Mediacultuur
Inleidend college
Wat is cultuur?
Verschillende definitie
1. Brede sociologische betekenis:
• evolutionair gezien is er geen duidelijke breuklijn tussen bv. apen en mensen
• in onze cultuur hebben we het idee gecreëerd dat we beter zijn dan andere dieren
• wij hebben een complex en goed functionerend brein waarmee wij
ons onderscheiden
• cultuursociologen: mensen zijn anders omdat wij cultuurscheppende wezens zijn,
wij reageren niet op instincten want in allerlei opzichten zijn die overwoekerd door
cultuur
o met het scheppen van cultuur geven wij betekenis aan een chaotische
en betekenisloze wereld en scheppen orde
Mensen zijn hun cultuur
• deze is bindend, geeft betekenis maar ook conflicten
• groepen zullen vijandig staan t.o.v. groepen met andere culturele
waarden Cultuur verschilt per plaats, tijd en varieert per groep
• onze cultuur is anders dan die van onze ouders (bv. muziek,
kledingsmaak…) Cultuur is een sociale constructie, het is iets wat wij maak maar
ook iets wat ons maakt/creëert
• bv. taal is iets wat mensen ontwikkelt hebben en tegelijk is taal iets wat ons
dicteert, wij worden ook door taal bepaald als cultuur
Er is geen waarheid buiten culturele betekenissen van mensen
• radicale cultuursociologen: of iets waar is of niet kan je niet weten
• cultuursociologen bestuderen wat mensen voor waar
houden Cultuur is een bron van sociaal handelen
• cultuur zet mensen aan tot actie, als je iets gelooft dan schiet je in actie
Cultuursociologie: bestudeert gedeelde culturele betekenissen en gevolgen voor
het handelen
2. Hoogcultuur
Vaak spanning tussen hoogcultuur en mediacultuur
• mediacultuur verpest alles volgens de aanhangers van de hoogcultuur
Hoogcultuur: kunst (abstract, literair (Goethe, Danté), dans, beeldhouwen…)
, • specifieke manifestatie van cultuur gedragen door de culturele elite die
hoogculuur consumeren
• het is geïnstitutionaliseerd, er worden subsidies uitgedeeld voor bv. theater;
maar populaire mediacultuur wordt niet gesponsord door subsidies
3. Volkscultuur
Het gewone volk, laagopgeleiden waarbij cultuur niet draait om kunst maar een eigen
culturele manifestatie
Spanning tussen hoog/laagcultuur
Beschavingsoffensief
• de culturele elite vs. het volk
• de culturele elite was altijd bezig met het onderwijzen/beschaven van het volk,
dit beschavingsoffensief begint vanaf de 15eE
• de elite hield zich bezig met verfijnde smaak, maar ook etiquette (tafelmanieren)
⟶ cultuur zit op die manier in ons lichaam
• het gewone volk moet kunst gaan waarderen want dat zal hen verheffen
• Pierre Bourdieu: culturele elite heeft cultureel kapitaal en zet de smaak (wat smaak
is en wat niet)
Een nieuw beschavingsoffensief
• Mediacultuur wordt gezien als een soort voortzetting van volkscultuur
• 20eE: het zwaartepunt richt zich naar mediacultuur, dat heeft te maken met
de opkomst en verspreiding van massamedia zoals tv, radio, film, games etc.
• Mediatisering van cultuur
o Bv. Mensen gaan zich gedragen en kleden als filmsterren
• Culturalisering van media
o Mensen hebben allerlei opvattingen over media
⟶ media en cultuur waren verweven in elkaar wat toen als een groot probleem werd
gezien
Wat is mediacultuur?
