1. emoties en metalliseren
1.1. emoties
1.1.1. belang van emoties
o Emoties beïnvloeden u gedrag
o Evolutionair noodzakelijke bijdrage aan overleving
o Verbinding met het motivationele systeem (elke emotie drukt een behoefte uit bv.
angst en veiligheid)
o Snelle beoordeling van een situatie
o Zet aan tot actie
o Onze emoties vertellen niet altijd wat goed is of niet goed is
o Emoties zijn onderhevig aan leerprocessen
1.1.2. neurologie
o Meeste verbindingen tussen gebieden verbonden met emotieverwerking, verbonden
met oordelen, het nemen van beslissingen en het geheugen
o Alle zintuigelijke informatie passeert de ‘emotionele’ gebieden in onze hersenen
1.1.3. emotieschema’s
o Emotieschema’s = leerprocessen die ervoor zorgen dat situaties, personen, plaatsen
of sferen een emotionele kleur krijgen
o Emotionele reacties kunnen dus ook meer samenhangen met de persoonlijke
geschiedenis dan met de actuele situatie
o Als je het woord ‘verjaardagsfeestje’ hoort, wordt je blij heb je iets negatief
meegemaakt op een verjaardagsfeestje, wil je bv. niet meer gaan
o Alles kan een trigger zijn
o Adaptieve emoties (emoties die goed zijn voor ons welzijn, die bijdragen aan de
levenskwaliteit) vs. maladaptieve emoties (emoties die ons niet vooruithelpen)
o Gebruik/misbruik van onze plooibare emoties bv. reclame
1.1.4. emotionele intelligentie
o = de informatie over behoeften die in een emotie zitten er uit kunnen halen en er iets
mee kunnen doen
o De waardevolle informatie (helpend of niet-helpend) die besloten ligt in emoties, goed
weten herkennen en aanwenden
1
,o 4 stappen om emotionele intelligentie toe te passen:
De emotie opmerken en waarnemen
De emotie toelaten
Het reguleren van emoties
Reflecteren over de emoties
1.2. Mentaliseren
1.2.1. mentaliseren
o Buitenkant (wat iedereen ziet): gedrag, gelaatsuitdrukking, wat je zegt, kleding …
o Binnenkant (wat anderen niet zien): gedachten, gevoelens, dromen, intenties …
o = je eigen gedrag en het gedrag van anderen proberen begrijpen vanuit
onderliggende gevoelens, gedachten, bedoelingen en verlangens (mentale
toestanden) binnenkant achterhalen door buitenkant
o Fundament van sociale relaties
o Naar jezelf kijken én verschillende hypotheses openlaten over waarom de ander iets
al dan niet doet
o Metalliserende basishouding: bescheiden, nieuwsgierig, open en flexibel
1.2.2. intentie en effect
o Je kan iets heel goed bedoelen (intentie), maar een negatief effect uitlokken (effect)
o Gedrag drukt iets uit, heeft een bedoeling, een intentie = onzichtbaar
o Gedrag heeft effect op onszelf en anderen = zichtbaar
1.2.3. cyclus in interacties
o
e l.
Ikvo
ar o
elikd
vo r. a eik.aro
o
d m
ejiar .o
o
d r vo
ie elji.rd
h o
2
,1.2.4. verschillende dimensies
o Impliciet: zonder dat we er ons echt van bewust zijn
o Expliciet: je denkproces vertragen om echt stil te staan bij wat je voelt en denkt en
wat de ander zou kunnen voelen en denken
o over jezelf: eigen gevoelens, gedachten, behoeftes, teleurstellingen, verwachtingen ...
o over de ander: wat de ander zou kunnen denken, voelen, nodig hebben ....
o vanuit jezelf: vanuit je eigen perspectief
o vanuit de ander: in extremis vervloeiend met anderen
o Intern: gericht op de binnenwereld
o Extern: gericht op externe signalen
o Cognitief: gericht op gedachten (redenen, verklaringen ...)
o Affectief: gericht op gevoelens (meevoelen, meeleven ...)
1.2.5. prementaliserende modi (= vormen van niet goed mentaliseren)
o komt bij iedereen voor
o meestal een voorkeursmodus
o Psychisch equivalente modus
Mensen kunnen moeilijk omgaan met de onzekerheid die mentaliseren inhoud
Bv. vrouwen stellen zich altijd aan
Automatische aannames van onszelf en anderen
o Teleologische modus
Het ontbreken van vertrouwen in liefde en betrokkenheid
“eerst zien en dan geloven”, bewijzen hebben
schijnduidelijkheid: de rechtvaardiging van niet-zichtbare mentale toestanden
wordt gezicht in zichtbare dingen en acties
bv. je zegt elke dag dat je je partner graag ziet, je zegt dit één dag niet en
daarom heeft hij het gevoel dat je hem niet graag ziet
o Alfsofmodus
Mensen hebben weinig toegang tot hun gevoel
Mensen die geen contact hebben met hun eigen gevoelswereld (niet durven
hun gevoelens toe te laten)
Praten over i.p.v. vanuit zichzelf
Woorden en gevoelens zijn ontkoppeld
Bv. iemand is overleden en je hebt dat al vaak meegemaakt, je gaat je eigen
gevoelens uit de weg en gaat verder met functioneren bv. werken
1.2.6. 10 tips om mentaliseren te bevorderen
3
, o Kunnen mentaliseren is noodzakelijk om emoties te kunnen reguleren
o Belang in de hulpverlening, om mensen te kunnen begrijpen
1. Merk op wanneer jij zelf of iemand anders minder goed mentaliseert
psychische equivalentiemodus: absolute uitspraken, zwart-wit denken,
oplopende spanning, achterdocht ...
