Creatieve opdracht – minor OG
Inleiding
De DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) beschrijft verschillende psychische
stoornissen. In deze creatieve opdracht voor de minor onbegrepen gedrag, focussen wij ons op het
hoofdstuk voedings- en eetstoornissen. De stoornissen die in de DSM-5 beschreven staan, worden
onderverdeeld in vier specifieke stoornissen: anorexia nervosa (AN), boulimia nervosa (BN), binge
eating disorder (BED) en de vermijdende/restrictieve voedselinnamestoornis (avoidant/restrictive
food intake disorder: ARFID) (GGZ Standaarden, z.d.) In deze opdracht richten wij ons specifiek op de
ziekte anorexia nervosa.
Volgens het Voedingscentrum lijden ongeveer 200.000 mensen in Nederland aan een eetstoornis
(z.d.). Dit aantal beschrijft alle eetstoornissen uit het hoofdstuk voedings- en eetstoornissen uit de
DSM-5. Het Nederlands Jeugdinstituut beschrijft dat recente cijfers over de prevalentie van anorexia
nervosa ontbreken, maar een onderzoek uit 1997 beschrijft dat ongeveer 0,3% van de kinderen in
Nederland (13- tot 18-jarigen) lijdt aan anorexia nervosa (Nederlands Jeugdinstituut, 2019). Dit is een
schatting, omdat de herkenning van de eetstoornis lastig is. De patiënten willen vaak niet in
aanmerking komen voor hulp of erkennen niet dat ze ziek zijn. Elke tien jaar overlijdt 5% van de
patiënten die lijden aan anorexia nervosa. Van deze 5% overlijdt 20% aan suïcide en de overige 80%
aan de somatische complicaties en het gebrek aan voeding (Springerlink, 2018).
Een eetstoornis kenmerkt zich door psychische klachten met somatische gevolgen. De belangrijkste
kenmerken van de psychopathologie is het zelfbeeld van de patiënt, dwangmatige focus op eten en
lichaamsgewicht. De somatische gevolgen van een eetstoornis kunnen variëren en is per patiënt
anders. Denk hierbij aan hartritmestoornissen en uitdroging door braken en/of laxeren, verminderde
groei door gebrek aan voeding, stoornissen in de elektrolyse huishouding door het gebrek aan
voedingsstoffen en amenorroe door oestrogeen tekort wat kan leiden tot infertiliteit (Mentaal Beter,
2021).
Anorexia nervosa typeert zich door een verstoord lichaamsbeeld. Patiënten hebben ondergewicht en
zien er mager uit terwijl ze in de spiegel een persoon met overgewicht zien. Ze laten dwanggedrag
zien door bijvoorbeeld overmatig sporten, het gebruik van laxeermiddelen, het niet innemen van
voeding en braken. Er zijn verschillende risicofactoren die tot een eetstoornis leiden. De
psychologische risicofactoren zijn onder andere: een negatief zelfbeeld, angst voor overgewicht,
gebrek aan zelfvertrouwen en perfectionisme. Dit kan leiden tot dwangmatig diëten volgen. Ook zijn
er sociale factoren die een rol kunnen spelen zoals het doen van modellenwerk of het uitoefenen van
een sport waarbij de norm is dat iemand slank is. De meest voorkomende sociale risicofactor is het
wonen in een land waarbij een slankheidsideaal geprefereerd wordt, zoals in West-Europa (GGZ
Standaarden, z.d.).
Koppeling documentaire; Emma wil leven
Wij hebben ervoor gekozen om de documentaire ‘Emma wil leven’ te kijken. Deze documentaire gaat
over een meisje die jarenlang heeft gevochten met de ziekte anorexia. Ze vertellen hier over haar
verhaal en de vele behandelingen die zij heeft gehad. Een van die behandelingen bestond uit
, dwangvoeding. Echter liep deze behandeling niet op veel uit. Uiteindelijk is Emma gestart met een
behandeling met een apart behandelteam in Portugal, weg van haar huis, ouders en vrienden.
