Individueel arbeidsrecht
DEEL I: INLEIDING
HOOFDSTUK I: ARBEID & RECHT
1. Evolu4e wg ~ wn: persoons-, grond-, organisa4everbondenheid -> vrijheid
Zelfstandige arbeid : (ver)koop van diensten; economisch recht
In ondergeschikt verband: gepresteerd onder gezag en voor rekening van een ander
- Statutair: administra4ef recht/ ambtenarenrecht
Arbeidsrecht = geheel van regels mbt contractuele arbeid verricht onder gezag van
een wg.
2. Historisch:
19eE: repressieve arbeidsverhoudingen
Verbod collec4eve ac4e + werkmansboekje
Wn & wg waren volledig vrij om verhouding te regelen
-> wg gebruikt dwang
1886: burgeroorlog
-> °sociale wetgeving:
Bescherming vrouwen & kinderen, later bescherming van alle wn’s
Daling contractvrijheid
WOI: gestructureerde arbeidsverhoudingen: erkenning vakbondsvrijheid
WOII: ins4tu4onalisering collec4ef overleg -> CAO-recht
Doel = bestaanszekerheid en vastheid van betrekking
-> inperking ontslagrecht van de wg
-> cao’s -> °sociale zekerheid
1970: behoud van werkgelegenheid + versoepeling arbeidsrecht
S4jging grondrechten
‘Europeanisering’: afspraken op topbijeenkomsten
HvJ: arbeidsrechtelijke + wn bescherming
HOOFDSTUK II: TOEPASSINGSGEBIED ARBEIDSRECHT
3. Ra4one personae
Wn’s uit par4culiere sector + soms publieke sector
Deel van de wetgeving: alle wn’s
Dus ook statutaire
Uitzondering: ruimer dan wn’s
Bv. Welzijnswet Werknemers 1996: ook voor oa leerovereenkomst, stagairs en derden /
Sociaal Strafwetboek bv. art132
1
,Individueel arbeidsrecht
4. Ra4one materiae
Collec4ef arbeidsrecht:
Georganiseerde wn’scollec4viteit – 1 of meer wg’s (knn georganiseerd zijn)
Bv. vakbondsvrijheid, CAO’s, paritaire comités, bedrijfsorganisa4e…
Individueel arbeidsrecht:
Individuele arbeidsrela4e
Arbeidsovereenkomstenrecht
‘Arbeidsreglementering’
Maatregelen door de G om de wn te beschermen
Normen mbt onthaal, tewerkstelling, arbeids4jdregeling, loon, bescherming van
jongeren en vrouwen, sociale promo4e, arbeidsveiligheid…
Sociale handhavingsrecht
Organisa4e van toezicht, publiekrechtelijke afdwingbaarheid, sanc4onering materiële
arbeidsrecht
5. Ra4one loci
Binnen Belgische grenzen
Iedereen die hier is tewerkgesteld, ongeacht na4onaliteit
De meeste normen: openbare orde
Grensoverschrijdende tewerkstelling:
Bv buitenlanders werken in BE -> sommige aspecten geregeld door vreemd recht (oa
bilaterale verdragen, IPR…)
6. Interna4onale arbeidsovereenkomsten
OVK gesloten na 16/12/2009
Rome I-verordening:
Verordening 17/06/2008 inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit
een OVK
Wetsconflicten mbt grensoverschrijdende arbeidsOVK
Recht van toep op interna4onale arbeidsovk
Par4jen kiezen welk recht van toep is op het geheel of een deel van de ovk
Bv enkel mbt concurren4ebeding
2 situa4es: (art 8 Rome I)
- Par4jen kiezen welk recht van toep is
Wn behoudt bescherming -> meest guns4ge dwingende bepalingen zijn van toep (ook
indien gekozen voor een ander recht)
- Par4jen hebben geen toep recht gekozen
Recht waar de wn gewoonlijk arbeid verricht ter uitvoering van de ovk
Recht van het land van de ves4ging die wn in dienst nam
Nauwstebandencriterium: zie geheel van omstandigheden
Gewoonlijk <-> 4jdelijk arbeid verrichten
Tijdelijk = na de taak terug naar land van herkomst
2
,Individueel arbeidsrecht
Indien geen rechtskeuze:
Rechtsaanwijzing kan gecorrigeerd worden tvv Staat waarmee de arbeidsovk nauwe
banden heem
Art. 9.1 Rome I
Preambule Rome I: conflictregel voor individuele ovk doet geen anreuk aan de
bepalingen van dwingend recht
Kennelijke onverenigbaarheid tss gekozen rechtsbepaling en openbare orde van lex fori
-> rechter kan die bepaling buiten toepassing laten. (art 21 Rome I)
HOOFDSTUK III: EIGENHEID VAN RECHTSTAK
7. Arbeidsrecht vloeit voort uit oa burgerlijk, admin en economisch recht
Is arbeidsrecht een uitzonderingsrecht tov burgerlijk recht?
