Samenvatting H3

Tijd van monniken en ridders; vroege middeleeuwen: 500 - 1000

3.1 Leven van het land

Na het vertrek van de Romeinen trokken verschillende Germaanse volken uit Noordoost-Europa het vroegere West-
Romeins Rijk binnen; hierdoor brak een onrustige tijd aan.
 De economie was rond 500 sterk afhankelijk van de landbouw, omdat de handel grotendeels weg viel; het
bezit van grond speelde hierdoor een grote rol.

3.1.1 Landheren en horigen

Na het vertrek van de Romeinen was er tijdelijk geen centraal bestuur of gezag.
 In deze situatie werd weinig handel gevoerd, waardoor men vooral gericht was op zelfvoorziening: men
leefde vooral van de eigen opbrengst van de landbouw.
 Plaatselijke machthebbers zorgden voor de bescherming van boeren die in hun gebied leefden; in ruil
hiervoor moesten de boeren een deel van de oogst aan hun landheren afstaan en herendiensten verrichten.
 Boeren verloren steeds meer hun vrijheid; ze hoorden net als de landerijen, de gebouwen en het vee bij het
landgoed van een landheer en mochten zonder zijn toestemming niet verhuizen: horigen.

In ruil voor de herendiensten en de beperking van hun vrijheid mochten de horigen bij gevaar naar het versterkte
huis van de heer vluchten.
 Deze versterkte huizen (vroonhoeven) werden vaak omring door een houten verdedigingsmuur met een
gracht; hofstelsel: zelfvoorziening en bescherming in ruil voor horigheid.
 Waren echter ook nog vrije boeren.

Er ontstond in dit tijdvak een maatschappij waarin de positie van mensen bepaald werd door afkomst; drie standen:
1. De geestelijkheid: de mensen van de kerk;
2. De adel: de mensen die edelen werden genoemd (zij bezaten grote stukken grond, hadden bestuurstaken en voerden
legers aan).
3. De derde stand: de mensen die werkten, zoals vrijgeboren boeren en ambachtslieden.

Wie in een adellijke familie werd geboren, behoorde tot de adel, en anders behoorde men tot de derde stand.
 Een kind geboren uit horige ouders werd ook een horige; de geestelijke konden geen officieel erkenede
kinderen krijgen; leefden celibatair: seks was niet toegestaan.
 In de kerk waren de hoge functies (bisschoppen) bestemd voor de adel en lage functies (priesters) voor de
derde stand.

In het noordwestelijk kustgebied bleven de meeste boeren vrjie boeren; landheren kregen weinig grip op hen,
omdat de kustgebieden regelmatig onder water stonden.
 In het huidige Groningen en Friesland bouwden de boeren hun boerderijen op kunstmatige heuvels
(terpen) om te voorkomen dat mensen en vee bij hoogwater verdronken.
 In de loop der tijd werden deze terpen steeds verder opgehoogd en uitgebouwd, tot er een heel dorp op een terp stond.

3.1.2 Dorestad

Reizen over land was in dit tijdvak lastig; de wegen en bruggen uit de Romeinse tijd waren meestal verdwenen.
 Het handelsverkeer ging vooral over het water: langs de kust en over de rivieren.

Rond 650 ontstond aan de Rijn, bij het huidige Wijk bij Duurstede in Utrecht, een handelsplaats: Dorestad.
 De nederzetting lag over een lengte van drie kilometer langs de Rijn; afstand tussen de woningen en de
rivier werd steeds groter, omdat de loop van de Rijn zich verplaatste.
 Nederzetting werd een belangrijke internationale haven.

Dorestad verdween op een gegeven moment; volgens geschreven bronnen uit die tijd werd deze plaats slachtoffer
van de rooftochten van de Noormannen.
 Bij opgravingen echter geen bewijzen van plundering of brandstichting; ook mogelijk dat de stad door zijn
bewoners werd verlaten, omdat de loop van de Rijn was veranderd.