Samenvatting recht en criminologie

Recht en
criminologie
Inleiding
- Als criminoloog kom je steevast in contact met het recht en in het bijzonder het strafrecht en
zijn actoren (politie, parket, rechters, gevangenissen, enz.). Daarom ook dat criminologen
kennis en inzicht moeten verwerven in het recht en in het bijzonder het strafrecht, de
strafrechtsbedeling en zijn actoren.
- Geeft een inleiding in het straf(proces)recht en vervult een brugfunctie tussen “algemene
inleiding tot het recht” (BA1) en “materieel strafrecht” (BA2) en “strafprocesrecht en
mensenrechten” (BA2)
- Het vak "recht en criminologie" benadert vanuit een breder historisch, theoretisch, Europees
en grondwettelijk perspectief het actuele Belgische strafrecht en strafprocesrecht.




1

, - Examen:
o Inhoud examen:
 Begrippen/artikels/ auteurs/… uitleggen (5 punten)
 Bv. legaliteitsbeginsel, bv. art. 12 GW (niet gewoon overschrijven, bv.
verwijzen naar legaliteitsbeginsel, wat het is, wanneer het
plaatsvond)
 Begrippen/concepten/artikels invullen in doorlopende tekst (5 punten)
 Meerkeuzevragen met giscorrectie (-0,25) (6 punten)
 Telkens 5 antwoordmogelijkheden
 Open vraag (casus) (4 punten)
 Casus geven en daarover vragen beantwoorden, of bijvoorbeeld
casus en wij moeten geven wat allemaal fout is (ongrondwettelijk),
concepten uitleggen
o Rechtsbronnen mag je op het examen gebruiken (bundel grondwetteksten)
 Je moet dus met de documenten kunnen werken
 Je mag hierin aanduiden maar niet schrijven
o Duur: 2 uur
o Waarschijnlijk vraag over legaliteitsbeginsel
o Het Stavia Proces: mogelijke vragen:
 Welke belangrijkste argumenten pro en contra legalisering cannabis heb je
gehoord?
 Hoe link je dit proces aan de cursus “recht en criminologie”?
o Juiste woorden gebruiken!


Module 1: Basisbeginselen van het
straf(proces)recht
1.1 Strafrecht is publiek recht
- Publiek recht:
o Tussen overheid en burgers
 De overheid heeft de meeste macht, zij moet het algemene belang dienen en
mag dus diep indringen in persoonlijke levens (bv. invoeren lockdown)
o Bv. fiscaal recht (belastingen), bestuursrecht,
o Strafrecht dient ook de algemene belangen
o Openbare orde/dwingend recht
- Strafrecht is geen privaat recht
o Privaat recht:
 Tussen burgers
 Privaat belang
 Bv. jij verkoopt je fiets aan een vriend voor 100 euro, je bepaalt zelf deze
prijs
 Aanvullend recht



2

,  Pas als er conflicten optreden ga je naar de rechter (burgerlijke
rechter)
 Bv. burgerlijk recht, contractrecht (huur kot), verzekeringsrecht
- Casussen
o “De kannibaal van Rotenberg”
 Computerdeskundige man die gefascineerd was door kannibalisme. Ontmoet
een andere man via internet die depressief is en wil dat de andere man hem
doodt en opeet. Er was dus toestemming.
 Maar, je kan niet toestemmen met vermoord worden.
o “Sanda Dia”
 Zei geen nee, maar ook hij kon niet instemmen met vermoord worden.
o “Bart De Pauw”
 Vrouwen wouden geen proces, maar van zodra het parket op de hoogte is
van een feit, beslist het OM dat er een rechter tussen moet komen.
- Takken van het publiek strafrecht (zie ook Van den Wyngaert):
o Materieel strafrecht
 “het geheel der rechtstregels waardoor bepaalde gedragingen strafbaar
worden gesteld”
 Misdrijven = strafbaarstellingen
 Straffen
 Ook: strafrechtelijke verantwoordelijkheid, beginselen over poging,
deelneming, rechtvaardiging, etc.
 Doelgroep: de burger, hele bevolking
 Inhoudelijke “vanzelfsprekendheid”: essentiële waarden
 Iedereen weet dat je niet mag moorden, ook al kom je niet in
contact met het gerecht
 Sanctie: straf
o Formeel strafrecht
 “het geheel van de procedurele spelregels volgens welke het materieel
strafrecht wordt toegepast”
 Welke rechtscolleges bevoegd?
 Hoe bewijzen verzamelen en een misdrijf bewijzen?
 Hoe de straf vorderen? Wie vordert de straf?
 Rechtsmiddelen van burgers
 Bv. welke rechten burgers hebben om zich te verzetten tegen de
rechterlijke macht, bv. hof van cassatie
 Doelgroep: overheid (politie, parket, rechters)
 “spelregels” om waarheid te vinden met respect voor de
grondrechten/mensenrechten
 Beletten de overheid om een der wat te doen om misdrijven op te
sporen (bv. overheid mag niet in ieders huis camera’s plaatsen)
 Als (!!(bij sommige regels wordt er geen sanctie voorzien) sanctie: nietigheid,
onrechtmatig bewijs, onontvankelijke strafvordering




3

,  Rechter kijkt of de regels gevolgd zijn door actoren overheid, indien
niet gevolgd, volgt er een sanctie




1.2 Strafrecht moet legaal zijn
- Het belang van het legaliteitsbeginsel of “geen straf, geen misdrijf, zonder wet”
- Wat is strafbaar gedrag?
o Menselijk gedrag dat we stellen staat
los van het strafrecht
 Wordt gestuurd door sociale
normen
 Strafrecht is dus niet altijd
nodig om conform gedrag af te
dwingen, de sociale nor
o Sociale normen niet gevolgd: afwijkend
gedrag
 Bv. opeens kei luid beginnen
zingen in de aula
 Wordt niet bestraft
o Onwettig gedrag: wanneer je de wet niet naleeft, bv. je betaalt je huur niet
 Is burgerlijk recht dus nog niet strafrecht
o Strafbaar gedrag: wel in het SR, staat duidelijk in welk gedrag je niet mag stellen en
wat daar het gevolg van is
- Normen en strafrecht
- Een deel van de sociale normen zit in de rechtsregels
o Bv. als je huurt, betaal je
huur
- SR ≠ opsomming van de normen, maar impliciet kan je ze er wel uithalen
- Het SR vermeldt expliciet welk gedrag je niet mag stellen.
o Dus niet: je mag niet
onveilig rijden. (iedereen
heeft een andere
invulling van wat onveilig
is)
o Wel: op de autostrade mag je maximum 120 km/h rijden.
o Strafrecht is dus normhandhavend recht


4