Deze behandeling bestond vooral uit het geven van liefde en zorg. Zo zijn er in de documentaire
scenes te zien waar Emma samen met een behandelaar op de tuinstoel zit, en de behandelaar Emma
liefelijk eten voedt.
Emma is uiteindelijk aan de ziekte anorexia nervosa overleden. Ook al heeft ze tot op het laatste
moment gevochten, omdat ze echt wilde leven.
Na het afspelen van de documentaire zie je de ouders van Emma, verschillende behandelaren, een
oud-anorexiapatiënt samen aan tafel zitten. Zo worden er belangrijke punten besproken voor ons als
toekomstige verpleegkundige. Zoals wat wij als hulpverleners kunnen betekenen voor een
anorexiapatiënt.
Zo is er naar boven gekomen dat het voor de cliënten belangrijk is om de professionele houding soms
even te laten zakken. Het is belangrijk om contact te maken. En zelfs al is dit fysiek niet mogelijk, is
het uitspreken naar dat je als hulpverlener iemand bijvoorbeeld een knuffel wil geven, heel
belangrijk. Of uitspreken dat je het als hulpverlener lastig vindt om iemand dwangvoeding te geven.
Casus
Uitwerking interview
Na het zien van de documentaire over Emma waren we erg onder de indruk. We wilde meer weten
van het ziektebeeld en hoe het eraan toe gaat in de praktijk.
Via TikTok kwamen we Tess tegen. Tess lijdt al jaren aan de ziekte anorexia nervosa. We vroegen aan
Tess of we vragen over haar eetstoornis mochten stellen. Zo is het onderstaande interview tot stand
gekomen:
We begonnen met de vraag:
Hoe is de eetstoornis ontstaan? Aan de hand van deze vraag wilde we te weten komen
waardoor een eetstoornis ontstaat en wat ertoe lijdt dat deze zich op een bepaalde manier
uit. Tess gaf het volgende antwoord:
Ik weet niet precies hoe de ES is ontstaan. Het had met heel veel dingen te maken. Mijn ouders
zeiden dat ik al vanaf kleins aan al gek deed rondom eten. Ik keek naar de voedingswaarden want dat
vond ik interessant. Ik maakte eetlijsten voor mezelf op de basisschool en ging hardlopen zodat ik
beter zou worden in mijn sport, turnen en zodat ik meer in vorm zou komen. Ik had als klein meisje
ook op een of andere manier veel interesse in eetstoornissen en keek vaak docu’s. Maar op de
middelbare school sloeg ik door. Ik had veel stress van school wat zich uitte in lichamelijke klachten.
Ik moest vaak naar de kinderarts en zei adviseerde mij om te stoppen met sporten. Ik was altijd heel
perfectionistisch en een cijfer onder de 8 was onacceptabel voor mijzelf. Toen op een gegeven
moment kwamen de artsen erachter dat mijn lichamelijke klachten van psychische oorzaak waren.
Onder andere door mijn stress en perfectionisme. Ik wilde altijd al de beste zijn zo ook met turnen.
Op de middelbare hadden een jongen en ik allebei nog nooit een onvoldoende gehaald en werden
onze cijfers altijd met elkaar vergeleken. De jongens uit mijn klas maakten ook vaak een top 5 van de
mooiste meisjes. Als ik erin stond was dat vaak laag, wat mij erg onzeker maakte. Toen ik van de
artsen het sporten weer mocht opbouwen was ik blij. Ik ging hard aan het werk en kreeg veel
complimenten dat ik er beter begon uit te zien. Gespierder. Maar ik vond mezelf te dik en niet mooi.
Ik begon stiekem meer te sporten dan mocht van de fysio en ging weer eetlijsten maken. Maar nu
ging ik maar door met minder eten. Het ging in vlagen. Tot op een gegeven moment ik niet meer at
op school en mijn klasgenoten het gingen vertellen aan mijn mentor. Hierdoor moest ik het aan mijn
ouders vertellen.
