lOMoARcPSD|15781725
Inleiding in de Rechtswetenschap -
Rechtsgeleerdheid
Week 1:
• RiC Hoofdstuk 1
• RiC Hoofdstuk 2
• Soeteman 11.7 & 11.8
Hoofdstuk 1: Contextualisme en rechtsbegrip: een
eerste verkenning
1.1 Wat is recht?
Hierop kan geen eenduidig antwoord gegeven worden. Het recht
volgt uit concrete gevallen. Hiermee bedoelen wij dat de
oplossing van een concreet juridisch probleem (een casus) een
aanknopingspunt biedt om vast te stellen wat het geldend recht
is en hoe het zijn uitwerking heeft op het leven van mensen.
Rol van het recht:
• Praktisch: het lost problemen op
• Principieel: de rol van het recht in de maatschappij
Het recht kan uitsluitend worden gekend in de context van de
omstandigheden waarin het functioneert (contextualisme).
Contextualisme is een manier van kijken naar het recht. Om het
recht te begrijpen moet gekeken worden naar:
• Het concrete geval
• De omstandigheden van het functioneren
• De omstandigheden van de totstandkoming
Deze gedachte ontlenen wij aan de Griekse filosoof Aristoteles,
die zei: “Waar het gaat om handelingen en belangen bestaat
geen vast patroon, de handelende persoon moet steeds zelf
bekijken wat bij de situatie past, zoals dat ook bij de disciplines
van een dokter of van een stuurman het geval is.” Kortom: de
mens moet handelen naar de eisen van de omstandigheden.
Contextualisme en recht
• Afhankelijk van omstandigheden bepaalde vorm van
rechtsvinding
• Aandacht voor principiële openheid van het recht
• Altijd discussie mogelijk over interpretatie
• Belang van de feiten
, lOMoARcPSD|15781725
Domein rechtswetenschap
In de rechtswetenschap wordt traditioneel een onderscheid
gemaakt tussen enerzijds de rechtsdogmatiek (benaderingen in het
recht/hoe het recht in elkaar steekt), en anderzijds de
benaderingen van het recht waarbij ook de bevindingen van
andere wetenschappen worden gebruikt.
Met rechtsdogmatiek bedoelen wij in aanvulling op wat we
hiervoor al opmerkten:
• De studie van het geldende recht (dit heeft betrekking
op de ontwikkeling van de casuïstiek door nieuwe
uitspraken)
• De casuïstiek, dat wil zeggen het geheel van juridische
casus
• De ordening van het recht door tekst analytische methoden
Multidisciplinariteit: Als de rechtswetenschap met andere
wetenschappen verbonden wordt, waarbij deze als
hulpwetenschappen kunnen dienen. De resultaten hiervan
worden in en door het recht gebruikt.
Interdisciplinariteit: Hiervan is er sprake als de relatie tussen de
rechtswetenschap en een andere wetenschap nauwer is doordat
er tussen deze twee fundamentele punten van
overeenkomstigheid zijn.
Dus de benadering van het recht is op te delen in drie
verschillende invalshoeken:
1. Het contextualisme: Waarbij gezegd wordt dat het
recht afhankelijk is van de context/omstandigheden.
Hiernaar moet worden gekeken wil je het recht
kunnen begrijpen.
2. Rechtsdogmatiek: Het bezig zijn met het geldende recht
en deze proberen te systematiseren (is te beschouwen als
rechtswetenschap).
3. Multi- en interdisciplinair: Verbinding tussen het recht en
een andere disciplines/wetenschappen
(rechtsgeschiedenis, rechtsfilosofie).
Kortom:
De rechtswetenschap in strikte zin is te beschouwen als
rechtsdogmatiek. In brede zin omvat de rechtswetenschap zowel
de rechtsdogmatiek als multi- en interdisciplinaire benaderingen.
Wie het recht dus bestudeert in zijn context omvat niet alleen de
rechtsdogmatiek, maar tevens de rechtssociologie, de
rechtsgeschiedenis etc. Een verbreding van de context van het
recht voert ons onherroepelijk in de richting van een multi- of
interdisciplinaire bestudering van het recht.
, lOMoARcPSD|15781725
Verschil recht en rechtswetenschap
, lOMoARcPSD|15781725
Recht: Ordening van maatschappelijke werkelijkheid, bestaande
uit een regelsysteem en concrete gevallen
Rechtswetenschap: Bestudering van het recht.
• Rechtsdogmatiek (bestudering geldend recht, arresten bekijken)
• Multi- en interdisciplinaire wetenschap (verbinding
andere disciplines)
1.2 De taal van het recht
Taal wordt gezien als het instrument van het recht/juristen. Taal
is voor het recht het medium.
