Hoofdstuk 2 – Plato en Aristoteles
De Val van Athene
We gaan het hebben over het goede leven in het oude Griekenland – de plek waar de
westerse filosofie is begonnen.
Het sociale systeem in het oude Griekenland, zoals in Athene, was een
sociaaleconomisch systeem/steady state economy -- voldoende produceren in plaats
van focus op groei.
De edelen hoefden niet te werken, terwijl handelaren geen stemrecht hadden. Daarnaast
had het oude Griekenland een sterke militaristische insteek.
Uiteindelijk is het Atheense rijk ondergegaan door invloed van de opkomt van de populisten
en sofisten, onmatigheid, eigendunk, geldzucht en gerichtheid op eigenbelang bij alle
burgers. De stad ging van aretè (waardig, edel en deugdzaam) naar ochlocratie
(schrikbewind van de massa).
Sofistiek = een Griekse, filosofische beweging die in de 5e eeuw v.Chr. voortvloeide uit de
presocratische filosofie. Ze bestond uit sofisten rondtrekkende onderwijzers die tegen
betaling les gaven in ethiek, logica en retorica.
Plato’s Ideale Staat
Socrates leefde in de tijd van de ondergang van Athene en zag de invloed van de sofisten
(aanhanger van de sofistiek). Socrates vraagt zich af hoe het voorkomen kan worden dat
mensen zich zo gedragen dat een stad aan lust naar macht ten onder gaat.
Plato (leerling van Socrates) heeft hier een oplossing voor. Zijn antwoord is een oplossing
op het niveau van de samenleving als geheel.
Volgens Plato kun je een stad namelijk zien als een mens-in-het-groot. De menselijke ziel
bestaat volgens Plato uit 3 delen, zie hieronder.
Menselijk Ziel Verdeeld in 3 Delen (Plato) (W.L.)
• Vegetatief verlangend deel (onderbuik).
• Thymotisch-eergevoel deel (borst).
• Denkend-schouwend deel (hoofd) ß heeft de leiding.
De samenleving wordt door Plato dus gezien als een mens-in-het-groot, zoals eerder
vermeldt. Deze drie ziel-delen zijn dus de basis van Plato’s ideale samenleving. Zo geldt het
volgende:
Samenleving Verdeeld in 3 Delen - De Standen (Plato) (W.L.)
• Vegetatief verlangend deel à boeren en werklieden, zij moeten zich richten op mate.
• Thymotisch-eergevoel deel à strijders, zij moeten zich richten op moed.
• Denkend-schouwend deel à regenten en filosoofkoningen, zij moeten zich richten op
wijsheid.
Elke drie van deze ‘’standen’’ dient zijn bijdrage te leveren aan het geheel: de Ideale Staat.
Om een goed leven te krijgen moet je je taak binnen de plaats/stand dus juist vervullen.
15
De Val van Athene
We gaan het hebben over het goede leven in het oude Griekenland – de plek waar de
westerse filosofie is begonnen.
Het sociale systeem in het oude Griekenland, zoals in Athene, was een
sociaaleconomisch systeem/steady state economy -- voldoende produceren in plaats
van focus op groei.
De edelen hoefden niet te werken, terwijl handelaren geen stemrecht hadden. Daarnaast
had het oude Griekenland een sterke militaristische insteek.
Uiteindelijk is het Atheense rijk ondergegaan door invloed van de opkomt van de populisten
en sofisten, onmatigheid, eigendunk, geldzucht en gerichtheid op eigenbelang bij alle
burgers. De stad ging van aretè (waardig, edel en deugdzaam) naar ochlocratie
(schrikbewind van de massa).
Sofistiek = een Griekse, filosofische beweging die in de 5e eeuw v.Chr. voortvloeide uit de
presocratische filosofie. Ze bestond uit sofisten rondtrekkende onderwijzers die tegen
betaling les gaven in ethiek, logica en retorica.
Plato’s Ideale Staat
Socrates leefde in de tijd van de ondergang van Athene en zag de invloed van de sofisten
(aanhanger van de sofistiek). Socrates vraagt zich af hoe het voorkomen kan worden dat
mensen zich zo gedragen dat een stad aan lust naar macht ten onder gaat.
Plato (leerling van Socrates) heeft hier een oplossing voor. Zijn antwoord is een oplossing
op het niveau van de samenleving als geheel.
Volgens Plato kun je een stad namelijk zien als een mens-in-het-groot. De menselijke ziel
bestaat volgens Plato uit 3 delen, zie hieronder.
Menselijk Ziel Verdeeld in 3 Delen (Plato) (W.L.)
• Vegetatief verlangend deel (onderbuik).
• Thymotisch-eergevoel deel (borst).
• Denkend-schouwend deel (hoofd) ß heeft de leiding.
De samenleving wordt door Plato dus gezien als een mens-in-het-groot, zoals eerder
vermeldt. Deze drie ziel-delen zijn dus de basis van Plato’s ideale samenleving. Zo geldt het
volgende:
Samenleving Verdeeld in 3 Delen - De Standen (Plato) (W.L.)
• Vegetatief verlangend deel à boeren en werklieden, zij moeten zich richten op mate.
• Thymotisch-eergevoel deel à strijders, zij moeten zich richten op moed.
• Denkend-schouwend deel à regenten en filosoofkoningen, zij moeten zich richten op
wijsheid.
Elke drie van deze ‘’standen’’ dient zijn bijdrage te leveren aan het geheel: de Ideale Staat.
Om een goed leven te krijgen moet je je taak binnen de plaats/stand dus juist vervullen.
15