Het kan het einde betekenen van de beschaving die we kennen, bv. bibliotheken en musea
worden vaak niet meer bezocht, jongeren zijn er niet mee bezig
Standaardisering: alles wordt standaard
• Bv. in Hollywood is het vaak hetzelfde
• Bv. foto’s maken is reproduceren
• Bv. Benjamin
Commodificatie: een kunstenaar doet aan kunst omdat hij gedreven is, niet zoals in
Hollywood dat men er veel geld mee wil verdienen
• Bv. Adorno
Infantilisering:
• Bv. Postman
Vervreemding: net als we gaan denken dat de Hollywood film echt is gaan we verdwalen in
een virtuele wereld
• Bv. Boudrillard
,⟶ verschillende klachten vanuit de academische wereld over mediacultuur
Links:
De culturele elite zal vaker dan de niet-culturele elite problemen hebben met de
mediacultuur
Rechts-conservatief: bv. Neil Postman
• Mediacultuur holt Cultuur uit
Bestudering mediacultuur
Voorbij morele waardeoordelen naar onthechte empirische studie van populaire cultuur
We mogen onze analyse niet laten beïnvloeden door hoe we wilen dat het is
Aspecten van mediacultuur
De relevantie van mediacultuur
Kerk, ideologie, staat en politiek waren de traditionele culturele kaders waarmee je werd
opgevoed
Identiteit van individuen was sterk bepaald door traditie
Rol van mediacultuur:
• Constructie van identiteit
• Bij welke gemeenschap je hoort
o Media kan de basis zijn voor de manier waarop je vrienden zoekt bv.
gelijke interesses
• Het institutionele en publieke domein
Mediacultuur en morele paniek
Mediacultuur en morele paniek
Bv. shootings in El Paso (onschuldige mensen werden vermoord)
• Donals Trump toont medeleven, maar legt in zijn eerste speech een relatie
met mediacultuur, namelijk het spelen van games
• “dit geweld hadden we kunnen voorkomen als de Amerikaanse cultuur niet
zo doordrongen was van (geweld in) games”
1774: Die Leiden des Jungen Werthers – Goethe
Dit boek leidde tot morele paniek
Het ging over een jongeman die een onbeantwoorde liefde had, uiteindelijk pleegt hij
zelfmoord
Rond die periode pleegden een aantal lezers van het boek zelfmoord
In kranten werd toen geschreven over een probleem van deze romannen, hier werd dus 1
voorval gegeneraliseerd naar 1 mediagenre en er wordt een maatschappelijk probleem van
gemaakt
• jongeren lezen romans ⟶ zelfmoord
Angst voor het “media-effect” op publiek/jongeren – Frank Furedi (2016)
, Voortdurende angst voor effecten van nieuwe media, zit niet in de media zelf, maar het is
een voortdurend terugkerende culturele reactie
Hij schreef over de elite in Engeland in de 18eE
Hij schreef over bibliophobia = morele paniek over jongeren die massaal goedkope lectuur
lazen
We kunnen iets vergelijkbaar bemerken in de jaren 50, waarbij de angst zich vooral zal
richten op het lezen van strips (vooral US)
• het was toen nog een vrij nieuw genre
• vooral vanuit conservatief rechtse ouderwetse cultuur
• het medium is verandert
⟶ elke keer als er een nieuw medium tevoorschijn komt kunnen we een gelijkaardige
reactie verwachten, en altijd dezelfde redenering
• media heeft slechte effecten op kinderen
o onderscheid tussen fictie en non-fictie is nog niet duidelijk voor hen
o kinderen worden er losbandig en agressief van
o maatschappelijk probleem van een slecht opgroeiende generatie
Vergelijking Horror film/video in de 1980s
Film was in de eerste plaats iets wat je collectief deed, voornamelijk in de bioscoop waar er
sociale controle was
Video was voornamelijk iets wat je thuis deed, waardoor de sociale controle minder
aanwezig was
⟶ in 1982 zorgden videotapes zoals “The Driller Killer” en “Cannibal Holocaust” voor
morele paniek
Rock music & games: De “Columbine Shootings” (20 april 1999)
Verband gelegd tussen extreem geweld (school shootings) en het spelen van videogames +
luisteren naar rockmuziek
• school shootings o.a. Columbine Shootings
o de daders waren jongeren die luisterden naar Marilyn Manson en
speelde veel shooter games
Morele paniek over computer games
Vb. Grand Theft Auto, Call of Duty, Manhunt…
Zijn computergames gevaarlijk?
Wetenschappelijke basis of gewoon morele paniek?
1. Is er sprake van “causation” of “correlation”?
• De bezorgde burger zegt dat uit veel onderzoeken van psychologen
“causation” blijkt
o Het spelen van games heeft effect op geweld
• De wetenschapper zegt dat er eerder sprake is van correlation
o Er is een relatie tussen het spelen van games en geweld, maar hier
wordt niet vermeld in welke richting een eventuele causaliteit zich
afspeelt
2. Het “hypodermic needle” idee is achterhaald in de jaren 50
• Het is niet zo dat media die we consumeren een directe invloed hebben op
wat we denken, ervaren of doen
Inleidend college
Wat is cultuur?