Een belangrijk doel van de taal van het recht is om antwoord te
geven op maatschappelijke problemen; het reguleren en
beheersen van de maatschappelijke werkelijkheid. Wij moeten
de taal van het recht argwanend beschouwen. De taal van het
recht bevat namelijk begrippen die wij menen te kennen,
bijvoorbeeld uit ons dagelijks taalgebruik. Maar in juridische zin
kunnen die wel eens een heel andere betekenis hebben – de
context is immers een andere dan die van het gewone
taalgebruik – en daarom is voorzichtigheid geboden.
Vb: Een surfplank lijkt geen schip. Toch definieert artikel 1.01
van het Binnenvaartpolitiereglement een surf- ofwel zeilplank als
een ‘klein schip voorzien van een vrij bewegende zeiltuigage, die
is gemonteerd op een in alle richtingen draaibare mastvoet en
die tijdens het zeilen niet in een vaste positie wordt
ondersteund’. Het juridische gevolg van deze constatering is dat
een surfer-binnenschipper zich net als alle andere
binnenschippers moet houden aan de regels van de binnenvaart,
en dat bij overtreding van de regels sancties kunnen volgen.
Beheersbaarheid van conflictsituaties is één van de functies van
het recht. Recht probeert te voorkomen dat er conflicten
ontstaan die alleen maar met geweld beslecht kunnen worden.
Dit verwachten wij ook van het recht. Al is het conflict zo
hoogopgelopen, toch wenden wij ons tot het recht als
gemeenschappelijke taal om het conflict op te lossen en
escalatie te voorkomen. Door het conflict te vertalen in
juridische termen, worden oplossingen mogelijk.
Met name het strafrecht is wat wij noemen het ultimum
remedium (uiterste redmiddel) om eigenrichting tussen individuen
in de samenleving te voorkomen. Die pacificerende kant van het
recht kent ook zijn grenzen. Zo geeft de juridische oplossing van
een conflict wel een functioneel herstel, maar zelden geeft het
ook een emotioneel
herstel. (Vb: Na een burenruzie die voor de rechter wordt beslecht, zie je
vaak dat een van de partijen toch verhuist).
Taal en recht zijn open voor nieuwe interpretaties, dit
Inleiding in de Rechtswetenschap -
Rechtsgeleerdheid
Week 1:
• RiC Hoofdstuk 1
• RiC Hoofdstuk 2
• Soeteman 11.7 & 11.8
Hoofdstuk 1: Contextualisme en rechtsbegrip: een
eerste verkenning
1.1 Wat is recht?
Hierop kan geen eenduidig antwoord gegeven worden. Het recht
volgt uit concrete gevallen. Hiermee bedoelen wij dat de
oplossing van een concreet juridisch probleem (een casus) een
aanknopingspunt biedt om vast te stellen wat het geldend recht
is en hoe het zijn uitwerking heeft op het leven van mensen.
Rol van het recht:
• Praktisch: het lost problemen op
• Principieel: de rol van het recht in de maatschappij
Het recht kan uitsluitend worden gekend in de context van de
omstandigheden waarin het functioneert (contextualisme).
Contextualisme is een manier van kijken naar het recht. Om het
recht te begrijpen moet gekeken worden naar:
• Het concrete geval
• De omstandigheden van het functioneren
• De omstandigheden van de totstandkoming
Deze gedachte ontlenen wij aan de Griekse filosoof Aristoteles,
die zei: “Waar het gaat om handelingen en belangen bestaat
geen vast patroon, de handelende persoon moet steeds zelf
bekijken wat bij de situatie past, zoals dat ook bij de disciplines
van een dokter of van een stuurman het geval is.” Kortom: de
mens moet handelen naar de eisen van de omstandigheden.
Contextualisme en recht
• Afhankelijk van omstandigheden bepaalde vorm van
rechtsvinding
• Aandacht voor principiële openheid van het recht
• Altijd discussie mogelijk over interpretatie
• Belang van de feiten
, lOMoARcPSD|15781725
Domein rechtswetenschap
In de rechtswetenschap wordt traditioneel een onderscheid
gemaakt tussen enerzijds de rechtsdogmatiek (benaderingen in het
recht/hoe het recht in elkaar steekt), en anderzijds de
benaderingen van het recht waarbij ook de bevindingen van
andere wetenschappen worden gebruikt.
