Samenvatting afasie
4.1
afasie is een verworven taalstoornis, veroorzaakt door focaal
hersenletsel dat ontstaat nadat de taal verworven is.
Verworven: ontstaat op een bepaald moment plotseling
Focaal hersenletsel: plaatselijk hersenletsel
Diffuus: verspreid hersenletsel bij bijv dementie
Symptomen afasie
Spontane taal, fonologische stoornissen:
• Fonematische/ fonologische parafasieën
o Klanksubstitutie: de ene klank word vervangen door een andere
o Klankdeletie: weggelaten klank
o Klankadditie: een toegevoegde klank
o Klankverwisseling binnen een woord
• Neologismen: het gesproken woord is zo verbasterd dat het bedoelde woord
niet meer herkenbaar is (‘jaal’, ‘kaggel’)
Lexicale stoornissen:
• Woordvindingsproblemen
• Aarzeling/ blokkade voor sleutelwoorden
• Empty speech
• Verbale parafasieën: een woord wordt vervangen door een
ander woord
o Semantische parafasie: woord word vervangen door ander woord met
relatie bijv stoel ipv tafel
o Irrelevante parafasie: woord word vervangen zonder relatie bijv struik
ipv tafel.
Semantisch jargon: verhaal is niet meer te begrijpen door te veel parafasiën.
,Grammaticale stoornissen:
1. Agrammatisme: verarming/ vereenvoudiging van morfologische en
syntactische structuur ( er is eigenlijk geen grammaticale structuur)
o Langzaam spreken
o Korte zinnen
o Inhoudswoorden > Functiewoorden
o ‘… alphen… aan de rijn… en eh…. mooi… eh… ik… lekker… lopen’
2. Paragrammatisme: gebruik van lange, syntactisch ingewikkelde zinnen, met
een incorrecte structuur
o Veel functiewoorden
o In elkaar geschoven zinsconstructies
o Zinsafbrekingen
o (hoe ziet uw huis er uit) ‘als u binnenkomt krijg je meteen al bespa dat
is voor de ruimte om de voordeur vrij klein gelaten is maar dan is
verder voor de rest alles in huis ruimte gebleven . daarbij een ruimte
voor garage en boven garage waar u dus grote griet je griet met niet
het midden in het huis bui binnenhuisarchitectuur vrij gr vrij groot is’
Andere expressieve symptomen
• Stereotiepen: woord, woordgroep of zin die enigszins passend is in het
verhaal, maar veel vaker gebruikt wordt dan normaal (‘hoe heet het’,
‘enzovoorts’, weet ik niet’)
• Taalautomatismen: woord of woordgroep die niet passend is, soms als enige
uiting naast ‘ja’ en ‘nee’ (‘heerlijk helder heineken’, ‘van de regering’)
• Recurring utterances: patiënt herhaalt voortdurend zinloze
klanken/lettergrepen (‘tan’, ‘ke’, ‘izook’)
• Echolalie: patiënt herhaalt woorden of zinnen van gesprekspartner, letterlijk of
gedeeltelijk.
• Perseveratie: patiënt herhaalt een activiteit of respons op een moment dat dit
niet meer adequaat is.
• Geautomatiseerd taalgebruik is vaak beter mogelijk dan spontaan, creatief
taalgebruik.
,Auditief taalbegrip
• Vrijwel alle afasiepatiënten hebben problemen met het
begrijpen van gesproken taal.
• Verschillende niveaus:
o Problemen met het onderscheiden van spraakklanken
(bij intact gehoor!)
o Problemen met het begrijpen van woordbetekenis, beïnvloed
door frequentie van voorkomen en door abstractie van het woord.
o Problemen met het begrijpen van complexe
syntactische structuren.
Lezen en schrijven
• Leesstoornissen: alexie
• Schrijfstoornissen: agrafie
• Afasiepatiënten hebben vaak moeite met lezen en schrijven, vaak zelfs meer
dan met spreken en begrijpen van gesproken taal.
