Onderzoeksmethoden voor bedrijfskunde
Waarom onderzoeksmethoden ?
- Weerbaar zijn in de samenleving gedreven door onderzoek
o goed en slecht onderzoek kunnen onderscheiden
- Helpt ons beslissingen te nemen bv. als manager
- Onderzoeksmethoden als noodzaak
o Om problemen op te lossen
o Ontstaan uit praktische problemen waarmee we geconfornteerd werden
Wat is onderzoek?
- Inzicht in de rol en relevantie van onderzoeksmethoden
- Zelf onderzoek leren uitvoeren
- Onderzoek kunnen evalueren en beoordelen
- Brede basis
Hoorcollege 1: scientific research (CH. 2)
Wat is wetenschap?
= systeem/methode om tot gefundeerde kennis te komen
- Geaccumuleerde kennis: georganiseerd intheorieën en gestoeld op empirische gegevens
- Een langzaam eeuwenlang proces kennis opbouw waarbij theorieën worden bijgesteld
Wat is het verschil tussen het verwerven van alledaagse en wetenschappelijke kennis?
- Strikte regels om de kwaliteit te waarborgen en zo tot geldige en betrouwbare kennis te
komen
Andere bronnen van kennis:
- Eigen ervaringen en waarnemingen
- Pers, media
- Ideologieën
Positie van sociale wetenschappen
Alfa-, beta- en gammawetenschappen
- Alfa- of geesteswetenschappen = studie van product menselijk handelen, producten van
menselijk handelen
- Beta- of natuurwetenschappen: natuurwetten
o 19e eeuw
o C.P. Snow (1959) “The Two Cultures”
- Gamma: sociale wetenschappen: focus op mensen en maatschappij
o 20ste eeuw
o Wolf Lepenies (1985) “Die drei Kulturen”
Hebben allemaal hun eigen methodes om onderzoek te voeren
o Organisatie in grote wetenschapsgebieden en disciplines beïnvloedt onze manier van
denken en wetenschap uitoefenen
o Methodologie is onderdeel van elke discipline
o Welke methoden moet sociaalwetenschappelijk onderzoek gebruiken?
methodenstrijd
Sociaalwetenschappelijk onderzoek?
= productie van geldige en betrouwbare kennis over de sociale realiteit door het combineren van
theorie en empirie volgens rigoureuze methodologische principes
- Geen cacuüm maar een context
1
, - Context van sociaalwetenschappelijk onderzoek:
o Contextfactoren bepalen hoe je SW-onderzoek zal doen
Wat is een theorie?:
1. Logisch samenhangend geheel van uitspraken over relaties tussen concepten = bouwstenen;
concepten die je gebruikt
Concept = abstract idee een label toedienen, label toedienen aan wat we waarnemen
samenvatten in een abstract idee
o Broken window theory: Verloedering zorgt voor meer criminaliteit bv. gebroken
raam, grafitti
2. Emprisch toetsbaar:
- Verifieerbaar (waarneembaar = observeerbare gevolgen)
- Weerlegbaar (mogelijk te weerleggen)
- Gemeenschappelijk, transparantie = moet toegankelijk zijn voor andere mensen om waar te
nemen veralgemeenbaar:
- Belangrijk verschil met andere kennissystemen
3. Veralgemeenbaar: gaat over meer dan éénmalig fenomeen op één plaats
Verhalen over hoe en waarom verschijnselen optreden, verhalen van de werkelijkheid,
fenomenen verklaren en in kaart brengen
Wat is emirie?:
- = ervaren van de wereld rondom ons door waarneming, gebaseerd op ervaring
- vastleggen via dataverzameling
- objectief waarnemen?