Met rechtsdogmatiek bedoelen wij in aanvulling op wat we
hiervoor al opmerkten:
• De studie van het geldende recht (dit heeft betrekking
op de ontwikkeling van de casuïstiek door nieuwe
uitspraken)
• De casuïstiek, dat wil zeggen het geheel van juridische
casus
• De ordening van het recht door tekst analytische methoden
Multidisciplinariteit: Als de rechtswetenschap met andere
wetenschappen verbonden wordt, waarbij deze als
hulpwetenschappen kunnen dienen. De resultaten hiervan
worden in en door het recht gebruikt.
Interdisciplinariteit: Hiervan is er sprake als de relatie tussen de
rechtswetenschap en een andere wetenschap nauwer is doordat
er tussen deze twee fundamentele punten van
overeenkomstigheid zijn.
Dus de benadering van het recht is op te delen in drie
verschillende invalshoeken:
1. Het contextualisme: Waarbij gezegd wordt dat het
recht afhankelijk is van de context/omstandigheden.
Hiernaar moet worden gekeken wil je het recht
kunnen begrijpen.
2. Rechtsdogmatiek: Het bezig zijn met het geldende recht
en deze proberen te systematiseren (is te beschouwen als
rechtswetenschap).
3. Multi- en interdisciplinair: Verbinding tussen het recht en
een andere disciplines/wetenschappen
(rechtsgeschiedenis, rechtsfilosofie).
Kortom:
De rechtswetenschap in strikte zin is te beschouwen als
rechtsdogmatiek. In brede zin omvat de rechtswetenschap zowel
de rechtsdogmatiek als multi- en interdisciplinaire benaderingen.
Wie het recht dus bestudeert in zijn context omvat niet alleen de
rechtsdogmatiek, maar tevens de rechtssociologie, de
rechtsgeschiedenis etc. Een verbreding van de context van het
recht voert ons onherroepelijk in de richting van een multi- of
interdisciplinaire bestudering van het recht.
, lOMoARcPSD|15781725
Verschil recht en rechtswetenschap
, lOMoARcPSD|15781725
Recht: Ordening van maatschappelijke werkelijkheid, bestaande
uit een regelsysteem en concrete gevallen
Rechtswetenschap: Bestudering van het recht.
• Rechtsdogmatiek (bestudering geldend recht, arresten bekijken)
• Multi- en interdisciplinaire wetenschap (verbinding
andere disciplines)
1.2 De taal van het recht
Taal wordt gezien als het instrument van het recht/juristen. Taal
is voor het recht het medium.
Een belangrijk doel van de taal van het recht is om antwoord te
geven op maatschappelijke problemen; het reguleren en
beheersen van de maatschappelijke werkelijkheid. Wij moeten
de taal van het recht argwanend beschouwen. De taal van het
recht bevat namelijk begrippen die wij menen te kennen,
bijvoorbeeld uit ons dagelijks taalgebruik. Maar in juridische zin
kunnen die wel eens een heel andere betekenis hebben – de
context is immers een andere dan die van het gewone
taalgebruik – en daarom is voorzichtigheid geboden.
Vb: Een surfplank lijkt geen schip. Toch definieert artikel 1.01
van het Binnenvaartpolitiereglement een surf- ofwel zeilplank als
een ‘klein schip voorzien van een vrij bewegende zeiltuigage, die
is gemonteerd op een in alle richtingen draaibare mastvoet en
die tijdens het zeilen niet in een vaste positie wordt
ondersteund’. Het juridische gevolg van deze constatering is dat
een surfer-binnenschipper zich net als alle andere
binnenschippers moet houden aan de regels van de binnenvaart,
en dat bij overtreding van de regels sancties kunnen volgen.
Beheersbaarheid van conflictsituaties is één van de functies van
het recht. Recht probeert te voorkomen dat er conflicten
ontstaan die alleen maar met geweld beslecht kunnen worden.
Dit verwachten wij ook van het recht. Al is het conflict zo
hoogopgelopen, toch wenden wij ons tot het recht als
gemeenschappelijke taal om het conflict op te lossen en
escalatie te voorkomen. Door het conflict te vertalen in
juridische termen, worden oplossingen mogelijk.
Met name het strafrecht is wat wij noemen het ultimum
remedium (uiterste redmiddel) om eigenrichting tussen individuen
in de samenleving te voorkomen. Die pacificerende kant van het
recht kent ook zijn grenzen. Zo geeft de juridische oplossing van
een conflict wel een functioneel herstel, maar zelden geeft het
ook een emotioneel
herstel. (Vb: Na een burenruzie die voor de rechter wordt beslecht, zie je
vaak dat een van de partijen toch verhuist).
Taal en recht zijn open voor nieuwe interpretaties, dit