2 oorzaken: vaak is spreekvaardigheid hoger en schrijven kost meer vaardigheden
Afasie syndromen
• Belangrijkste syndromen zijn al lang bekend (eind 19 de eeuw).
• Gedetailleerde beschrijving, gebaseerd op Goodglass e.a. (2000).
• Indeling in syndromen heeft voor- en nadelen maar gebeurt steeds minder:
lees Günther et al. (2009).
Voordeel: makkelijk in communicatie over en weer
Nadeel: elke afasie is anders
, afasie van broca
• Niet-vloeiende taalproductie, soms ook moeizame articulatie
• Telegramstijl: inhoudswoorden > functiewoorden
• Agrammatisme
• Relatief intact auditief taalbegrip, maar moeite met
grammaticaal complexe zinnen
• Lezen en schrijven gestoord, parallel aan of erger dan begrip en productie van
gesproken taal
• Benoemen van objecten, auditief taalbegrip en begrijpend lezen gaan goed,
maar hardop lezen, nazeggen en schrijven zijn minstens even erg gestoord
als het spreken
Afasie van wernicke
• Gestoord auditief taalbegrip
• Vloeiende, goed gearticuleerde taalproductie
• Veel fonematische en semantische parafasieën en/of
neologismen, soms jargon
• Paragrammatisme
• Vaak spraakdwang
• Vaak weinig fouteninzicht
• Benoemen, naspreken, begrijpend lezen en schrijven meestal ernstig
gestoord. Hardop lezen kan intact zijn.
Amnestische afasie
• Grote woordvindingsmoeilijkheden, bij meestal vloeiende, grammaticaal
relatief ongestoorde taalproductie en relatief intact taalbegrip
• Bij ernstige stoornis: empty speech (= opvallend gebrek aan expliciete
informatie)
• Benoemen ernstig gestoord, herhalen van woorden en zinnen goed, lezen en
schrijven varieert van intact tot totaal onmogelijk
4.1
afasie is een verworven taalstoornis, veroorzaakt door focaal
hersenletsel dat ontstaat nadat de taal verworven is.
Verworven: ontstaat op een bepaald moment plotseling
Focaal hersenletsel: plaatselijk hersenletsel
Diffuus: verspreid hersenletsel bij bijv dementie
Symptomen afasie
Spontane taal, fonologische stoornissen:
• Fonematische/ fonologische parafasieën
o Klanksubstitutie: de ene klank word vervangen door een andere
o Klankdeletie: weggelaten klank
o Klankadditie: een toegevoegde klank
o Klankverwisseling binnen een woord
• Neologismen: het gesproken woord is zo verbasterd dat het bedoelde woord
niet meer herkenbaar is (‘jaal’, ‘kaggel’)
Lexicale stoornissen:
• Woordvindingsproblemen
• Aarzeling/ blokkade voor sleutelwoorden
• Empty speech
• Verbale parafasieën: een woord wordt vervangen door een
ander woord
o Semantische parafasie: woord word vervangen door ander woord met
relatie bijv stoel ipv tafel
o Irrelevante parafasie: woord word vervangen zonder relatie bijv struik
ipv tafel.
Semantisch jargon: verhaal is niet meer te begrijpen door te veel parafasiën.