Ja: uitdrukkelijk geformuleerde bepaling arbeidsrecht > burgerlijke
Twijfel: gemeenrecht heem voorrang
Deze voorrangsregel mag niet al4jd gevolgd worden, want ontkracht sommige
arbeidsrechtelijke principes
HOOFDSTUK IV: ARBEIDSRECHT = PUBLIEK OF PRIVAATRECHT?
8. Tussen par4culieren -> privaatrecht
Maar: vaak collec4eve betrekkingen > individuele
Ingrijpen door G
Beschrijven van instellingen (descrip4eve komt amper voor in privaatrecht)
à derde categorie: ‘professionele recht’
HOOFDSTUK V: BRONNEN
9. 3 soorten: interna4onale
Na4onale
Eigen rechtsvorming
Interna1onale rechtsbronnen:
10. Indeling volgens instellingen die ze maakte
VN
Interna4onale Arbeidsorganisa4e (IAO)
Organisa4e voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO)
Raad van Europa
EU
3
,Individueel arbeidsrecht
11. Geen overdreven belang van interna4onaal sociaal recht
Bv. art 6 OESO-gedragscode: enkel vrijwillig, kan niet in rechte worden afgedwongen
Rechtbanken nemen niet al4jd rechtstreekse werking van de verdragen aan
Wel grote impact van EU-normen
Verordeningen en sommige verdragsbepalingen: horizontale, rechtstreekse werking
Richtlijnen: ver4cale, directe werking
Na1onale rechtsbronnen: (nrs. 12-16)
Grondwet
Vrijheid van individu
Arr, 10,11, 27 GW
Art. 23 GW (sociaal grondrecht)
Omstreden belang: niet duidelijk of een burger deze grondrechten kan vorderen
Wet
Inspraak sociale partners is geïns4tu4onaliseerd
Federale WM
Rechtspraak
Rechtsleer
Andere rechtsbronnen: bv eenzijdige toekenning, bedrijfscodes, atypische ovk,
fabrieksreglementen… (=informeel)
Eigen rechtsvorming:
Conven4oneel recht:
Individueel en collec4ef rela4e
Wn en wg regelen zelf verhouding, zolang niet <-> dwingend werelijke bepalingen
Eigen rechtsvorming van reglementerende aard:
Beslissingen van paritaire organen en arbeidsreglement
Paritaire comités: bvgh om beslissingen te nemen -> bekrach4ging door KB ->
hoedanigheid van reglement
Arbeidsreglement = ondernemingsraad of wg stellen regels vast die ovk door wg
beheersen
19. Hiërarchie van de rechtsbronnen
Ar4kel 51 CAO-wet: welke bron krijgt voorrang bij conflict
20. norm mag niet strijdig zijn met die erboven
Geen strijdigheid wanneer: niet zelfde voorwerp
Norm wordt gewijzigd door andere norm
4
, Individueel arbeidsrecht
21. Opsomming art 51 CAO-wet ≠ volledig
Bv eenzijdige reglementaire beslissingen van de PC of beslissingen van de
ondernemingsraad
Geen verwijzing naar interna4onaal recht
Art 51 samenlezen met andere bepalingen van de wet + staatsrechtelijke hiërarchie der
normen.
DEEL II: SOCIAAL HANDHAVINGSRECHT
22. Sociaal handhavingsrecht = gespecialiseerde rechtscolleges
Inspec4ediensten
Sociaal strafrecht
Sanc4es
23. In deze cursus: korte bespreking
HOOFDSTUK I: DE ARBEIDSGERECHTEN
24. Historiek:
Voor Ger.W.: geschillen tss wg en wn -> burgerlijke rb
Begin 19eE: in Frankrijk °verzoeningsorganen
Werkrechtersraad: verzoening of vonnis + disciplinaire bvgh
In BE: eerste werkrechtersraad in 1810
Na onaxankelijkheid: Fr wetgeving van kracht tot 1859
‘Werkrechter’ ≠ beroepsmagistraat
Paritair samengesteld (wn en wg)
Min 1 heem diploma doctor in de rechten -> doorslag bij staking van stemmen
°Ger.W.: aparte rechtscolleges voor sociaalrechtelijke geschillen
Arbeidsrechtbanken en arbeidshoven
25. Octopus-akkoor
Nav Dutroux
Hervorming van gerecht
Nega4ef antwoord van de Na4onale Arbeidsraad
Hervorming 1 april 2014:
Verregaande gevolgen, ook voor arbeidsgerechten en arbeidsauditoriaten
5
DEEL I: INLEIDING
HOOFDSTUK I: ARBEID & RECHT
1. Evolu4e wg ~ wn: persoons-, grond-, organisa4everbondenheid -> vrijheid
Zelfstandige arbeid : (ver)koop van diensten; economisch recht
In ondergeschikt verband: gepresteerd onder gezag en voor rekening van een ander
- Statutair: administra4ef recht/ ambtenarenrecht
Arbeidsrecht = geheel van regels mbt contractuele arbeid verricht onder gezag van
een wg.
