Materieel strafrecht
1 de strafwet ...................................................................................................................................... 4
1.1 Basiskenmerken ...................................................................................................................... 4
1.1.1 Publiekrecht .................................................................................................................... 4
1.1.2 Wettenrecht/legaal recht ............................................................................................... 5
1.1.3 Sanctierecht .................................................................................................................... 5
1.2 legaleitbeginsel (pg13-20 HB) ................................................................................................. 5
1.2.1 Draagwijdte en rechterlijke controle .............................................................................. 5
1.3 Toepassing van strafwet in de tijd (pg20-28 HB) .................................................................... 6
1.3.1 Niet retro-activiteitsbeginsel .......................................................................................... 6
1.3.2 Uitzondering voor mildere strafwet ............................................................................... 7
1.4 Toepassing van strafwet naar plaats (pg 28-31 HB) ............................................................... 7
2 misdrijf ............................................................................................................................................ 9
2.1 Uitwerking van materieel en moreel bestanddeel (pg33-43 HB) ......................................... 10
2.1.1 Materieel bestanddeel .................................................................................................. 10
2.1.2 Moreel bestanddeel ...................................................................................................... 10
2.1.3 Het subjectieve delictsbestanddeel kan bestaan uit opzet (dolus) of onachtzaamheid
(culpa) 11
2.2 De wettelijke indeling van de misdrijven .............................................................................. 12
2.3 Wettelijke bepaling van de aard van het misdrijf ................................................................. 13
2.4 Classificatie misdrijven volgens uitvoeringswijze ................................................................. 14
2.5 De verzwarende omstandigheden en factoren .................................................................... 15
2.6 De strafbare poging – begrip – bestanddelen - bestraffing .................................................. 16
2.7 De rechtvaardigheidsgronden (wederrechtelijkheid) ........................................................... 19
2.7.1 Er is een belangrijk verschil tussen rechtvaardigingsgronden en
schulduitsluitingsgronden ............................................................................................................. 19
2.7.2 Strafwetboek somt twee rechtvaardigingsgronden op (3de niet in wetboek ............. 19
3 de dader ........................................................................................................................................ 23
3.1 zowel natuurlijk personen als rechtspersonen ..................................................................... 23
3.1.1 Drie alternatieve gronden voor materiële toerekenbaarheid: ..................................... 23
3.1.2 Voor morele toerekening werd geen criterium ontwikkeld: ........................................ 24
3.2 de strafbare deelneming aan het misdrijf ............................................................................ 24
3.2.1 Algemene voorwaarden voor deelneming zijn: ............................................................ 25
3.2.2 Het deelnemingsopzet (derde voorwaarde) ................................................................. 27
3.3 Straf ....................................................................................................................................... 28
1
, 3.4 De gronden van schulduitsltuing .......................................................................................... 29
3.4.1 Algemeen ...................................................................................................................... 29
3.4.2 Dwang (SUG1) .............................................................................................................. 30
3.4.3 Dwaling (SUG2) ............................................................................................................. 31
3.4.4 Geestesstoornis (SUG3) ................................................................................................ 31
3.4.5 Minderjarigheid (SUG4) ................................................................................................ 32
3.5 de straf uitsluitende verschoningsgronden .......................................................................... 33
3.5.1 SUVG1 – desolarisatie van misdrijf ............................................................................... 34
3.5.2 SUVG2 – onderwerping aan overheid........................................................................... 34
3.5.3 SUVG3 - Bloed- en aanverwantschap ........................................................................... 34
3.5.4 SUVG4 - Misdrijven gepleegd in kader van bijzondere opsporingsmethoden ............. 35
3.5.5 SUVG5 - Decumul van strafrechtelijke verantwoordelijkheid ...................................... 35
4 straffen en andere gevolgen van het misdrijf ............................................................................... 36
4.1 algemeen............................................................................................................................... 36
4.2 Indeling.................................................................................................................................. 37
4.3 Hoofdstraffen (5) .................................................................................................................. 39
4.3.1 Vrijheidsberovende straffen ......................................................................................... 39
4.3.2 Werkstraf ...................................................................................................................... 39
4.3.3 Straf onder elektronisch toezicht.................................................................................. 41
