Vorm en functie
DEEL 1 – Het spijsverteringssysteem
HC 1 – Anatomie spijsverteringssysteem
Tractus digestivus = Spijsverteringssysteem
Er bestaan een aantal synoniemen voor doorsneden:
Frontaal = Coronaal
Transversaal = Horizontaal = Axiaal
Sagittaal = Para-mediaan
Aantal belangrijke onderdelen tractus digestivus
1. Mond
1. Mondholte
2. Tong
3. Speekselklieren
2. Keel (pharynx)
3. Slokdarm (oesophagus)
4. Maag, chemische afbreking
5. Dunne darm
1. Twaalfvingerige darm (duodenum)
2. Nuchtere darm (jejunum)
3. Kronkeldarm (ileum)
6. Dikke darm
1. Colon (ascendens, transversum, descendens)
2. Caecum met appendix
3. Endeldarm (rectum)
7. Anale kanaal
Afgeleiden van tractus digestivus: speekselklieren, lever, galblaas en pancreas.
6 hoofdfuncties van tractus digestivus:
1. Ingestion = Inname
2. Mechanical processing = Mechanische verwerking (kauwen)
3. Digestion = Verteren (chemische verwerking in de maag of duodenum)
4. Secretion = Uitscheiden (stoffen die nodig zijn voor processen)
5. Absorption = Opname (van voedingsstoffen door epitheel)
6. Excretion = Uitscheiden (feces)
De mondholte bestaat uit een aantal onderdelen:
- Mondholte = Cavum oris
- Tong = Lingua
- Gehemelte = Palatum (hard gehemelte = palatum durum)
- Keelgat = Fauces
- Huig = Uvula
3 speekselklieren die uitmonden in de mondholte:
1. Glandula parotidea (voor het oor)
2. Glandula submandibularis (bij de onderkaak)
3. Glandula sublingualis (onder de tong)
De ductus parotidea loopt over de wang.
1
, Vanuit de mondholte ga je naar de keel, deze bestaat uit 3 onderdelen:
1. Nasopharynx (achter de neus)
2. Oropharynx (achter de mond)
3. Laryngopharynx (achter het strottenhoofd)
De oropharynx en laryngopharynx ontvangen voedsel, als het in de
nasopharynx terecht komt is er iets bij het slikken niet goed gegaan.
Voor de slokdarm ligt de luchtpijp (trachea), tijdens het slikken wordt deze
afgesloten door het strotklepje (epiglottis). De neusholte (nasopharynx) wordt
afgesloten door de huig (uvula).
Alleen het begin van slikken kan je aanzetten en de rest gaat automatisch (reflectoir).
Het slikproces:
1. De tong gaat omhoog en de bolus verplaatst naar achteren richting de pharynx.
Het zacht gehemelte sluit de toegang naar de nasopharynx af.
2. Epiglottis houdt de toegang naar de luchtpijp dicht. De bolus zit in de keel.
3. Door de peristaltische beweging van de slokdarmwand en de zwaartekracht gaat de
bolus naar beneden.
4. Bolus komt terecht in de maag.
Peristaltiek is een eigenschap van de darmwand en tractus digestivus. In de meeste gevallen
zijn er 2 spierlagen om de darm: circulair (binnenkant) en longitudinaal (buitenkant). Deze 2
samen kunnen de peristaltiek veroorzaken:
1. De spierlaag achter de bolus (circulair) contraheert
2. De longitudinale spierlaag spant ook aan
3. Bolus verplaatst naar voren
Er lopen een aantal zenuwen over de slokdarm (oesophagus). Deze zijn onderdeel van het autonome
zenuwstelsel, wat uit 2 onderdelen bestaat:
- Parasympatisch zenuwstelsel
Rest and digest, zet het darmstelsel aan voor peristaltiek
- Sympathisch zenuwstelsel
Actie
In de oesophagus zitten sluitspieren (sphincters), deze zijn belangrijk zodat voedsel
niet ongecontroleerd naar binnen/buiten kan. Ze hebben een controlerende
functie.
De bovenste sphincter zorgt ervoor dat er tijdens het ademhalen geen lucht en
geuren vanuit de maag omhoog komen.
De onderste sphincter is belangrijk om te voorkoen dat het zuur vanuit de maag niet omhoog gaat.
2
, Het distale deel van de oesophagus maakt een hoek (hoek van His) bij de aansluiting op de
maag. Rondom de hoek van His zit een sphincter.
Wanneer de maag gevuld is trekt deze naar beneden waardoor er een scherpere hoek is tussen
de oesophagus en de maag. Dit draagt ook bij aan het tegengaan van de maaginhoud.
Er zijn 3 dingen anti-reflux mechanismen:
1. Lage oesophagus sphincter
2. Diafragma
3. Hoek van his
Wanneer de oesophagus door de opening van het diafragma heen gaat (hiatus oesophagus) komt het terecht
in de maag.
