschoold (tenzij extra opleiding)
• Vooral ondersteuning van cliënten in dagelijks leven
Grootste specialismen binnen psychologie:
, • Theoretische psychologie
• Functieleer / algemene psychologie
• Ontwikkelingspsychologie (zie levenslooppsychologie)
• Persoonlijkheidspsychologie
• Sociale psychologie (zie sociaal-agogische vaardigheden)
• Fysiologische psychologie / neuropsychologie
• Toegepaste psychologie
• Schoolpsychologie
• Arbeidspsychologie
• Klinische psychologie (m.b.t. stoornissen) visum nodig
• Sportpsychologie
• ...
- Mens- en wereldbeeld
- Verklaringsmodellen voor psychische problemen
- Methodieken om psychologische problemen te behandelen
o ‘Methodieken’ = de op de praktijk gerichte uitwerkingen van een deze benaderingen… .
Methodieken geven aan hoe je abstracte theorieën kunt toepassen in de hulpverlening.
(Weerman, 2013, p.18)
- Methodieken en technieken
o Methoden technieken = concrete wijzen van handelen die binnen een bepaalde
methodiek passen.
Verschillen tussen de psychologische stromingen:
- Psychotherapeutische opleidingen vaak 1 model
- Verschillende componenten van psychisch functioneren
o Ontwikkelingscomponent: hoe is ontwikkeling verlopen
o Neurobiologische component: alles wat fysiek is, hoe gaat het met concentratie vb.
medicatie dan of bewegingsoefeningen, …
o Affectieve component:
o Cognitieve component: manier waarom denken bvb. paniekaanvallen, tijdens overtuiging
dat er iets verschrikkelijk met hen gaat gebeuren, dood gaan, pipi in broek, …
o Gedragscomponent:
o Interpersoonlijke component:
o Systeemcomponent:
- Andere verschillen
o Meer klachtgericht versus persoonsgericht
o Meer gericht op de klacht versus gericht op de mogelijkheden