4.3.4 Autonome probatiestraf ............................................................................................... 41
4.3.5 Geldboete...................................................................................................................... 42
4.4 Bijkomen straf ....................................................................................................................... 43
4.4.1 Terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank ............................................ 43
4.4.2 Bijzondere verbeurdverklaring ..................................................................................... 43
4.4.3 Bekendmaking van vonnissen en arresten ................................................................... 45
4.4.4 Afzetting ........................................................................................................................ 46
4.4.5 Ontzetting ..................................................................................................................... 46
4.4.6 Verval van het recht tot sturen ..................................................................................... 46
4.4.7 Bedrijfsluiting en beroepsverbod.................................................................................. 46
4.5 Straffen voor RP .................................................................................................................... 47
5 de straftoemeting ......................................................................................................................... 49
5.1 de bepaling van de straf........................................................................................................ 49
5.1.1 Algemeen ...................................................................................................................... 49
5.2 Strafverzwaring (categorie van regels die kunnen leiden tot strafverzwaring – 2) .............. 49
5.2.1 Verzwarende omstandigheden ..................................................................................... 49
5.2.2 De wettelijke herhaling ................................................................................................. 50
2
, 5.3 Strafvermindering (categorie van regels die kunnen leiden tot strafvermindering – 3) ...... 51
5.3.1 Strafverminderde verschoningsgronden ...................................................................... 51
5.3.2 De verzachtende omstandigheden ............................................................................... 52
5.3.3 Samenloop van misdrijven ............................................................................................ 52
5.4 modaliteiten van de straf ...................................................................................................... 54
5.4.1 Gewone opschorting van de uitspraak van de veroordeling ........................................ 55
5.4.2 Uitstel van de tenuitvoerlegging van de straf ............................................................... 55
5.4.3 Probatieopschorting & probatie-uitstel ........................................................................ 56
5.5 De bepaling van de straf ....................................................................................................... 56
5.5.1 Synthese regels ............................................................................................................. 56
6 De tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties....................................................................... 58
algemeen (enkel grote lijnen kennen in HB) .................................................................................... 58
6.1 Vrijheidsstraf ......................................................................................................................... 58
Onderscheid op vlak van voorwaarden tussen veroordeling tot vrijheidstraf tot 3jr of méér dan
3jr: ................................................................................................................................................. 59
6.2 Straf met Elektronisch Toezicht ............................................................................................ 60
6.3 Werkstraf .............................................................................................................................. 60
6.4 Autonome Probatiestraf (APS) .............................................................................................. 61
6.5 verval van straf om andere redenen..................................................................................... 61
6.5.1 Herstel in eer en rechten & uitwissing van de veroordeling ........................................ 61
6.5.2 Amnestie ....................................................................................................................... 62
6.5.3 Dood Natuurlijke persoon en vereffening rechtspersoon ............................................ 62
6.6 Recht om straf uit te voeren en de verjaring van de straf .................................................... 62
6.7 Genade .................................................................................................................................. 63
6.7.1 Soevereine beoordelingsmacht van de koning ............................................................. 63
7 Annex ............................................................................................................................................ 65
Het nieuwe strafrecht en strafprocesrecht .................................................................................. 65
8 EXAMEN! Tips en tricks ................................................................................................................. 66
9 WPO (vorig jaar 2022-2023) ......................................................................................................... 70
3
, 1 DE STRAFWET
Zal vragen naar de meest recente veranderingen in bamacodex
Handboek: overzicht over Belgisch algemeen strafrecht
Het strafrecht valt uiteen in materieel strafrecht (strafwetboek) en formeel strafrecht of het recht
van de strafvordering/rechtspleging (wetboek van strafvordering) Strafrecht valt uiteen?
Materiele strafrecht : je vind alle regels die raken aan rechtsgoederen die los van maatschappelijk
consensus fundamenteel zijn.
Bv: Dus je zult (vanzelfsprekend) niet doden/ stelen/ aanrakkingen etc…
→ Wettige verdediging. Gelden ten opzichte van verdediging van een ander? Vertolkt
soort van juridische wijze een algemeen rechtgevoel.