Verschillende definitie
1. Brede sociologische betekenis:
• evolutionair gezien is er geen duidelijke breuklijn tussen bv. apen en mensen
• in onze cultuur hebben we het idee gecreëerd dat we beter zijn dan andere dieren
• wij hebben een complex en goed functionerend brein waarmee wij
ons onderscheiden
• cultuursociologen: mensen zijn anders omdat wij cultuurscheppende wezens zijn,
wij reageren niet op instincten want in allerlei opzichten zijn die overwoekerd door
cultuur
o met het scheppen van cultuur geven wij betekenis aan een chaotische
en betekenisloze wereld en scheppen orde
Mensen zijn hun cultuur
• deze is bindend, geeft betekenis maar ook conflicten
• groepen zullen vijandig staan t.o.v. groepen met andere culturele
waarden Cultuur verschilt per plaats, tijd en varieert per groep
• onze cultuur is anders dan die van onze ouders (bv. muziek,
kledingsmaak…) Cultuur is een sociale constructie, het is iets wat wij maak maar
ook iets wat ons maakt/creëert
• bv. taal is iets wat mensen ontwikkelt hebben en tegelijk is taal iets wat ons
dicteert, wij worden ook door taal bepaald als cultuur
Er is geen waarheid buiten culturele betekenissen van mensen
• radicale cultuursociologen: of iets waar is of niet kan je niet weten
• cultuursociologen bestuderen wat mensen voor waar
houden Cultuur is een bron van sociaal handelen
• cultuur zet mensen aan tot actie, als je iets gelooft dan schiet je in actie
Cultuursociologie: bestudeert gedeelde culturele betekenissen en gevolgen voor
het handelen
2. Hoogcultuur
Vaak spanning tussen hoogcultuur en mediacultuur
• mediacultuur verpest alles volgens de aanhangers van de hoogcultuur
Hoogcultuur: kunst (abstract, literair (Goethe, Danté), dans, beeldhouwen…)
, • specifieke manifestatie van cultuur gedragen door de culturele elite die
hoogculuur consumeren
• het is geïnstitutionaliseerd, er worden subsidies uitgedeeld voor bv. theater;
maar populaire mediacultuur wordt niet gesponsord door subsidies
3. Volkscultuur
Het gewone volk, laagopgeleiden waarbij cultuur niet draait om kunst maar een eigen
culturele manifestatie
Spanning tussen hoog/laagcultuur
Beschavingsoffensief
• de culturele elite vs. het volk
• de culturele elite was altijd bezig met het onderwijzen/beschaven van het volk,
dit beschavingsoffensief begint vanaf de 15eE
• de elite hield zich bezig met verfijnde smaak, maar ook etiquette (tafelmanieren)
⟶ cultuur zit op die manier in ons lichaam
• het gewone volk moet kunst gaan waarderen want dat zal hen verheffen
• Pierre Bourdieu: culturele elite heeft cultureel kapitaal en zet de smaak (wat smaak
is en wat niet)
Een nieuw beschavingsoffensief
• Mediacultuur wordt gezien als een soort voortzetting van volkscultuur
• 20eE: het zwaartepunt richt zich naar mediacultuur, dat heeft te maken met
de opkomst en verspreiding van massamedia zoals tv, radio, film, games etc.
• Mediatisering van cultuur
o Bv. Mensen gaan zich gedragen en kleden als filmsterren
• Culturalisering van media
o Mensen hebben allerlei opvattingen over media
⟶ media en cultuur waren verweven in elkaar wat toen als een groot probleem werd
gezien
Wat is mediacultuur?
