Door: Sophie de Leeuw
Moderne en Hedendaagse Kunst en Fotografie
Hoorcollege 1 tot en met 6
Bachelor Kunstgeschiedenis Leiden, collegejaar 2022-2023 - semester 1 – jaar 1
Hoorcollege 1 Moderne en Hedendaagse Kunst en Fotografie
De cursus begint bij 1800 en focust aan het begin vooral op West-Europese kunst. Ze loopt
tot hedendaagse kunst en krijgt een steeds mondialer karakter.
Wij beginnen de cursus bij 1800, maar dit is geen algemeen geaccepteerd begin van de
moderne kunst. Hierover is discussie.
Waarom beginnen wij bij 1800?
Sterke maatschappelijke veranderingen:
- Industriële Revolutie
- Urbanisatie
- Politieke revoluties
- Verlichting
Voor 1800 is kunst sterk gekoppeld aan de kerk en het koninklijk hof. Na 1800 zien we dat de
christelijk-religieuze thema’s sterk afnemen en dat er een andere invulling aan gegeven
wordt. Ook de trek van het platteland naar de stad heeft invloed op hoe men invulling geeft
aan de kunst.
Verschillende modellen om een overzicht van de moderne kunst te geven:
- Het revolutionaire model: actie-reactie.
- Het evolutionaire model.
Discussie over welk model functioneler is.
- Deze cursus: model van golfbewegingen. Stromingen zijn nooit door alle kunstenaars
geaccepteerd en verdwijnen ook nooit helemaal. Dit verklaart ook waarom we van
allerlei stromingen uit het verleden nog kenmerken zien in het heden.
De Romantische visie op kunst, mens en wereld en het concept van het Sublieme (als
problematische kwestie)
Gedurende de hele periode 1800-nu zien we dat er bepaalde kenmerken opgemerkt worden
in de kunst, die eigenlijk terug te voeren zijn op de Romantiek.
,Marina Abramovic
Liep met haar partner de hele Chinese Muur af en maakte ondertussen foto’s.
- Performance kunst.
- Kunst moet mijmering, contemplatie en vragen oproepen, in plaats van een focus op
kunst als ambacht.
- Kunst reflecteert op hoe de mens als individu tegenover de wereld staat, met een
focus op hoe lastig het is om als individu tegenover de grote wereld te staan; in
plaats van op de relatie met god.
- Het leven als reis: grenzen verleggen (geestelijk en fysiek), onbekende
bestemmingen, onvervulbare verlangens. Dit heeft nog wel relatie met de christelijke
pelgrimstochten, zelfkastijding (geestelijke grenzen verleggen) en monniken die op
palen zitten (lichamelijke grenzen verleggen) uit de middeleeuwen. Het thema dat
grenzen verleggen leidt tot verheffing is al heel oud.
De laatste drie van deze vier kenmerken van Abramovic’ kunst, zien we ook terug in
Romantische kunstwerken, bijvoorbeeld Wanderer above the sea of fog van C.D. Friedrich.
- Weltschmerz: het lijden aan de wereld.
- Navigatio vitae: het idee dat het leven te beschouwen valt als een reis.
- Rückenfigur: een centraal personage op een schilderij wordt vanaf de rug bekeken.
Nadenken over wat kunst doet met de toeschouwer, wordt in de romantiek veel
belangrijker.
Veel aspecten van Romantische kunst, zoals beschreven op de hand-out, worden nog steeds
gezien als kenmerken van goede kunst en goed kunstenaarschap.
Casper David Friedrich:
- Rückenfigur: mijmering.
- Leegte en het idee van het leven als een reis naar het onbekende, duistere.
- Droevig landschap: donkere, doffe kleuren, woeste natuur, kilte, winter.
- Het sublieme.
Het Sublieme
Burke: “Terror with a bit of delight.”
Het betekent het overweldigen van het verstand, eerbiedige huivering. De toeschouwer
wordt als een potentieel slachtoffer en deelnemer hieraan behandeld. Het sublieme vindt
niet plaats in het schilderij, maar in de toeschouwer zelf. Het is een gevoel dat bij hem of
haar opgewekt wordt.
Zeker door de Rückenfigur krijg je het idee alsof jij zelf naar het schouwspel in het
schilderij kijkt.
Tijdens de Romantiek lag de nadruk op het sublieme, maar ook in de moderne kunst werkt
het nog door. Je zou het bijvoorbeeld nog terug kunnen zien bij moderne abstracte kunst
, (Newman, Rothko): grote vlakken van dezelfde kleur roepen ook vragen en overweldiging
op. Je hebt het idee opgezogen te worden in het grote, gekleurde vlak.
Ook avontuurlijk reizen, ramptoerisme en horrorfilms zijn zo boeiend, door het idee van
het sublieme. Terreur die net niet levensbedreigend is, heeft een enorme
aantrekkingskracht.
Te vaak worden de werken van Friedrich heel modern geïnterpreteerd – de moderne mens
die zich eenzaam voelt – waarbij vergeten wordt dat het sublieme ook nog een religieuze
laag had.
Zeker in het protestantisme werd het goddelijke geprojecteerd op de natuur, omdat god
afbeelden volgens dat geloof niet toegestaan is.
In de Duitse Romantiek zit God vooral in het landschap, maar in de Franse Romantiek zit God
vooral in politieke kunst: nieuwe pseudo-goddelijke helden en martelaars.
Franse en Spaanse Romantiek is veel politieker dan noordelijke Romantiek.