,Grammaticale stoornissen:
1. Agrammatisme: verarming/ vereenvoudiging van morfologische en
syntactische structuur ( er is eigenlijk geen grammaticale structuur)
o Langzaam spreken
o Korte zinnen
o Inhoudswoorden > Functiewoorden
o ‘… alphen… aan de rijn… en eh…. mooi… eh… ik… lekker… lopen’
2. Paragrammatisme: gebruik van lange, syntactisch ingewikkelde zinnen, met
een incorrecte structuur
o Veel functiewoorden
o In elkaar geschoven zinsconstructies
o Zinsafbrekingen
o (hoe ziet uw huis er uit) ‘als u binnenkomt krijg je meteen al bespa dat
is voor de ruimte om de voordeur vrij klein gelaten is maar dan is
verder voor de rest alles in huis ruimte gebleven . daarbij een ruimte
voor garage en boven garage waar u dus grote griet je griet met niet
het midden in het huis bui binnenhuisarchitectuur vrij gr vrij groot is’
Andere expressieve symptomen
• Stereotiepen: woord, woordgroep of zin die enigszins passend is in het
verhaal, maar veel vaker gebruikt wordt dan normaal (‘hoe heet het’,
‘enzovoorts’, weet ik niet’)
• Taalautomatismen: woord of woordgroep die niet passend is, soms als enige
uiting naast ‘ja’ en ‘nee’ (‘heerlijk helder heineken’, ‘van de regering’)
• Recurring utterances: patiënt herhaalt voortdurend zinloze
klanken/lettergrepen (‘tan’, ‘ke’, ‘izook’)
• Echolalie: patiënt herhaalt woorden of zinnen van gesprekspartner, letterlijk of
gedeeltelijk.
• Perseveratie: patiënt herhaalt een activiteit of respons op een moment dat dit
niet meer adequaat is.
• Geautomatiseerd taalgebruik is vaak beter mogelijk dan spontaan, creatief
taalgebruik.
,Auditief taalbegrip
• Vrijwel alle afasiepatiënten hebben problemen met het
begrijpen van gesproken taal.
• Verschillende niveaus:
o Problemen met het onderscheiden van spraakklanken
(bij intact gehoor!)
o Problemen met het begrijpen van woordbetekenis, beïnvloed
door frequentie van voorkomen en door abstractie van het woord.
o Problemen met het begrijpen van complexe
syntactische structuren.
Lezen en schrijven
• Leesstoornissen: alexie
• Schrijfstoornissen: agrafie
• Afasiepatiënten hebben vaak moeite met lezen en schrijven, vaak zelfs meer
dan met spreken en begrijpen van gesproken taal.
2 oorzaken: vaak is spreekvaardigheid hoger en schrijven kost meer vaardigheden
Afasie syndromen
• Belangrijkste syndromen zijn al lang bekend (eind 19 de eeuw).
• Gedetailleerde beschrijving, gebaseerd op Goodglass e.a. (2000).
• Indeling in syndromen heeft voor- en nadelen maar gebeurt steeds minder:
lees Günther et al. (2009).
Voordeel: makkelijk in communicatie over en weer
Nadeel: elke afasie is anders
, afasie van broca
• Niet-vloeiende taalproductie, soms ook moeizame articulatie
• Telegramstijl: inhoudswoorden > functiewoorden
• Agrammatisme
• Relatief intact auditief taalbegrip, maar moeite met
grammaticaal complexe zinnen
• Lezen en schrijven gestoord, parallel aan of erger dan begrip en productie van
gesproken taal
• Benoemen van objecten, auditief taalbegrip en begrijpend lezen gaan goed,
maar hardop lezen, nazeggen en schrijven zijn minstens even erg gestoord
als het spreken
Afasie van wernicke
• Gestoord auditief taalbegrip
• Vloeiende, goed gearticuleerde taalproductie
• Veel fonematische en semantische parafasieën en/of
neologismen, soms jargon
• Paragrammatisme
• Vaak spraakdwang
• Vaak weinig fouteninzicht
• Benoemen, naspreken, begrijpend lezen en schrijven meestal ernstig
gestoord. Hardop lezen kan intact zijn.
Amnestische afasie
• Grote woordvindingsmoeilijkheden, bij meestal vloeiende, grammaticaal
relatief ongestoorde taalproductie en relatief intact taalbegrip
• Bij ernstige stoornis: empty speech (= opvallend gebrek aan expliciete
informatie)
• Benoemen ernstig gestoord, herhalen van woorden en zinnen goed, lezen en
schrijven varieert van intact tot totaal onmogelijk