2. Historisch:
19eE: repressieve arbeidsverhoudingen
Verbod collec4eve ac4e + werkmansboekje
Wn & wg waren volledig vrij om verhouding te regelen
-> wg gebruikt dwang
1886: burgeroorlog
-> °sociale wetgeving:
Bescherming vrouwen & kinderen, later bescherming van alle wn’s
Daling contractvrijheid
WOI: gestructureerde arbeidsverhoudingen: erkenning vakbondsvrijheid
WOII: ins4tu4onalisering collec4ef overleg -> CAO-recht
Doel = bestaanszekerheid en vastheid van betrekking
-> inperking ontslagrecht van de wg
-> cao’s -> °sociale zekerheid
1970: behoud van werkgelegenheid + versoepeling arbeidsrecht
S4jging grondrechten
‘Europeanisering’: afspraken op topbijeenkomsten
HvJ: arbeidsrechtelijke + wn bescherming
HOOFDSTUK II: TOEPASSINGSGEBIED ARBEIDSRECHT
3. Ra4one personae
Wn’s uit par4culiere sector + soms publieke sector
Deel van de wetgeving: alle wn’s
Dus ook statutaire
Uitzondering: ruimer dan wn’s
Bv. Welzijnswet Werknemers 1996: ook voor oa leerovereenkomst, stagairs en derden /
Sociaal Strafwetboek bv. art132
1
,Individueel arbeidsrecht
4. Ra4one materiae
Collec4ef arbeidsrecht:
Georganiseerde wn’scollec4viteit – 1 of meer wg’s (knn georganiseerd zijn)
Bv. vakbondsvrijheid, CAO’s, paritaire comités, bedrijfsorganisa4e…
Individueel arbeidsrecht:
Individuele arbeidsrela4e
Arbeidsovereenkomstenrecht
‘Arbeidsreglementering’
Maatregelen door de G om de wn te beschermen
Normen mbt onthaal, tewerkstelling, arbeids4jdregeling, loon, bescherming van
jongeren en vrouwen, sociale promo4e, arbeidsveiligheid…
Sociale handhavingsrecht
Organisa4e van toezicht, publiekrechtelijke afdwingbaarheid, sanc4onering materiële
arbeidsrecht
5. Ra4one loci
Binnen Belgische grenzen
Iedereen die hier is tewerkgesteld, ongeacht na4onaliteit
De meeste normen: openbare orde
Grensoverschrijdende tewerkstelling:
Bv buitenlanders werken in BE -> sommige aspecten geregeld door vreemd recht (oa
bilaterale verdragen, IPR…)
6. Interna4onale arbeidsovereenkomsten
OVK gesloten na 16/12/2009
Rome I-verordening:
Verordening 17/06/2008 inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit
een OVK
Wetsconflicten mbt grensoverschrijdende arbeidsOVK
Recht van toep op interna4onale arbeidsovk
Par4jen kiezen welk recht van toep is op het geheel of een deel van de ovk
Bv enkel mbt concurren4ebeding
2 situa4es: (art 8 Rome I)
- Par4jen kiezen welk recht van toep is
Wn behoudt bescherming -> meest guns4ge dwingende bepalingen zijn van toep (ook
indien gekozen voor een ander recht)
- Par4jen hebben geen toep recht gekozen
Recht waar de wn gewoonlijk arbeid verricht ter uitvoering van de ovk
Recht van het land van de ves4ging die wn in dienst nam
Nauwstebandencriterium: zie geheel van omstandigheden
Gewoonlijk <-> 4jdelijk arbeid verrichten
Tijdelijk = na de taak terug naar land van herkomst
2
,Individueel arbeidsrecht
Indien geen rechtskeuze:
Rechtsaanwijzing kan gecorrigeerd worden tvv Staat waarmee de arbeidsovk nauwe
banden heem
Art. 9.1 Rome I
Preambule Rome I: conflictregel voor individuele ovk doet geen anreuk aan de
bepalingen van dwingend recht
Kennelijke onverenigbaarheid tss gekozen rechtsbepaling en openbare orde van lex fori
-> rechter kan die bepaling buiten toepassing laten. (art 21 Rome I)
HOOFDSTUK III: EIGENHEID VAN RECHTSTAK
7. Arbeidsrecht vloeit voort uit oa burgerlijk, admin en economisch recht
Is arbeidsrecht een uitzonderingsrecht tov burgerlijk recht?