Moderne en Hedendaagse Kunst en Fotografie
Hoorcollege 1 tot en met 6
Bachelor Kunstgeschiedenis Leiden, collegejaar 2022-2023 - semester 1 – jaar 1
Hoorcollege 1 Moderne en Hedendaagse Kunst en Fotografie
De cursus begint bij 1800 en focust aan het begin vooral op West-Europese kunst. Ze loopt
tot hedendaagse kunst en krijgt een steeds mondialer karakter.
Wij beginnen de cursus bij 1800, maar dit is geen algemeen geaccepteerd begin van de
moderne kunst. Hierover is discussie.
Waarom beginnen wij bij 1800?
Sterke maatschappelijke veranderingen:
- Industriële Revolutie
- Urbanisatie
- Politieke revoluties
- Verlichting
Voor 1800 is kunst sterk gekoppeld aan de kerk en het koninklijk hof. Na 1800 zien we dat de
christelijk-religieuze thema’s sterk afnemen en dat er een andere invulling aan gegeven
wordt. Ook de trek van het platteland naar de stad heeft invloed op hoe men invulling geeft
aan de kunst.
Verschillende modellen om een overzicht van de moderne kunst te geven:
- Het revolutionaire model: actie-reactie.
- Het evolutionaire model.
Discussie over welk model functioneler is.
- Deze cursus: model van golfbewegingen. Stromingen zijn nooit door alle kunstenaars
geaccepteerd en verdwijnen ook nooit helemaal. Dit verklaart ook waarom we van
allerlei stromingen uit het verleden nog kenmerken zien in het heden.
De Romantische visie op kunst, mens en wereld en het concept van het Sublieme (als
problematische kwestie)
Gedurende de hele periode 1800-nu zien we dat er bepaalde kenmerken opgemerkt worden
in de kunst, die eigenlijk terug te voeren zijn op de Romantiek.
,Marina Abramovic
Liep met haar partner de hele Chinese Muur af en maakte ondertussen foto’s.
- Performance kunst.
- Kunst moet mijmering, contemplatie en vragen oproepen, in plaats van een focus op
kunst als ambacht.
- Kunst reflecteert op hoe de mens als individu tegenover de wereld staat, met een
focus op hoe lastig het is om als individu tegenover de grote wereld te staan; in
plaats van op de relatie met god.
- Het leven als reis: grenzen verleggen (geestelijk en fysiek), onbekende
bestemmingen, onvervulbare verlangens. Dit heeft nog wel relatie met de christelijke
pelgrimstochten, zelfkastijding (geestelijke grenzen verleggen) en monniken die op
palen zitten (lichamelijke grenzen verleggen) uit de middeleeuwen. Het thema dat
grenzen verleggen leidt tot verheffing is al heel oud.
De laatste drie van deze vier kenmerken van Abramovic’ kunst, zien we ook terug in
Romantische kunstwerken, bijvoorbeeld Wanderer above the sea of fog van C.D. Friedrich.
- Weltschmerz: het lijden aan de wereld.
- Navigatio vitae: het idee dat het leven te beschouwen valt als een reis.
- Rückenfigur: een centraal personage op een schilderij wordt vanaf de rug bekeken.
Nadenken over wat kunst doet met de toeschouwer, wordt in de romantiek veel
belangrijker.
Veel aspecten van Romantische kunst, zoals beschreven op de hand-out, worden nog steeds
gezien als kenmerken van goede kunst en goed kunstenaarschap.
Casper David Friedrich:
- Rückenfigur: mijmering.
- Leegte en het idee van het leven als een reis naar het onbekende, duistere.
- Droevig landschap: donkere, doffe kleuren, woeste natuur, kilte, winter.
- Het sublieme.
Het Sublieme
Burke: “Terror with a bit of delight.”
Het betekent het overweldigen van het verstand, eerbiedige huivering. De toeschouwer
wordt als een potentieel slachtoffer en deelnemer hieraan behandeld. Het sublieme vindt
niet plaats in het schilderij, maar in de toeschouwer zelf. Het is een gevoel dat bij hem of
haar opgewekt wordt.
Zeker door de Rückenfigur krijg je het idee alsof jij zelf naar het schouwspel in het
schilderij kijkt.
Tijdens de Romantiek lag de nadruk op het sublieme, maar ook in de moderne kunst werkt
het nog door. Je zou het bijvoorbeeld nog terug kunnen zien bij moderne abstracte kunst
, (Newman, Rothko): grote vlakken van dezelfde kleur roepen ook vragen en overweldiging
op. Je hebt het idee opgezogen te worden in het grote, gekleurde vlak.
Ook avontuurlijk reizen, ramptoerisme en horrorfilms zijn zo boeiend, door het idee van
het sublieme. Terreur die net niet levensbedreigend is, heeft een enorme
aantrekkingskracht.
Te vaak worden de werken van Friedrich heel modern geïnterpreteerd – de moderne mens
die zich eenzaam voelt – waarbij vergeten wordt dat het sublieme ook nog een religieuze
laag had.
Zeker in het protestantisme werd het goddelijke geprojecteerd op de natuur, omdat god
afbeelden volgens dat geloof niet toegestaan is.
In de Duitse Romantiek zit God vooral in het landschap, maar in de Franse Romantiek zit God
vooral in politieke kunst: nieuwe pseudo-goddelijke helden en martelaars.
Franse en Spaanse Romantiek is veel politieker dan noordelijke Romantiek.