Formeel strafrecht = strafprocesrecht = … : spelregels. Op basis waarvan je het materiele strafrecht
zal verwerkelijken. Er zijn minder intrinsieke waarden, deze zijn meer consensueel. (belangen
afweging tussen instrumentaliteit en bescherming) je wil veroordeling verkrijgen.
→ Bedoeling van ondervraging? Verhoor? Bewijs in verband met .. De waarheid-
bevinding, schuldbekentenis. Er zijn verschillende manieren waarop je tegen aankijken.
In het strafwetboek is er een algemeen deel (artt. 1-100ter) en een bijzonder deel (artt. 101-566)
− Algemeen deel: algemeen spelregels terugvinden
− Bijzondere delen: verschillende strafbaarstellingen.
1.1 BASISKENMERKEN
1.1.1 Publiekrecht
= focus gaat uit naar de verticale relatie tussen burger & overheid → niet naar horizontale
verbindingen (= herstelrecht/ privaatrecht) -> dader van het misdrijf en slachtoffer.
Hoogst onwenselijk dat overheid in een horizontale rechtsbetrekking met burgers treedt. Nuttige
juridische onwaarheden zoals vermoeden van onschuld (in normatieve en niet in cognitieve zin) zijn
uitgangspunten… doen ”alsof”. Vergelijk met rechtvaardigingsgronden = (juridisch gezien) geen
misdrijf
Strafrecht is recht tot straffen ➔ recht ontworpen om strafexpedities en omstreden uitingen van
woede te koele. Van private vergelding (“oog om oog, tand om tand”) naar publiek strafrecht.
Hygiëne van de strafhuishouding
Recht om te straffen omvat instrumenteel en beschermend luik. Beiden zijn belangrijk
!! Hoewel de strafvordering uitgeoefend wordt door een overheidsorgaan (het openbaar ministerie)
wordt de straf gevorderd namens gemeenschap en niet de staat.
Publiekrechtelijk karakter verklaart (traditioneel) geringe aandacht voor het slachtoffer. Hierin kwam
verandering in 1998 (zie ook cursus Strafprocesrecht & mensenrechten) → Wet Franchimont.
4
1 de strafwet ...................................................................................................................................... 4
1.1 Basiskenmerken ...................................................................................................................... 4
1.1.1 Publiekrecht .................................................................................................................... 4
1.1.2 Wettenrecht/legaal recht ............................................................................................... 5
1.1.3 Sanctierecht .................................................................................................................... 5
1.2 legaleitbeginsel (pg13-20 HB) ................................................................................................. 5
1.2.1 Draagwijdte en rechterlijke controle .............................................................................. 5
1.3 Toepassing van strafwet in de tijd (pg20-28 HB) .................................................................... 6
1.3.1 Niet retro-activiteitsbeginsel .......................................................................................... 6
1.3.2 Uitzondering voor mildere strafwet ............................................................................... 7
1.4 Toepassing van strafwet naar plaats (pg 28-31 HB) ............................................................... 7
2 misdrijf ............................................................................................................................................ 9
2.1 Uitwerking van materieel en moreel bestanddeel (pg33-43 HB) ......................................... 10
2.1.1 Materieel bestanddeel .................................................................................................. 10
2.1.2 Moreel bestanddeel ...................................................................................................... 10
2.1.3 Het subjectieve delictsbestanddeel kan bestaan uit opzet (dolus) of onachtzaamheid
(culpa) 11
2.2 De wettelijke indeling van de misdrijven .............................................................................. 12
2.3 Wettelijke bepaling van de aard van het misdrijf ................................................................. 13
2.4 Classificatie misdrijven volgens uitvoeringswijze ................................................................. 14
2.5 De verzwarende omstandigheden en factoren .................................................................... 15
2.6 De strafbare poging – begrip – bestanddelen - bestraffing .................................................. 16
2.7 De rechtvaardigheidsgronden (wederrechtelijkheid) ........................................................... 19
2.7.1 Er is een belangrijk verschil tussen rechtvaardigingsgronden en
schulduitsluitingsgronden ............................................................................................................. 19
2.7.2 Strafwetboek somt twee rechtvaardigingsgronden op (3de niet in wetboek ............. 19
3 de dader ........................................................................................................................................ 23
3.1 zowel natuurlijk personen als rechtspersonen ..................................................................... 23
3.1.1 Drie alternatieve gronden voor materiële toerekenbaarheid: ..................................... 23
3.1.2 Voor morele toerekening werd geen criterium ontwikkeld: ........................................ 24
3.2 de strafbare deelneming aan het misdrijf ............................................................................ 24