Samenspel tussen empirie & theorie empirische cyclus of inductieve-deductieve cyclus
- Verloopt via twee argumentaties:
o Vanuit een observatie (inductie): Observeren van fenomenen die vragen oproepen –
Systematischeobservatie → hypothesen → Theorie
bv. stel je telt zwanen in een park alle zwanen zijn wit
Specifiek algemeen
o Vanuit een theorie (deductie): Theorie onderwerpen aan toetsing en evaluatie,
bijstelling, toetsing en evaluatie
bv. alle zoogdieren hebben een ruggengraad mens is een zoogdier dus heeft een
ruggengraad
Algemeen specifiek
- Voortdurend proces steeds bijstellen bv. je komt een zwatre zwaan tegen
Veralgemeningen, ideeën
Waarnemingen, realiteit
2
,In wetenschap worden twee bronnen van kennis als legitiem beschouwd:
Twee denkwijzen die bepalende invloed hebben gehad op wetenschap
- Rationeel denken Rationalisme ( deductie): mens heeft ook die werkelijkheid, verstand
kan lezen
o Denkrichting die stelt dat ware kennis deductief tot stand komt
o Deductieve benadering: uit rationale overwegingen moeten hypothesen ontwikkeld
worden die vervolgend getoets worden (falsificatie)
Rationalisime: logica en logische afleiding → garantie op waarheid
- De rede is de voornaamste bron van kennis (<> openbaring/traditie of ervaring)
- Werkelijkheid: inherente redelijke en logische structuur
- Waarheid bestaat en kan direct door het verstand ‘gelezen’ worden
Deze waarheden zijn fundamenteel en ze ontkennen leidt tot contradictie
Deze waarheden zijn vanzelfsprekend waar en hun ontkenning zijn vanzelfsprekend fout Bv. Alle
driehoeken hebben drie hoeken
o René Descartes (1596-1650): Observatie en ervaring zijn vaak misleidend
Het enige waar je met zekerheid van kan uitgaan, is cogito ergo sum => methodische
twijfel - Alleen in de rede vindt “eeuwige waarheid” een solide grond (~zekerheid)
Rationalistisch uitgangspunt: Ware kennis komt deductief tot stand
- Een mens heeft het vermogen om rationeel te denken → theorieën als rationale constructies
- Uit rationale overwegingen en theorieën kunnen hypothesen over de wereld afgeleid
worden
Deductieve benadering, theorieën moeten de toets van falsificatie doorstaan
- Observatie empiricisme ( inductie): vertrekken vanuit waarnemingen, systematische
observatie, kennis komt hieruit voort
o Denkrichting die stelt dat sensorische waarneming, samen met inductie, de enige
bron is van alle kennis
o Inductieve benadering: ideeën moeten getoetst worden voordat ze als kennis
gedefinieerd kunnen worden
Empircisme:
- Tegenhanger van het rationalisme: rede te beperkt om als fundament voor kennis te dienen
- Kennis komt voort uit ervaring en observatie van de werkelijkheid en de reflectie daarop
o John Locke (1632-1704): Mens wordt geboren als een ‘tabula rasa’ (een leeg blad) →
er bestaat geen aangeboren ware kennis
Intuïtie is misleidend
Niets is kenbaar zonder systematische observatie
Empiricistisch uitgangspunt: Ware kennis komt inductief tot stand
Wie in de wereld staat, observeert
- Particuliere observaties → veralgemeningen
Theorieën = veralgemeningen van abstracties van particuliere observaties
Inductieve benadering, theorieën moeten de toets van verificatie doorstaan
Wetenschappelijke kennis?
- Moderne wetenschappelijke kennis komt tot stand in een samenspel van rationeel denken
en empirische observatie
- In wetenschap worden bronnen van kennis onderworpen aan
o Rationele, logische analyse
o Empirische toetsing (verificatie/falsificatie)
Dit perspectief resultaat van lange weg en botsende visies
3
, Wetenschapsfilosofie:
Wat is kennis? Hoe kunnen we weten wat we weten? Hoe kunnen we (on)waarheid omtrent die
wereld onderscheiden? Wat is ‘aanvaardbare’ kennis in een discipline?
- Research philosophy = het geheel van je overtuigingen en assumpties omtrent de
ontwikkeling van kennis en de aard van die kennis
- Twee soorten assumpties:
o Ontologie = assumpties over de aard van de realiteit
o Epistemologie = assumpties over de aard van kennis en hoe we tot weten komen
- Epistemologie: Epistemè = kennis; logia = wetenschap, studie
o kennisleer: filosofische studie van kennis
o assumpties over de aard van kennis en hoe we te weten komen
Natuurwetenschappen?
