Volledige samenvatting Community based werken

Inleiding
Inhoudelijke situering
Vermaatschappelijking van de zorg
 ondersteunen van mensen in hun leefomgeving
 gemeenschapsgerichte werkvormen
 veranderende positie en rol van professionele hulpverlener

Transculturaliteit
Maatschappelijke context
Demografische transitie in Belgische samenleving onder invloed van:

 Migratie
 Mondialisering

Migratie (zo oud als mensheid):

= geen nieuw fenomeen, maar vandaag wel complexer en gediversifieerder
 meer diversiteit in samenleving

 Herkomst  vroeger homogene stromen, beperkt aantal landen, nu verschillende landen
 Routes  vroeger eenzelfde route, nu verschillende routes, ook illegale routes
 Drijfveer  vroeger vooral economisch, nu vooral voor politiek (voelen zich onveilig (bv asielzoekers,
vluchtelingen, …))
 Statuut  krijgen ze tijdelijke of permanente verblijfsvergunning (sommigen illegaal)

Grote migratiestromen:

 Inkomende migratiestroom = naoorlogse periode = industriële opbouw
 migratiestroom vanuit Zuid-Europa (Italië, Turkije, …)
 Uitgaande migratiestroom = red star line
 bewoners uit Antwerpen gingen naar VS

Migratie komt vooral voor in stedelijke gebieden, minder in landelijke gebieden
 in Antwerpen meer inwoners met migratieachtergrond dan zonder (minderheid = meerderheid geworden)

Mondialisering/globalisering (eind 20e, begin 21e eeuw):

= delen van wereld intenser samenwerken  zorgt voor onderlinge relaties tussen gebieden
= internationale uitwisseling van mensen, goederen, geld en informatie

 Economische integratie: bv levering van gas = prijzen afspreken
 Politieke integratie: bv Verenigde Naties, Europese Unie, handelsverdragen, Schengen
 Culturele integratie: bv invloed van buitenlandse taal die wereldwijd gesproken wordt, muziek/eten niet meer
cultureel gebonden

Globale interafhankelijkheid  alles is met elkaar verbonden en heeft invloed op elkaar en op dagelijkse leven

Transnationalisme  leven in netwerken ipv traditioneel afgebakende gemeenschappen




Toenemende sociaal-culturele differentiëring in Belgische samenleving
 veranderd profiel van bevolking in samenleving
 diversiteit als integraal onderdeel van socio-culturele landschap

,Superdiversiteit:

= diversiteit is heel divers, niet meer 1 profiel  moet rekening mee gehouden worden

 Kwantitatieve dimensie
= cijfermatige groei van diversiteit
= grote regionale verschillen  vooral stedelijk fenomeen + diversiteit grootst bij jongste generaties
 majority-minority societies (MMS) = de minderheid behoort tot de meerderheid (bv Brussel)
 Kwalitatieve dimensie
= groeiende diversiteit binnen diversiteit
= complexere en gediversifieerdere migratiepatronen
 verschillende domeinen: etnisch, taalkundig, religieus, cultureel,
economisch, …

Kruispuntdenken/intersectionaliteit

= iedereen heeft verschillende identiteitskenmerken, obv daarvan worden
verschillende identiteitsprofielen gecreëerd

Assen van differentiatie gaan gepaard met machtsverhoudingen en sociaal-
maatschappelijke positie
 bepaalt aansluiting/uitsluiting in relatie tot maatschappelijke norm
 zorgt voor privileges en achterstellingsmechanismen

Als je bij profielen bij meerderheid hoort  beter leven, meer voordelen
Als je afwijkt van profiel  achterstelling, uitsluiting (combinatie van
kenmerken)

Implicaties voor hulpverlening
Over landsgrenzen heen  situering lokale praktijken en ontwikkelingen binnen internationale praktijken en
ontwikkelingen

Binnen landsgrenzen  toenemende sociaal-culturele differentiëring in hulpverleningslandschap
 je moet kunnen werken in en met diversiteit

Hulpverleners
Lost in translation  hulpverleners ervaren taal als drempel, zorgt voor onwennigheid
 handelingsverlegenheid

Confrontatie met cultureel diverse referentiekaders, betekenisverlening, gedragsrepertoria op micro-, meso- en
macroniveau
 impact op wetgevend kader (bv vreemdelingenrecht)  statuut – rechten

Personen met een migratiehistoriek
 kwalitatief en kwantitatief verschillend zorggebruik

 uitdaging om te streven naar hulpverlening die uitgaat van eigenheid en diversiteit cliënten

Norm-groep wordt verschoven  er is een diverse groep van mensen
 grootste groep van mensen = mensen met migratieachtergrond (MMS)
 ‘grootste psychologische omschakeling van onze tijd’



Cultuur
Wat is cultuur?
3 verschillende benaderingen:

, Coherentie-model = verbinding, dat wat mensen gemeenschappelijk hebben en delen
 standaarden, normen, waarden, regels  ‘normaliteit’
 Differentiatie-model = verscheidenheid (en contradicties) binnen 1 cultuur
 cultuur als dynamisch proces: ‘vertrouwdheid’ met inherente verschillen
 Cohesie-model = erkenning van interne eenheid én differentiatie