Er is een duidelijke overgang te zien aan het epitheel: van plaveisel epitheel (afgeplat, in oesophagus) en
cilinder epitheel (in de maag).
Gaster (maag):
- Cardia (plek waar distale oesophagus op aansluit)
- Fundus (bovenste deel van de maag)
- Corpus (grote deel waar cardia op aansluit)
- Antrum pyloricum (distale deel)
- Canalis pyloricus
- Sphincter pyloricus (zit om canalis heen en controleert wat vanuit
de maag in dunne darm gaat)
- Curvatura major (buitenbocht)
- Curvatura minor (binnenbocht)
Functies van de maag:
- Opslag van ingenomen voedsel
- Mechanisch afbreken van voedsel
- Verbreken van chemische verbindingen met enzymen en zuur
- Productie van intrinsic factor, product van de maag wat nodig is
voor de opname van bepaalde vitaminen in de dunne darm
Doordat de spierlagen van de maag allemaal anders georiënteerd zijn kan de maag beter:
- Samenknijpen
- Mengen
- Zuur wat erbij komt goed verdelen
De wand van de maag wordt zelf niet aangetast door de zuren die de maag produceert, het maagslijmvlies kan
het zuur weerstaan. Wanneer dat niet meer goed gaat, je eigen slijmvlies wordt aangetast door het zelf
geproduceerde zuur, dan krijg je gaten in je maag (maagzweren).
De meest voorkomende oorzaak: bacteriën, bijvoorbeeld H. pilori. Deze tast het maagslijmvlies aan.
Aan de binnenkant van de maag zitten rugae (maagplooien). Deze zorgen voor
oppervlaktevergroting waardoor meer opname kan plaatsvinden.
In de curvatura minor zijn deze meer uitgesproken, dit is voor de snelle maag passage.
Vloeistoffen die bijvoorbeeld snel passeren gaan via de curvatura minor en worden dan snel
opgenomen.
Een MDL (maag-darm-lever arts) kan via gastroscopie in de maag kijken.
De dunne darm bestaat uit:
- Duodenum
- Jejunum
- Ileum
Darmen die worden gebruikt voor onderzoek zijn van overleden mensen en deze zijn dan slap en dus heel lang.
In het lichaam is de darm opgehangen en zitten er spieren in waardoor deze korter is dan in de boeken staat.
3
, Functies dunne darm:
- Opname van voedingsstoffen
- Digestie en absorptie
Twaalfvingerige darm (duodenum) delen:
- Pars superior (bovenste deel)
- Pars descendens (naar beneden)
- Pars horizontalis (dwars deel)
- Pars ascendens (naar boven)
- Flexura duodenojejunalis (overgang duodenum naar jejunum)
In het duodenum is een opening waar de galgang op aansluit (papil van vater)
en een afvoer van de alvleesklier (ductus pancreaticus).
In Papil van vater zit een sphincter waardoor gal gecontroleerd in de darm komt. Op basis van wat je hebt
gegeten gaat er een signaal: er komt gal in duodenum. En er komen ook pancreassappen vrij.
Tijdens de embryologie waren er 2 delen van de alvleesklier, deze zijn samen gekomen maar er zijn nog wel
verschillende afvoeren.
Onderdelen alvleesklier (pancreas):
- Caput (hoofd, onderste deel)
- Corpus (body, horizontale deel)
- Cauda (staart, uiteinde)
- Ductus pancreaticus
- Ductus choledochus
Functies pancreas:
- Endocriene cellen: secretie van insuline en glucagon in de
bloedbaan
- Exocriene cellen: secretie van pancreas sap (met amylase
en lipase: knippen van eiwitten en vetten)
De pancreas is een endocrien en exocrien orgaan. Hormonen worden aan het bloed afgegeven (endocrien) en
sappen worden afgegeven aan de darm (exocrien).
Gal emulgeert vetten, hierdoor kan vet vanuit de darm worden opgenomen. Gal wordt gemaakt in de lever en
wordt vervolgens opgeslagen in de galblaas.
Lobben van de lever (hepar):
- Lobus dexter (rechterkwab)
- Lobus sinister (linkerkwab)
- Lobus quadratus (vierkant)
- Lobus caudatus (achterkant)
- Area nuda (zonder vlies)
Het ligamentum falciform scheidt de rechter- van de linkerkwab.