- Oorsprong moderne wetenschappen?
o Gallilei: bijzondere liet feiten voor zich spreken, feiten vaststellen en algemene
ideeën vormen
Sterrenbode: op basis van observatie inzicht in beweging planeten en
sterrenlichamen
Empirisme <> autoriteit
Bacon (1561-1626): kritiek op rationalisme, populariseert inductieve
methode
David Hume (1711-1776)
o Descartes vertrekt uit het denken
Ratio=basis ~ Rationalisme
Werkelijkheid: inherente redelijke en logische structuur
Belangrijke vraag: Kan de sociale wereld volgens dezelfde principes bestudeerd als de
natuurwetenschappen?
- Benadering in de sociale wetenschappen?
o Twee grote stromingen positivisme versus interpretivisme
o Complexe en langdurige ideeënstrijd
Positivisme: Natuurwetenschappelijke methodes bij het bestuderen van de sociale realiteit
Tijdskader:
- Succes modern empirische wetenschappen: leken te slagen in het opbouwen van zekere en
onweerlegbare kennis (cfr. Fysica, chemie)
- Initieel was positivisme georiënteerd op het ontdekken van wetmatigheden die
voorspelbaarheid opleveren (Fysica als voorbeeld)
- Wortels in sterk vooruitgangsgeloof van verlichtingsdenkers en Franse revolutionairen
- Erg popular in het midden van 19de eeuw
Grondlegger: Auguste Comte (1798-1857)
- Context: Franse revolutie: verbeteren van samenleving door toepassen van positivistische
methoden
- Nood aan doorgronden en formuleren van de wetten die de sociale werkelijkheid beheersen
idee om tot universieel sociale wetten te komen
Grondlegger: Adolphe Quetelet (1796-1874)
- Pastte als eerste toe op zoek naar wetmatigheden via observatie in sociale relateit
- Sociale & demografische ‘wetmatigheden’ -> ‘sociale fysica’
o Geen laboratorium observaties, maar veelvuldige statistische waarnemingen van
sociale en demografische aard
- Physique Sociale’: sociologisch systeem waarin statistiek wordt toegepast op menselijke
fenomenen
4
Waarom onderzoeksmethoden ?
- Weerbaar zijn in de samenleving gedreven door onderzoek
o goed en slecht onderzoek kunnen onderscheiden
- Helpt ons beslissingen te nemen bv. als manager
- Onderzoeksmethoden als noodzaak
o Om problemen op te lossen
o Ontstaan uit praktische problemen waarmee we geconfornteerd werden
Wat is onderzoek?
- Inzicht in de rol en relevantie van onderzoeksmethoden
- Zelf onderzoek leren uitvoeren
- Onderzoek kunnen evalueren en beoordelen
- Brede basis
Hoorcollege 1: scientific research (CH. 2)
Wat is wetenschap?
= systeem/methode om tot gefundeerde kennis te komen
- Geaccumuleerde kennis: georganiseerd intheorieën en gestoeld op empirische gegevens
- Een langzaam eeuwenlang proces kennis opbouw waarbij theorieën worden bijgesteld
Wat is het verschil tussen het verwerven van alledaagse en wetenschappelijke kennis?
- Strikte regels om de kwaliteit te waarborgen en zo tot geldige en betrouwbare kennis te
komen
Andere bronnen van kennis:
- Eigen ervaringen en waarnemingen
- Pers, media
- Ideologieën
Positie van sociale wetenschappen
Alfa-, beta- en gammawetenschappen
- Alfa- of geesteswetenschappen = studie van product menselijk handelen, producten van
menselijk handelen
- Beta- of natuurwetenschappen: natuurwetten
o 19e eeuw
o C.P. Snow (1959) “The Two Cultures”
- Gamma: sociale wetenschappen: focus op mensen en maatschappij
o 20ste eeuw
o Wolf Lepenies (1985) “Die drei Kulturen”
Hebben allemaal hun eigen methodes om onderzoek te voeren
o Organisatie in grote wetenschapsgebieden en disciplines beïnvloedt onze manier van
denken en wetenschap uitoefenen
o Methodologie is onderdeel van elke discipline
o Welke methoden moet sociaalwetenschappelijk onderzoek gebruiken?
methodenstrijd
Sociaalwetenschappelijk onderzoek?