Het kan het einde betekenen van de beschaving die we kennen, bv. bibliotheken en musea
worden vaak niet meer bezocht, jongeren zijn er niet mee bezig
Standaardisering: alles wordt standaard
• Bv. in Hollywood is het vaak hetzelfde
• Bv. foto’s maken is reproduceren
• Bv. Benjamin
Commodificatie: een kunstenaar doet aan kunst omdat hij gedreven is, niet zoals in
Hollywood dat men er veel geld mee wil verdienen
• Bv. Adorno
Infantilisering:
• Bv. Postman
Vervreemding: net als we gaan denken dat de Hollywood film echt is gaan we verdwalen in
een virtuele wereld
• Bv. Boudrillard
,⟶ verschillende klachten vanuit de academische wereld over mediacultuur
Links:
De culturele elite zal vaker dan de niet-culturele elite problemen hebben met de
mediacultuur
Rechts-conservatief: bv. Neil Postman
• Mediacultuur holt Cultuur uit
Bestudering mediacultuur
Voorbij morele waardeoordelen naar onthechte empirische studie van populaire cultuur
We mogen onze analyse niet laten beïnvloeden door hoe we wilen dat het is
Aspecten van mediacultuur
De relevantie van mediacultuur
Kerk, ideologie, staat en politiek waren de traditionele culturele kaders waarmee je werd
opgevoed
Identiteit van individuen was sterk bepaald door traditie
Rol van mediacultuur:
• Constructie van identiteit
• Bij welke gemeenschap je hoort
o Media kan de basis zijn voor de manier waarop je vrienden zoekt bv.
gelijke interesses
• Het institutionele en publieke domein
Mediacultuur en morele paniek
Mediacultuur en morele paniek
Bv. shootings in El Paso (onschuldige mensen werden vermoord)
• Donals Trump toont medeleven, maar legt in zijn eerste speech een relatie
met mediacultuur, namelijk het spelen van games
• “dit geweld hadden we kunnen voorkomen als de Amerikaanse cultuur niet
zo doordrongen was van (geweld in) games”
1774: Die Leiden des Jungen Werthers – Goethe
Dit boek leidde tot morele paniek
Het ging over een jongeman die een onbeantwoorde liefde had, uiteindelijk pleegt hij
zelfmoord
Rond die periode pleegden een aantal lezers van het boek zelfmoord
In kranten werd toen geschreven over een probleem van deze romannen, hier werd dus 1
voorval gegeneraliseerd naar 1 mediagenre en er wordt een maatschappelijk probleem van
gemaakt
• jongeren lezen romans ⟶ zelfmoord
Angst voor het “media-effect” op publiek/jongeren – Frank Furedi (2016)
, Voortdurende angst voor effecten van nieuwe media, zit niet in de media zelf, maar het is
een voortdurend terugkerende culturele reactie
Hij schreef over de elite in Engeland in de 18eE
Hij schreef over bibliophobia = morele paniek over jongeren die massaal goedkope lectuur
lazen
We kunnen iets vergelijkbaar bemerken in de jaren 50, waarbij de angst zich vooral zal
richten op het lezen van strips (vooral US)
• het was toen nog een vrij nieuw genre
• vooral vanuit conservatief rechtse ouderwetse cultuur
• het medium is verandert
⟶ elke keer als er een nieuw medium tevoorschijn komt kunnen we een gelijkaardige
reactie verwachten, en altijd dezelfde redenering
• media heeft slechte effecten op kinderen
o onderscheid tussen fictie en non-fictie is nog niet duidelijk voor hen
o kinderen worden er losbandig en agressief van
o maatschappelijk probleem van een slecht opgroeiende generatie
Vergelijking Horror film/video in de 1980s
Film was in de eerste plaats iets wat je collectief deed, voornamelijk in de bioscoop waar er
sociale controle was
Video was voornamelijk iets wat je thuis deed, waardoor de sociale controle minder
aanwezig was
⟶ in 1982 zorgden videotapes zoals “The Driller Killer” en “Cannibal Holocaust” voor
morele paniek
Rock music & games: De “Columbine Shootings” (20 april 1999)
Verband gelegd tussen extreem geweld (school shootings) en het spelen van videogames +
luisteren naar rockmuziek
• school shootings o.a. Columbine Shootings
o de daders waren jongeren die luisterden naar Marilyn Manson en
speelde veel shooter games
Morele paniek over computer games
Vb. Grand Theft Auto, Call of Duty, Manhunt…
Zijn computergames gevaarlijk?
Wetenschappelijke basis of gewoon morele paniek?
1. Is er sprake van “causation” of “correlation”?
• De bezorgde burger zegt dat uit veel onderzoeken van psychologen
“causation” blijkt
o Het spelen van games heeft effect op geweld
• De wetenschapper zegt dat er eerder sprake is van correlation
o Er is een relatie tussen het spelen van games en geweld, maar hier
wordt niet vermeld in welke richting een eventuele causaliteit zich
afspeelt
2. Het “hypodermic needle” idee is achterhaald in de jaren 50
• Het is niet zo dat media die we consumeren een directe invloed hebben op
wat we denken, ervaren of doen