3.2.1 Algemene voorwaarden voor deelneming zijn: ............................................................ 25
3.2.2 Het deelnemingsopzet (derde voorwaarde) ................................................................. 27
3.3 Straf ....................................................................................................................................... 28
1
, 3.4 De gronden van schulduitsltuing .......................................................................................... 29
3.4.1 Algemeen ...................................................................................................................... 29
3.4.2 Dwang (SUG1) .............................................................................................................. 30
3.4.3 Dwaling (SUG2) ............................................................................................................. 31
3.4.4 Geestesstoornis (SUG3) ................................................................................................ 31
3.4.5 Minderjarigheid (SUG4) ................................................................................................ 32
3.5 de straf uitsluitende verschoningsgronden .......................................................................... 33
3.5.1 SUVG1 – desolarisatie van misdrijf ............................................................................... 34
3.5.2 SUVG2 – onderwerping aan overheid........................................................................... 34
3.5.3 SUVG3 - Bloed- en aanverwantschap ........................................................................... 34
3.5.4 SUVG4 - Misdrijven gepleegd in kader van bijzondere opsporingsmethoden ............. 35
3.5.5 SUVG5 - Decumul van strafrechtelijke verantwoordelijkheid ...................................... 35
4 straffen en andere gevolgen van het misdrijf ............................................................................... 36
4.1 algemeen............................................................................................................................... 36
4.2 Indeling.................................................................................................................................. 37
4.3 Hoofdstraffen (5) .................................................................................................................. 39
4.3.1 Vrijheidsberovende straffen ......................................................................................... 39
4.3.2 Werkstraf ...................................................................................................................... 39
4.3.3 Straf onder elektronisch toezicht.................................................................................. 41
4.3.4 Autonome probatiestraf ............................................................................................... 41
4.3.5 Geldboete...................................................................................................................... 42
4.4 Bijkomen straf ....................................................................................................................... 43
4.4.1 Terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank ............................................ 43
4.4.2 Bijzondere verbeurdverklaring ..................................................................................... 43
4.4.3 Bekendmaking van vonnissen en arresten ................................................................... 45
4.4.4 Afzetting ........................................................................................................................ 46
4.4.5 Ontzetting ..................................................................................................................... 46
4.4.6 Verval van het recht tot sturen ..................................................................................... 46
4.4.7 Bedrijfsluiting en beroepsverbod.................................................................................. 46
4.5 Straffen voor RP .................................................................................................................... 47
5 de straftoemeting ......................................................................................................................... 49
5.1 de bepaling van de straf........................................................................................................ 49
5.1.1 Algemeen ...................................................................................................................... 49
5.2 Strafverzwaring (categorie van regels die kunnen leiden tot strafverzwaring – 2) .............. 49
5.2.1 Verzwarende omstandigheden ..................................................................................... 49
5.2.2 De wettelijke herhaling ................................................................................................. 50
2
, 5.3 Strafvermindering (categorie van regels die kunnen leiden tot strafvermindering – 3) ...... 51
5.3.1 Strafverminderde verschoningsgronden ...................................................................... 51
5.3.2 De verzachtende omstandigheden ............................................................................... 52
5.3.3 Samenloop van misdrijven ............................................................................................ 52
5.4 modaliteiten van de straf ...................................................................................................... 54