Tess verteld wel: ‘’tot op de dag van vandaag geloof ik niet echt dat ik ziek genoeg ben om een
Inleiding
De DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) beschrijft verschillende psychische
stoornissen. In deze creatieve opdracht voor de minor onbegrepen gedrag, focussen wij ons op het
hoofdstuk voedings- en eetstoornissen. De stoornissen die in de DSM-5 beschreven staan, worden
onderverdeeld in vier specifieke stoornissen: anorexia nervosa (AN), boulimia nervosa (BN), binge
eating disorder (BED) en de vermijdende/restrictieve voedselinnamestoornis (avoidant/restrictive
food intake disorder: ARFID) (GGZ Standaarden, z.d.) In deze opdracht richten wij ons specifiek op de
ziekte anorexia nervosa.
Volgens het Voedingscentrum lijden ongeveer 200.000 mensen in Nederland aan een eetstoornis
(z.d.). Dit aantal beschrijft alle eetstoornissen uit het hoofdstuk voedings- en eetstoornissen uit de
DSM-5. Het Nederlands Jeugdinstituut beschrijft dat recente cijfers over de prevalentie van anorexia
nervosa ontbreken, maar een onderzoek uit 1997 beschrijft dat ongeveer 0,3% van de kinderen in
Nederland (13- tot 18-jarigen) lijdt aan anorexia nervosa (Nederlands Jeugdinstituut, 2019). Dit is een
schatting, omdat de herkenning van de eetstoornis lastig is. De patiënten willen vaak niet in
aanmerking komen voor hulp of erkennen niet dat ze ziek zijn. Elke tien jaar overlijdt 5% van de
patiënten die lijden aan anorexia nervosa. Van deze 5% overlijdt 20% aan suïcide en de overige 80%
aan de somatische complicaties en het gebrek aan voeding (Springerlink, 2018).
Een eetstoornis kenmerkt zich door psychische klachten met somatische gevolgen. De belangrijkste
kenmerken van de psychopathologie is het zelfbeeld van de patiënt, dwangmatige focus op eten en
lichaamsgewicht. De somatische gevolgen van een eetstoornis kunnen variëren en is per patiënt
anders. Denk hierbij aan hartritmestoornissen en uitdroging door braken en/of laxeren, verminderde
groei door gebrek aan voeding, stoornissen in de elektrolyse huishouding door het gebrek aan
voedingsstoffen en amenorroe door oestrogeen tekort wat kan leiden tot infertiliteit (Mentaal Beter,
2021).
Anorexia nervosa typeert zich door een verstoord lichaamsbeeld. Patiënten hebben ondergewicht en
zien er mager uit terwijl ze in de spiegel een persoon met overgewicht zien. Ze laten dwanggedrag
zien door bijvoorbeeld overmatig sporten, het gebruik van laxeermiddelen, het niet innemen van
voeding en braken. Er zijn verschillende risicofactoren die tot een eetstoornis leiden. De
psychologische risicofactoren zijn onder andere: een negatief zelfbeeld, angst voor overgewicht,
gebrek aan zelfvertrouwen en perfectionisme. Dit kan leiden tot dwangmatig diëten volgen. Ook zijn
er sociale factoren die een rol kunnen spelen zoals het doen van modellenwerk of het uitoefenen van
een sport waarbij de norm is dat iemand slank is. De meest voorkomende sociale risicofactor is het
wonen in een land waarbij een slankheidsideaal geprefereerd wordt, zoals in West-Europa (GGZ
Standaarden, z.d.).
Koppeling documentaire; Emma wil leven
Wij hebben ervoor gekozen om de documentaire ‘Emma wil leven’ te kijken. Deze documentaire gaat
over een meisje die jarenlang heeft gevochten met de ziekte anorexia. Ze vertellen hier over haar
verhaal en de vele behandelingen die zij heeft gehad. Een van die behandelingen bestond uit
, dwangvoeding. Echter liep deze behandeling niet op veel uit. Uiteindelijk is Emma gestart met een
behandeling met een apart behandelteam in Portugal, weg van haar huis, ouders en vrienden.