teleologische modus: dwingende behoefte aan fysieke acties
alsofmodus: leegte in jezelf, te rationele analyses ...
2. Herstel je eigen mentaliseren
Wees eerlijk met jezelf.
Je kan anderen niet goed begeleiden als je zelf niet goed mentaliseert.
Mogelijkheden: even uit de situatie gaan, bewust stilstaan, contact maken met
je eigen emoties. Zoek indien nodig hulp hierbij
3. Mentaliseer hardop
Goed mentaliseren werkt besmettelijk.
In de eerste plaats over je eigen binnenwereld, dan ook over die van de ander
4. Begrens ineffectief mentaliseren op empathische wijze
Soms moet je gedrag eerst stoppen voor je naar de betekenis kan kijken.
empathisch begrenzen: laat merken dat je wil dat gedrag stopt maar dat je ook
begrijpt dat dit gedrag er niet zomaar is.
5. Benader anderen vanuit een mentaliserende basishouding
Bescheiden: je weet het niet allemaal
Nieuwsgierig: je wilt het wel weten
Open en flexibel
6. Beidt anderen emotionele steun
Goed mentaliseren gaat vaak verloren wanneer er (pijnlijke) emoties in het
spel zijn.
Ga naar die emoties en sta er voldoende bij stil.
Valideren: iemand te kennen geven dat die emotie er mag zijn, die emotie
normaliseren binnen de context en aangeven dat je begrijpt wat het effect is
van de situatie op de persoon
Alsofmodus: “het is oké dat je je zo voelt”
7. Neem de leiding om een ander te helpen spanning te hanteren
stop – ga terug – exploreer
4
1.1. emoties
1.1.1. belang van emoties
o Emoties beïnvloeden u gedrag
o Evolutionair noodzakelijke bijdrage aan overleving
o Verbinding met het motivationele systeem (elke emotie drukt een behoefte uit bv.
angst en veiligheid)
o Snelle beoordeling van een situatie
o Zet aan tot actie
o Onze emoties vertellen niet altijd wat goed is of niet goed is
o Emoties zijn onderhevig aan leerprocessen
1.1.2. neurologie
o Meeste verbindingen tussen gebieden verbonden met emotieverwerking, verbonden
met oordelen, het nemen van beslissingen en het geheugen
o Alle zintuigelijke informatie passeert de ‘emotionele’ gebieden in onze hersenen
1.1.3. emotieschema’s
o Emotieschema’s = leerprocessen die ervoor zorgen dat situaties, personen, plaatsen
of sferen een emotionele kleur krijgen
o Emotionele reacties kunnen dus ook meer samenhangen met de persoonlijke
geschiedenis dan met de actuele situatie
o Als je het woord ‘verjaardagsfeestje’ hoort, wordt je blij heb je iets negatief
meegemaakt op een verjaardagsfeestje, wil je bv. niet meer gaan
o Alles kan een trigger zijn
o Adaptieve emoties (emoties die goed zijn voor ons welzijn, die bijdragen aan de
levenskwaliteit) vs. maladaptieve emoties (emoties die ons niet vooruithelpen)
o Gebruik/misbruik van onze plooibare emoties bv. reclame
1.1.4. emotionele intelligentie
o = de informatie over behoeften die in een emotie zitten er uit kunnen halen en er iets
mee kunnen doen
o De waardevolle informatie (helpend of niet-helpend) die besloten ligt in emoties, goed
weten herkennen en aanwenden
1
,o 4 stappen om emotionele intelligentie toe te passen:
De emotie opmerken en waarnemen
De emotie toelaten
Het reguleren van emoties
Reflecteren over de emoties
1.2. Mentaliseren
1.2.1. mentaliseren
o Buitenkant (wat iedereen ziet): gedrag, gelaatsuitdrukking, wat je zegt, kleding …
o Binnenkant (wat anderen niet zien): gedachten, gevoelens, dromen, intenties …
o = je eigen gedrag en het gedrag van anderen proberen begrijpen vanuit
onderliggende gevoelens, gedachten, bedoelingen en verlangens (mentale
toestanden) binnenkant achterhalen door buitenkant
o Fundament van sociale relaties
o Naar jezelf kijken én verschillende hypotheses openlaten over waarom de ander iets
al dan niet doet
o Metalliserende basishouding: bescheiden, nieuwsgierig, open en flexibel
1.2.2. intentie en effect
o Je kan iets heel goed bedoelen (intentie), maar een negatief effect uitlokken (effect)
o Gedrag drukt iets uit, heeft een bedoeling, een intentie = onzichtbaar
o Gedrag heeft effect op onszelf en anderen = zichtbaar
1.2.3. cyclus in interacties
o
e l.