5.4.1 Gewone opschorting van de uitspraak van de veroordeling ........................................ 55
5.4.2 Uitstel van de tenuitvoerlegging van de straf ............................................................... 55
5.4.3 Probatieopschorting & probatie-uitstel ........................................................................ 56
5.5 De bepaling van de straf ....................................................................................................... 56
5.5.1 Synthese regels ............................................................................................................. 56
6 De tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties....................................................................... 58
algemeen (enkel grote lijnen kennen in HB) .................................................................................... 58
6.1 Vrijheidsstraf ......................................................................................................................... 58
Onderscheid op vlak van voorwaarden tussen veroordeling tot vrijheidstraf tot 3jr of méér dan
3jr: ................................................................................................................................................. 59
6.2 Straf met Elektronisch Toezicht ............................................................................................ 60
6.3 Werkstraf .............................................................................................................................. 60
6.4 Autonome Probatiestraf (APS) .............................................................................................. 61
6.5 verval van straf om andere redenen..................................................................................... 61
6.5.1 Herstel in eer en rechten & uitwissing van de veroordeling ........................................ 61
6.5.2 Amnestie ....................................................................................................................... 62
6.5.3 Dood Natuurlijke persoon en vereffening rechtspersoon ............................................ 62
6.6 Recht om straf uit te voeren en de verjaring van de straf .................................................... 62
6.7 Genade .................................................................................................................................. 63
6.7.1 Soevereine beoordelingsmacht van de koning ............................................................. 63
7 Annex ............................................................................................................................................ 65
Het nieuwe strafrecht en strafprocesrecht .................................................................................. 65
8 EXAMEN! Tips en tricks ................................................................................................................. 66
9 WPO (vorig jaar 2022-2023) ......................................................................................................... 70
3
, 1 DE STRAFWET
Zal vragen naar de meest recente veranderingen in bamacodex
Handboek: overzicht over Belgisch algemeen strafrecht
Het strafrecht valt uiteen in materieel strafrecht (strafwetboek) en formeel strafrecht of het recht
van de strafvordering/rechtspleging (wetboek van strafvordering) Strafrecht valt uiteen?
Materiele strafrecht : je vind alle regels die raken aan rechtsgoederen die los van maatschappelijk
consensus fundamenteel zijn.
Bv: Dus je zult (vanzelfsprekend) niet doden/ stelen/ aanrakkingen etc…
→ Wettige verdediging. Gelden ten opzichte van verdediging van een ander? Vertolkt
soort van juridische wijze een algemeen rechtgevoel.
Formeel strafrecht = strafprocesrecht = … : spelregels. Op basis waarvan je het materiele strafrecht
zal verwerkelijken. Er zijn minder intrinsieke waarden, deze zijn meer consensueel. (belangen
afweging tussen instrumentaliteit en bescherming) je wil veroordeling verkrijgen.
→ Bedoeling van ondervraging? Verhoor? Bewijs in verband met .. De waarheid-
bevinding, schuldbekentenis. Er zijn verschillende manieren waarop je tegen aankijken.
In het strafwetboek is er een algemeen deel (artt. 1-100ter) en een bijzonder deel (artt. 101-566)
− Algemeen deel: algemeen spelregels terugvinden
− Bijzondere delen: verschillende strafbaarstellingen.
1.1 BASISKENMERKEN
1.1.1 Publiekrecht
= focus gaat uit naar de verticale relatie tussen burger & overheid → niet naar horizontale
verbindingen (= herstelrecht/ privaatrecht) -> dader van het misdrijf en slachtoffer.
Hoogst onwenselijk dat overheid in een horizontale rechtsbetrekking met burgers treedt. Nuttige
juridische onwaarheden zoals vermoeden van onschuld (in normatieve en niet in cognitieve zin) zijn
uitgangspunten… doen ”alsof”. Vergelijk met rechtvaardigingsgronden = (juridisch gezien) geen
misdrijf
Strafrecht is recht tot straffen ➔ recht ontworpen om strafexpedities en omstreden uitingen van
woede te koele. Van private vergelding (“oog om oog, tand om tand”) naar publiek strafrecht.
Hygiëne van de strafhuishouding
Recht om te straffen omvat instrumenteel en beschermend luik. Beiden zijn belangrijk
!! Hoewel de strafvordering uitgeoefend wordt door een overheidsorgaan (het openbaar ministerie)
wordt de straf gevorderd namens gemeenschap en niet de staat.
Publiekrechtelijk karakter verklaart (traditioneel) geringe aandacht voor het slachtoffer. Hierin kwam
verandering in 1998 (zie ook cursus Strafprocesrecht & mensenrechten) → Wet Franchimont.
4