Focus op Cohesie-model
Cultuur
 eigen aan menselijke collectieven op verschillende sociale niveaus
- Grote niveaus = bv Amerikaans, Europees, …
- Kleine niveaus = subgroepen  bv studenten, wonen in zelfde stad, …
 dynamisch = onderhevig aan interne en externe veranderingsprocessen
 gedifferentieerde uitingsvormen van culturen (‘creolisering’)
- Creolisering = proces van wisselwerking tussen culturen zodat door wederzijdse beïnvloeding en interactie
nieuwe cultuur ontstaat

Multicollectiviteit: simultaan tot verschillende gemeenschappen behoren
 verschillende etniciteit en nationaliteit

Identiteit
 meervoudige identificatie  hybride identiteiten (=wanneer persoonlijke beleving van eigen cultuur met publieke
participatie samenkomt)
 identificatie/identiteitsgevoel is beter dan identiteit  identiteit staat te vast, moet veranderlijk kunnen zijn
 moet los staan van traditionele kaders, maar eerder persoonlijke beslissingsvrijheid en autonomie

Cultuur is onzichtbaar zolang je er zelf inzit  we zijn ermee opgegroeid
 je bent pas bewust vanaf je in contact komt met andere culturen

Verschillende culturen vormen je tot wie je bent:

 Geografie
 Generatie
 Levensbeschouwing
 Gender
 Vrijetijdsbesteding
 Etniciteit
 Opleiding

1/9 van cultuur is zichtbaar (bv huidskleur, kledingstijl, religie, taal, …)
8/9 van cultuur is verborgen  je ontdekt het pas wanneer je in interactie gaat (bv rituelen, waarden en normen, …)

Cultureel diverse referentiekaders/culturele systemen van classificatie en representatie bepalen notie van welzijn
Cultureel ingebedde ideeën over, uitdrukkingen van, en reacties op stress, onderdrukking en ondersteuningsnoden

Diversiteit in hulpverlening en ondersteuningsvragen:

 Kunnen etnisch-culturele componenten bevatten (1 cirkel)
 Kunnen gerelateerd zijn aan andere dimensies van diversiteit die iemands positie binnen samenleving bepalen
(combinatie van cirkels)




Naar transculturele-cultuursensitieve ondersteuning
 Zoeken naar gemeenschappelijk doel/gemene delen (bv welzijn van kinderen)
 Bepalen van vrijheidsgraden om praktijk en achterliggende kaders in vraag te stellen
 Exploreren van alternatieven om doel te bereiken

,  Bekijken van mogelijkheden om deze alternatieven sociaal-cultureel waardevol en haalbaar te maken
 Interne sociale dynamiek benutten om verandering te faciliteren

 zeker niet eigen referentiekaders gaan opdringen
 maar erkennen van bricolage (=geknutsel) in zoeken naar welzijn(sbevordering)

Do’s Don’ts
Attitude: open houding en exploratieve benadering Culturele feiten = stereotypes
 hoe minder je weet hoe beter = nieuwsgierig
Vaardigheden: ‘trans’-processen stimuleren Essentialisering = stereotypes
 Uitwisseling, beïnvloeding en confrontatie obv  als mensen worden gecategoriseerd obv wat men
erkende gelijkwaardigheid en diversiteit essentie vinden
 Veranderingen onder invloed van uitwisseling  veronderstelling dat essentie oorzaak is van gedrag
Kennis: ‘culturele intelligentie’ Overculturalisering
= vermogen om iets te bereiken wanneer je met = cultuur wordt gezien als standaardpakket van
mensen omgaat die andere culturele achtergrond normen en waarden
hebben  cultuur wordt als verklaring beschouwd wat voor
= (zelf)reflectie moeilijk loopt in contact
= metacognitieve processen = nadenken over eigen
leerproces en sturing geven
Leefwereldgericht handelen
 Ondersteuningsvragen zijn geworteld in ervaringen van alledaagse levensomstandigheden
 subjectieve beleving kan anders zijn tussen jou en cliënten
 Leefwereldgebonden betekenisverleningen
 vaak gaan we teveel uit vanuit hulpverlening, meer richten naar leefwereld (moet vertrekpunt zijn)
 Ondersteuning van alledaagse inspanningen om waardig leven te leiden

 bewust zijn van verschillen in levensomstandigheden, maar ook van verschillen in perceptuele omstandigheden
van individuen
 vraagt veel empathie, inleven en begrijpen waarom mensen zo doen

TRANSculturaliteit
 Transactie = uitwisseling, beïnvloeding en confrontatie obv erkende gelijkwaardigheid en diversiteit
 Transformatie = veranderingen onder invloed van uitwisseling

= trans-processen:

 Engagement om bruggen te slaan, bewust naar elkaar toe bewegen
 Wederkerige en actieve uitwisselingscomponent
 Aangeven vrijheidsgraden en grenzen
 Temporele co-creatie ‘nieuwe’ cultuur
 Nieuwe impulsen aan cultuurontwikkelingen (collectief) en culturele identiteitsvorming (individueel)

Transculturele competentie = generieke basiscompetentie
 doel = vermogen om ontbrekende normaliteit tot stand te brengen en daardoor samenhang in situatie creëren

Geen gelijkheid nastreven  maar streven naar gelijkwaardigheid tussen partijen
 wel valkuil van superioriteit




3 intergerelateerde componenten:

 Affectief aspect (‘sensitivity’)
 Gedragsmatig aspect (‘adroitness’)