Deze behandeling bestond vooral uit het geven van liefde en zorg. Zo zijn er in de documentaire
scenes te zien waar Emma samen met een behandelaar op de tuinstoel zit, en de behandelaar Emma
liefelijk eten voedt.
Emma is uiteindelijk aan de ziekte anorexia nervosa overleden. Ook al heeft ze tot op het laatste
moment gevochten, omdat ze echt wilde leven.
Na het afspelen van de documentaire zie je de ouders van Emma, verschillende behandelaren, een
oud-anorexiapatiënt samen aan tafel zitten. Zo worden er belangrijke punten besproken voor ons als
toekomstige verpleegkundige. Zoals wat wij als hulpverleners kunnen betekenen voor een
anorexiapatiënt.
Zo is er naar boven gekomen dat het voor de cliënten belangrijk is om de professionele houding soms
even te laten zakken. Het is belangrijk om contact te maken. En zelfs al is dit fysiek niet mogelijk, is
het uitspreken naar dat je als hulpverlener iemand bijvoorbeeld een knuffel wil geven, heel
belangrijk. Of uitspreken dat je het als hulpverlener lastig vindt om iemand dwangvoeding te geven.
Casus
Uitwerking interview
Na het zien van de documentaire over Emma waren we erg onder de indruk. We wilde meer weten
van het ziektebeeld en hoe het eraan toe gaat in de praktijk.
Via TikTok kwamen we Tess tegen. Tess lijdt al jaren aan de ziekte anorexia nervosa. We vroegen aan
Tess of we vragen over haar eetstoornis mochten stellen. Zo is het onderstaande interview tot stand
gekomen:
We begonnen met de vraag:
Hoe is de eetstoornis ontstaan? Aan de hand van deze vraag wilde we te weten komen
waardoor een eetstoornis ontstaat en wat ertoe lijdt dat deze zich op een bepaalde manier
uit. Tess gaf het volgende antwoord:
Ik weet niet precies hoe de ES is ontstaan. Het had met heel veel dingen te maken. Mijn ouders
zeiden dat ik al vanaf kleins aan al gek deed rondom eten. Ik keek naar de voedingswaarden want dat
vond ik interessant. Ik maakte eetlijsten voor mezelf op de basisschool en ging hardlopen zodat ik
beter zou worden in mijn sport, turnen en zodat ik meer in vorm zou komen. Ik had als klein meisje
ook op een of andere manier veel interesse in eetstoornissen en keek vaak docu’s. Maar op de
middelbare school sloeg ik door. Ik had veel stress van school wat zich uitte in lichamelijke klachten.
Ik moest vaak naar de kinderarts en zei adviseerde mij om te stoppen met sporten. Ik was altijd heel
perfectionistisch en een cijfer onder de 8 was onacceptabel voor mijzelf. Toen op een gegeven
moment kwamen de artsen erachter dat mijn lichamelijke klachten van psychische oorzaak waren.
Onder andere door mijn stress en perfectionisme. Ik wilde altijd al de beste zijn zo ook met turnen.
Op de middelbare hadden een jongen en ik allebei nog nooit een onvoldoende gehaald en werden
onze cijfers altijd met elkaar vergeleken. De jongens uit mijn klas maakten ook vaak een top 5 van de
mooiste meisjes. Als ik erin stond was dat vaak laag, wat mij erg onzeker maakte. Toen ik van de
artsen het sporten weer mocht opbouwen was ik blij. Ik ging hard aan het werk en kreeg veel
complimenten dat ik er beter begon uit te zien. Gespierder. Maar ik vond mezelf te dik en niet mooi.
Ik begon stiekem meer te sporten dan mocht van de fysio en ging weer eetlijsten maken. Maar nu
ging ik maar door met minder eten. Het ging in vlagen. Tot op een gegeven moment ik niet meer at
op school en mijn klasgenoten het gingen vertellen aan mijn mentor. Hierdoor moest ik het aan mijn
ouders vertellen.
Tess verteld wel: ‘’tot op de dag van vandaag geloof ik niet echt dat ik ziek genoeg ben om een