De porta hepatitis bevat:
- Vena portae (poortader), alles wat uit maag-darm stelsel wordt opgenomen
gaat via de poortader naar de lever om het te verwerken
- Ductus hepaticus communis, gal dat is geproduceerd gaat via deze buis naar
de darm en wat overtollig is naar de galblaas
- Arteria hepatica propria, slagader naar de lever
4
DEEL 1 – Het spijsverteringssysteem
HC 1 – Anatomie spijsverteringssysteem
Tractus digestivus = Spijsverteringssysteem
Er bestaan een aantal synoniemen voor doorsneden:
Frontaal = Coronaal
Transversaal = Horizontaal = Axiaal
Sagittaal = Para-mediaan
Aantal belangrijke onderdelen tractus digestivus
1. Mond
1. Mondholte
2. Tong
3. Speekselklieren
2. Keel (pharynx)
3. Slokdarm (oesophagus)
4. Maag, chemische afbreking
5. Dunne darm
1. Twaalfvingerige darm (duodenum)
2. Nuchtere darm (jejunum)
3. Kronkeldarm (ileum)
6. Dikke darm
1. Colon (ascendens, transversum, descendens)
2. Caecum met appendix
3. Endeldarm (rectum)
7. Anale kanaal
Afgeleiden van tractus digestivus: speekselklieren, lever, galblaas en pancreas.
6 hoofdfuncties van tractus digestivus:
1. Ingestion = Inname
2. Mechanical processing = Mechanische verwerking (kauwen)
3. Digestion = Verteren (chemische verwerking in de maag of duodenum)
4. Secretion = Uitscheiden (stoffen die nodig zijn voor processen)
5. Absorption = Opname (van voedingsstoffen door epitheel)
6. Excretion = Uitscheiden (feces)
De mondholte bestaat uit een aantal onderdelen:
- Mondholte = Cavum oris
- Tong = Lingua
- Gehemelte = Palatum (hard gehemelte = palatum durum)
- Keelgat = Fauces
- Huig = Uvula
3 speekselklieren die uitmonden in de mondholte:
1. Glandula parotidea (voor het oor)
2. Glandula submandibularis (bij de onderkaak)
3. Glandula sublingualis (onder de tong)
De ductus parotidea loopt over de wang.
1
, Vanuit de mondholte ga je naar de keel, deze bestaat uit 3 onderdelen:
1. Nasopharynx (achter de neus)
2. Oropharynx (achter de mond)
3. Laryngopharynx (achter het strottenhoofd)
De oropharynx en laryngopharynx ontvangen voedsel, als het in de
nasopharynx terecht komt is er iets bij het slikken niet goed gegaan.
Voor de slokdarm ligt de luchtpijp (trachea), tijdens het slikken wordt deze
afgesloten door het strotklepje (epiglottis). De neusholte (nasopharynx) wordt
afgesloten door de huig (uvula).
Alleen het begin van slikken kan je aanzetten en de rest gaat automatisch (reflectoir).
Het slikproces:
1. De tong gaat omhoog en de bolus verplaatst naar achteren richting de pharynx.
Het zacht gehemelte sluit de toegang naar de nasopharynx af.
2. Epiglottis houdt de toegang naar de luchtpijp dicht. De bolus zit in de keel.
3. Door de peristaltische beweging van de slokdarmwand en de zwaartekracht gaat de
bolus naar beneden.
4. Bolus komt terecht in de maag.
Peristaltiek is een eigenschap van de darmwand en tractus digestivus. In de meeste gevallen
zijn er 2 spierlagen om de darm: circulair (binnenkant) en longitudinaal (buitenkant). Deze 2
samen kunnen de peristaltiek veroorzaken:
1. De spierlaag achter de bolus (circulair) contraheert
2. De longitudinale spierlaag spant ook aan
3. Bolus verplaatst naar voren
Er lopen een aantal zenuwen over de slokdarm (oesophagus). Deze zijn onderdeel van het autonome
zenuwstelsel, wat uit 2 onderdelen bestaat:
- Parasympatisch zenuwstelsel
Rest and digest, zet het darmstelsel aan voor peristaltiek
- Sympathisch zenuwstelsel
Actie
In de oesophagus zitten sluitspieren (sphincters), deze zijn belangrijk zodat voedsel
niet ongecontroleerd naar binnen/buiten kan. Ze hebben een controlerende
functie.
De bovenste sphincter zorgt ervoor dat er tijdens het ademhalen geen lucht en
geuren vanuit de maag omhoog komen.
De onderste sphincter is belangrijk om te voorkoen dat het zuur vanuit de maag niet omhoog gaat.
2
, Het distale deel van de oesophagus maakt een hoek (hoek van His) bij de aansluiting op de
maag. Rondom de hoek van His zit een sphincter.
Wanneer de maag gevuld is trekt deze naar beneden waardoor er een scherpere hoek is tussen
de oesophagus en de maag. Dit draagt ook bij aan het tegengaan van de maaginhoud.
Er zijn 3 dingen anti-reflux mechanismen:
1. Lage oesophagus sphincter
2. Diafragma
3. Hoek van his
Wanneer de oesophagus door de opening van het diafragma heen gaat (hiatus oesophagus) komt het terecht
in de maag.