Ja: uitdrukkelijk geformuleerde bepaling arbeidsrecht > burgerlijke
Twijfel: gemeenrecht heem voorrang
Deze voorrangsregel mag niet al4jd gevolgd worden, want ontkracht sommige
arbeidsrechtelijke principes
HOOFDSTUK IV: ARBEIDSRECHT = PUBLIEK OF PRIVAATRECHT?
8. Tussen par4culieren -> privaatrecht
Maar: vaak collec4eve betrekkingen > individuele
Ingrijpen door G
Beschrijven van instellingen (descrip4eve komt amper voor in privaatrecht)
à derde categorie: ‘professionele recht’
HOOFDSTUK V: BRONNEN
9. 3 soorten: interna4onale
Na4onale
Eigen rechtsvorming
Interna1onale rechtsbronnen:
10. Indeling volgens instellingen die ze maakte
VN
Interna4onale Arbeidsorganisa4e (IAO)
Organisa4e voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO)
Raad van Europa
EU
3
,Individueel arbeidsrecht
11. Geen overdreven belang van interna4onaal sociaal recht
Bv. art 6 OESO-gedragscode: enkel vrijwillig, kan niet in rechte worden afgedwongen
Rechtbanken nemen niet al4jd rechtstreekse werking van de verdragen aan
Wel grote impact van EU-normen
Verordeningen en sommige verdragsbepalingen: horizontale, rechtstreekse werking
Richtlijnen: ver4cale, directe werking
Na1onale rechtsbronnen: (nrs. 12-16)
Grondwet
Vrijheid van individu
Arr, 10,11, 27 GW
Art. 23 GW (sociaal grondrecht)
Omstreden belang: niet duidelijk of een burger deze grondrechten kan vorderen
Wet
Inspraak sociale partners is geïns4tu4onaliseerd
Federale WM
Rechtspraak
Rechtsleer
Andere rechtsbronnen: bv eenzijdige toekenning, bedrijfscodes, atypische ovk,
fabrieksreglementen… (=informeel)
Eigen rechtsvorming:
Conven4oneel recht:
Individueel en collec4ef rela4e
Wn en wg regelen zelf verhouding, zolang niet <-> dwingend werelijke bepalingen
Eigen rechtsvorming van reglementerende aard:
Beslissingen van paritaire organen en arbeidsreglement
Paritaire comités: bvgh om beslissingen te nemen -> bekrach4ging door KB ->
hoedanigheid van reglement
Arbeidsreglement = ondernemingsraad of wg stellen regels vast die ovk door wg
beheersen
19. Hiërarchie van de rechtsbronnen
Ar4kel 51 CAO-wet: welke bron krijgt voorrang bij conflict
20. norm mag niet strijdig zijn met die erboven
Geen strijdigheid wanneer: niet zelfde voorwerp
Norm wordt gewijzigd door andere norm
4
, Individueel arbeidsrecht
21. Opsomming art 51 CAO-wet ≠ volledig
Bv eenzijdige reglementaire beslissingen van de PC of beslissingen van de
ondernemingsraad
Geen verwijzing naar interna4onaal recht
Art 51 samenlezen met andere bepalingen van de wet + staatsrechtelijke hiërarchie der
normen.
DEEL II: SOCIAAL HANDHAVINGSRECHT
22. Sociaal handhavingsrecht = gespecialiseerde rechtscolleges
Inspec4ediensten
Sociaal strafrecht
Sanc4es
23. In deze cursus: korte bespreking
HOOFDSTUK I: DE ARBEIDSGERECHTEN
24. Historiek:
Voor Ger.W.: geschillen tss wg en wn -> burgerlijke rb
Begin 19eE: in Frankrijk °verzoeningsorganen
Werkrechtersraad: verzoening of vonnis + disciplinaire bvgh
In BE: eerste werkrechtersraad in 1810
Na onaxankelijkheid: Fr wetgeving van kracht tot 1859
‘Werkrechter’ ≠ beroepsmagistraat
Paritair samengesteld (wn en wg)
Min 1 heem diploma doctor in de rechten -> doorslag bij staking van stemmen
°Ger.W.: aparte rechtscolleges voor sociaalrechtelijke geschillen
Arbeidsrechtbanken en arbeidshoven
25. Octopus-akkoor
Nav Dutroux
Hervorming van gerecht
Nega4ef antwoord van de Na4onale Arbeidsraad
Hervorming 1 april 2014:
Verregaande gevolgen, ook voor arbeidsgerechten en arbeidsauditoriaten
5