= productie van geldige en betrouwbare kennis over de sociale realiteit door het combineren van
theorie en empirie volgens rigoureuze methodologische principes
- Geen cacuüm maar een context
1
, - Context van sociaalwetenschappelijk onderzoek:
o Contextfactoren bepalen hoe je SW-onderzoek zal doen
Wat is een theorie?:
1. Logisch samenhangend geheel van uitspraken over relaties tussen concepten = bouwstenen;
concepten die je gebruikt
Concept = abstract idee een label toedienen, label toedienen aan wat we waarnemen
samenvatten in een abstract idee
o Broken window theory: Verloedering zorgt voor meer criminaliteit bv. gebroken
raam, grafitti
2. Emprisch toetsbaar:
- Verifieerbaar (waarneembaar = observeerbare gevolgen)
- Weerlegbaar (mogelijk te weerleggen)
- Gemeenschappelijk, transparantie = moet toegankelijk zijn voor andere mensen om waar te
nemen veralgemeenbaar:
- Belangrijk verschil met andere kennissystemen
3. Veralgemeenbaar: gaat over meer dan éénmalig fenomeen op één plaats
Verhalen over hoe en waarom verschijnselen optreden, verhalen van de werkelijkheid,
fenomenen verklaren en in kaart brengen
Wat is emirie?:
- = ervaren van de wereld rondom ons door waarneming, gebaseerd op ervaring
- vastleggen via dataverzameling
- objectief waarnemen?
Samenspel tussen empirie & theorie empirische cyclus of inductieve-deductieve cyclus
- Verloopt via twee argumentaties:
o Vanuit een observatie (inductie): Observeren van fenomenen die vragen oproepen –
Systematischeobservatie → hypothesen → Theorie
bv. stel je telt zwanen in een park alle zwanen zijn wit
Specifiek algemeen
o Vanuit een theorie (deductie): Theorie onderwerpen aan toetsing en evaluatie,
bijstelling, toetsing en evaluatie
bv. alle zoogdieren hebben een ruggengraad mens is een zoogdier dus heeft een
ruggengraad
Algemeen specifiek
- Voortdurend proces steeds bijstellen bv. je komt een zwatre zwaan tegen
Veralgemeningen, ideeën
Waarnemingen, realiteit
2
,In wetenschap worden twee bronnen van kennis als legitiem beschouwd:
Twee denkwijzen die bepalende invloed hebben gehad op wetenschap
- Rationeel denken Rationalisme ( deductie): mens heeft ook die werkelijkheid, verstand
kan lezen
o Denkrichting die stelt dat ware kennis deductief tot stand komt
o Deductieve benadering: uit rationale overwegingen moeten hypothesen ontwikkeld
worden die vervolgend getoets worden (falsificatie)
Rationalisime: logica en logische afleiding → garantie op waarheid
- De rede is de voornaamste bron van kennis (<> openbaring/traditie of ervaring)
- Werkelijkheid: inherente redelijke en logische structuur
- Waarheid bestaat en kan direct door het verstand ‘gelezen’ worden
Deze waarheden zijn fundamenteel en ze ontkennen leidt tot contradictie
Deze waarheden zijn vanzelfsprekend waar en hun ontkenning zijn vanzelfsprekend fout Bv. Alle
driehoeken hebben drie hoeken
o René Descartes (1596-1650): Observatie en ervaring zijn vaak misleidend
Het enige waar je met zekerheid van kan uitgaan, is cogito ergo sum => methodische
twijfel - Alleen in de rede vindt “eeuwige waarheid” een solide grond (~zekerheid)
Rationalistisch uitgangspunt: Ware kennis komt deductief tot stand
- Een mens heeft het vermogen om rationeel te denken → theorieën als rationale constructies
- Uit rationale overwegingen en theorieën kunnen hypothesen over de wereld afgeleid
worden
Deductieve benadering, theorieën moeten de toets van falsificatie doorstaan
- Observatie empiricisme ( inductie): vertrekken vanuit waarnemingen, systematische
observatie, kennis komt hieruit voort
o Denkrichting die stelt dat sensorische waarneming, samen met inductie, de enige
bron is van alle kennis
o Inductieve benadering: ideeën moeten getoetst worden voordat ze als kennis
gedefinieerd kunnen worden
Empircisme:
- Tegenhanger van het rationalisme: rede te beperkt om als fundament voor kennis te dienen
- Kennis komt voort uit ervaring en observatie van de werkelijkheid en de reflectie daarop
o John Locke (1632-1704): Mens wordt geboren als een ‘tabula rasa’ (een leeg blad) →
er bestaat geen aangeboren ware kennis
Intuïtie is misleidend
Niets is kenbaar zonder systematische observatie
Empiricistisch uitgangspunt: Ware kennis komt inductief tot stand
Wie in de wereld staat, observeert
- Particuliere observaties → veralgemeningen
Theorieën = veralgemeningen van abstracties van particuliere observaties
Inductieve benadering, theorieën moeten de toets van verificatie doorstaan
Wetenschappelijke kennis?