Er is een duidelijke overgang te zien aan het epitheel: van plaveisel epitheel (afgeplat, in oesophagus) en
cilinder epitheel (in de maag).
Gaster (maag):
- Cardia (plek waar distale oesophagus op aansluit)
- Fundus (bovenste deel van de maag)
- Corpus (grote deel waar cardia op aansluit)
- Antrum pyloricum (distale deel)
- Canalis pyloricus
- Sphincter pyloricus (zit om canalis heen en controleert wat vanuit
de maag in dunne darm gaat)
- Curvatura major (buitenbocht)
- Curvatura minor (binnenbocht)
Functies van de maag:
- Opslag van ingenomen voedsel
- Mechanisch afbreken van voedsel
- Verbreken van chemische verbindingen met enzymen en zuur
- Productie van intrinsic factor, product van de maag wat nodig is
voor de opname van bepaalde vitaminen in de dunne darm
Doordat de spierlagen van de maag allemaal anders georiënteerd zijn kan de maag beter:
- Samenknijpen
- Mengen
- Zuur wat erbij komt goed verdelen
De wand van de maag wordt zelf niet aangetast door de zuren die de maag produceert, het maagslijmvlies kan
het zuur weerstaan. Wanneer dat niet meer goed gaat, je eigen slijmvlies wordt aangetast door het zelf
geproduceerde zuur, dan krijg je gaten in je maag (maagzweren).
De meest voorkomende oorzaak: bacteriën, bijvoorbeeld H. pilori. Deze tast het maagslijmvlies aan.
Aan de binnenkant van de maag zitten rugae (maagplooien). Deze zorgen voor
oppervlaktevergroting waardoor meer opname kan plaatsvinden.
In de curvatura minor zijn deze meer uitgesproken, dit is voor de snelle maag passage.
Vloeistoffen die bijvoorbeeld snel passeren gaan via de curvatura minor en worden dan snel
opgenomen.
Een MDL (maag-darm-lever arts) kan via gastroscopie in de maag kijken.
De dunne darm bestaat uit:
- Duodenum
- Jejunum
- Ileum
Darmen die worden gebruikt voor onderzoek zijn van overleden mensen en deze zijn dan slap en dus heel lang.
In het lichaam is de darm opgehangen en zitten er spieren in waardoor deze korter is dan in de boeken staat.
3
, Functies dunne darm:
- Opname van voedingsstoffen
- Digestie en absorptie
Twaalfvingerige darm (duodenum) delen:
- Pars superior (bovenste deel)
- Pars descendens (naar beneden)
- Pars horizontalis (dwars deel)
- Pars ascendens (naar boven)
- Flexura duodenojejunalis (overgang duodenum naar jejunum)
In het duodenum is een opening waar de galgang op aansluit (papil van vater)
en een afvoer van de alvleesklier (ductus pancreaticus).
In Papil van vater zit een sphincter waardoor gal gecontroleerd in de darm komt. Op basis van wat je hebt
gegeten gaat er een signaal: er komt gal in duodenum. En er komen ook pancreassappen vrij.
Tijdens de embryologie waren er 2 delen van de alvleesklier, deze zijn samen gekomen maar er zijn nog wel
verschillende afvoeren.
Onderdelen alvleesklier (pancreas):
- Caput (hoofd, onderste deel)
- Corpus (body, horizontale deel)
- Cauda (staart, uiteinde)
- Ductus pancreaticus
- Ductus choledochus
Functies pancreas:
- Endocriene cellen: secretie van insuline en glucagon in de
bloedbaan
- Exocriene cellen: secretie van pancreas sap (met amylase
en lipase: knippen van eiwitten en vetten)
De pancreas is een endocrien en exocrien orgaan. Hormonen worden aan het bloed afgegeven (endocrien) en
sappen worden afgegeven aan de darm (exocrien).
Gal emulgeert vetten, hierdoor kan vet vanuit de darm worden opgenomen. Gal wordt gemaakt in de lever en
wordt vervolgens opgeslagen in de galblaas.
Lobben van de lever (hepar):
- Lobus dexter (rechterkwab)
- Lobus sinister (linkerkwab)
- Lobus quadratus (vierkant)
- Lobus caudatus (achterkant)
- Area nuda (zonder vlies)
Het ligamentum falciform scheidt de rechter- van de linkerkwab.
De porta hepatitis bevat:
- Vena portae (poortader), alles wat uit maag-darm stelsel wordt opgenomen
gaat via de poortader naar de lever om het te verwerken
- Ductus hepaticus communis, gal dat is geproduceerd gaat via deze buis naar
de darm en wat overtollig is naar de galblaas
- Arteria hepatica propria, slagader naar de lever
4