Ikvo
ar o
elikd
vo r. a eik.aro
o
d m
ejiar .o
o
d r vo
ie elji.rd
h o
2
,1.2.4. verschillende dimensies
o Impliciet: zonder dat we er ons echt van bewust zijn
o Expliciet: je denkproces vertragen om echt stil te staan bij wat je voelt en denkt en
wat de ander zou kunnen voelen en denken
o over jezelf: eigen gevoelens, gedachten, behoeftes, teleurstellingen, verwachtingen ...
o over de ander: wat de ander zou kunnen denken, voelen, nodig hebben ....
o vanuit jezelf: vanuit je eigen perspectief
o vanuit de ander: in extremis vervloeiend met anderen
o Intern: gericht op de binnenwereld
o Extern: gericht op externe signalen
o Cognitief: gericht op gedachten (redenen, verklaringen ...)
o Affectief: gericht op gevoelens (meevoelen, meeleven ...)
1.2.5. prementaliserende modi (= vormen van niet goed mentaliseren)
o komt bij iedereen voor
o meestal een voorkeursmodus
o Psychisch equivalente modus
Mensen kunnen moeilijk omgaan met de onzekerheid die mentaliseren inhoud
Bv. vrouwen stellen zich altijd aan
Automatische aannames van onszelf en anderen
o Teleologische modus
Het ontbreken van vertrouwen in liefde en betrokkenheid
“eerst zien en dan geloven”, bewijzen hebben
schijnduidelijkheid: de rechtvaardiging van niet-zichtbare mentale toestanden
wordt gezicht in zichtbare dingen en acties
bv. je zegt elke dag dat je je partner graag ziet, je zegt dit één dag niet en
daarom heeft hij het gevoel dat je hem niet graag ziet
o Alfsofmodus
Mensen hebben weinig toegang tot hun gevoel
Mensen die geen contact hebben met hun eigen gevoelswereld (niet durven
hun gevoelens toe te laten)
Praten over i.p.v. vanuit zichzelf
Woorden en gevoelens zijn ontkoppeld
Bv. iemand is overleden en je hebt dat al vaak meegemaakt, je gaat je eigen
gevoelens uit de weg en gaat verder met functioneren bv. werken
1.2.6. 10 tips om mentaliseren te bevorderen
3
, o Kunnen mentaliseren is noodzakelijk om emoties te kunnen reguleren
o Belang in de hulpverlening, om mensen te kunnen begrijpen
1. Merk op wanneer jij zelf of iemand anders minder goed mentaliseert
psychische equivalentiemodus: absolute uitspraken, zwart-wit denken,
oplopende spanning, achterdocht ...
teleologische modus: dwingende behoefte aan fysieke acties
alsofmodus: leegte in jezelf, te rationele analyses ...
2. Herstel je eigen mentaliseren
Wees eerlijk met jezelf.
Je kan anderen niet goed begeleiden als je zelf niet goed mentaliseert.
Mogelijkheden: even uit de situatie gaan, bewust stilstaan, contact maken met
je eigen emoties. Zoek indien nodig hulp hierbij
3. Mentaliseer hardop
Goed mentaliseren werkt besmettelijk.
In de eerste plaats over je eigen binnenwereld, dan ook over die van de ander
4. Begrens ineffectief mentaliseren op empathische wijze
Soms moet je gedrag eerst stoppen voor je naar de betekenis kan kijken.
empathisch begrenzen: laat merken dat je wil dat gedrag stopt maar dat je ook
begrijpt dat dit gedrag er niet zomaar is.
5. Benader anderen vanuit een mentaliserende basishouding
Bescheiden: je weet het niet allemaal
Nieuwsgierig: je wilt het wel weten
Open en flexibel
6. Beidt anderen emotionele steun
Goed mentaliseren gaat vaak verloren wanneer er (pijnlijke) emoties in het
spel zijn.
Ga naar die emoties en sta er voldoende bij stil.
Valideren: iemand te kennen geven dat die emotie er mag zijn, die emotie
normaliseren binnen de context en aangeven dat je begrijpt wat het effect is
van de situatie op de persoon
Alsofmodus: “het is oké dat je je zo voelt”
7. Neem de leiding om een ander te helpen spanning te hanteren
stop – ga terug – exploreer
4