- Moderne wetenschappelijke kennis komt tot stand in een samenspel van rationeel denken
en empirische observatie
- In wetenschap worden bronnen van kennis onderworpen aan
o Rationele, logische analyse
o Empirische toetsing (verificatie/falsificatie)
Dit perspectief resultaat van lange weg en botsende visies
3
, Wetenschapsfilosofie:
Wat is kennis? Hoe kunnen we weten wat we weten? Hoe kunnen we (on)waarheid omtrent die
wereld onderscheiden? Wat is ‘aanvaardbare’ kennis in een discipline?
- Research philosophy = het geheel van je overtuigingen en assumpties omtrent de
ontwikkeling van kennis en de aard van die kennis
- Twee soorten assumpties:
o Ontologie = assumpties over de aard van de realiteit
o Epistemologie = assumpties over de aard van kennis en hoe we tot weten komen
- Epistemologie: Epistemè = kennis; logia = wetenschap, studie
o kennisleer: filosofische studie van kennis
o assumpties over de aard van kennis en hoe we te weten komen
Natuurwetenschappen?
- Oorsprong moderne wetenschappen?
o Gallilei: bijzondere liet feiten voor zich spreken, feiten vaststellen en algemene
ideeën vormen
Sterrenbode: op basis van observatie inzicht in beweging planeten en
sterrenlichamen
Empirisme <> autoriteit
Bacon (1561-1626): kritiek op rationalisme, populariseert inductieve
methode
David Hume (1711-1776)
o Descartes vertrekt uit het denken
Ratio=basis ~ Rationalisme
Werkelijkheid: inherente redelijke en logische structuur
Belangrijke vraag: Kan de sociale wereld volgens dezelfde principes bestudeerd als de
natuurwetenschappen?
- Benadering in de sociale wetenschappen?
o Twee grote stromingen positivisme versus interpretivisme
o Complexe en langdurige ideeënstrijd
Positivisme: Natuurwetenschappelijke methodes bij het bestuderen van de sociale realiteit
Tijdskader:
- Succes modern empirische wetenschappen: leken te slagen in het opbouwen van zekere en
onweerlegbare kennis (cfr. Fysica, chemie)
- Initieel was positivisme georiënteerd op het ontdekken van wetmatigheden die
voorspelbaarheid opleveren (Fysica als voorbeeld)
- Wortels in sterk vooruitgangsgeloof van verlichtingsdenkers en Franse revolutionairen
- Erg popular in het midden van 19de eeuw
Grondlegger: Auguste Comte (1798-1857)
- Context: Franse revolutie: verbeteren van samenleving door toepassen van positivistische
methoden
- Nood aan doorgronden en formuleren van de wetten die de sociale werkelijkheid beheersen
idee om tot universieel sociale wetten te komen
Grondlegger: Adolphe Quetelet (1796-1874)
- Pastte als eerste toe op zoek naar wetmatigheden via observatie in sociale relateit
- Sociale & demografische ‘wetmatigheden’ -> ‘sociale fysica’
o Geen laboratorium observaties, maar veelvuldige statistische waarnemingen van
sociale en demografische aard
- Physique Sociale’: sociologisch systeem waarin statistiek wordt toegepast op menselijke
fenomenen
4
