Inleiding tot het recht
1. Het recht en zijn bronnen
Het begrip recht
Context-, tijds- en plaatsgebonden
- Verschillende definities mogelijk -> aantal kenmerken: recht =context-, tijds- en
plaatsgebonden dus uniforme definitie bestaat niet
1) Is kauwgom strafbaar? Kan je niet beantwoorden, Is kauwgom strafbaar in
belgie? Kan je wel beantwoorden -> Bv kauwgom is verboden in singapore
2) Bv ondersteboven postzegel
3) Bv hondenpenning, honden moesten belastingen voor betaald worden
4) Bv meisjes mogen met de auto rijden, voor ons is dit evident
5) Bv huwelijk met zelfde geslacht mag niet overal en is nog maar recent
toegelaten
- Onderscheid normensysteem als moraal, godsdienst, beleefdheid
1) Soms in wet en geen morele vorm
1. Bv zonder handen bellen, is geen regel van moraal, godsdienst of
beleefdheid maar een regel uit de wet
2) Soms morele norm (godsdienstige norm) en geen recht
1. Bv niet liegen (10 geboden)
Je mag liegen in het recht, behalve onder eed, liegen tegen bv
een agent mag ook niet tegen jou gebruikt worden
3) Bv roken in huis is niet verboden maar heeft te maken met beleefdheid
- In ene context is iets strafbaar en in andere niet
Gemeenschappelijke kenmerken
1. Recht is een geheel van bindende regels (iedereen moet zich hieraan houden)
- 5 categorieen
o Gebods-, verbods- en verlofbepalingen
Leggen bepaald gedrag/verbieden/toelaten
o Regels toepasbaar na keuze
Toepasselijk als persoon in toestand keuze heeft
gemaakt voor bepaald gedrag
Regel pas van toepassing als persoon een keuze
maakt
Gekozen weg volgen
Bv je kunt kiezen om te huwen, samen te wonen,…
als je kiest om te huwen moet je je aan een aantal
plichten en rechten houden
o Wilsaanvullende regels
Als partijen geen eigen regeling hebben voorzien
1
, Bv. Je koopt via tweedehands een auto, de dag
voordat je deze gaat halen is de auto verbrand in
de garage. Koper wilt dat jij de auto betaald en jij
wilt dit niet, hier geldt een wilsaanvullende regel
dat bij een koop-verkoop de eigendomsoverdracht
gebeurd bij de overeenkomst over een bedrag. Dus
in dit geval moet je betalen. Oplossing: afspraak
maken maar zeggen ‘ik wordt pas eigenaar op de
moment dat ik de auto kom afhalen’
o Ondersteunende regels
Geen eigenlijke gedragsregels
Ondersteuning door inrichten instelling, werking in
de tijd en ruimte regelen
Bv. Er is een wet op de raad van staat en die wet
bepaald hoe deze is georganiseerd ook hoe de
gemeente wordt bestuurd dit zijn ondersteunende
regels die inrichtingen van een instelling regelen
o Technische regels en formalisme
Omwille rechtszekerheid en bescherming
Heel vaak verregaande gevolgen
Bescherming van personen
Bedoeling is rechtszekerheid en bescherming
bieden
Formalisme is te vinden in
o Het recht
Bv je kan maar tot een bepaalde tijd
in beroep gaan
o Wilsuiting
Bv huwelijkscontract
o Bescherming personen
Specifieke beschermingsregels voor
bv minderjarigen
Bv indienen van beroep kan een
minderjarige niet alleen doen
2. Samenleven ordenen & instandhouden
- Orde scheppen door
1) Bestaande toestanden/handelingen tot juridische norm verheffen
o = Gesanctioneerde feitelijkheid
o Bv. je kan niet zomaar van een contract af komen
o Bv. Meerderjarig vanaf 18j, dit is een feitelijke toestand die
gekoppeld is aan een juridische norm
2) Onwenselijk gedrag vermijden
1. Overeenkomst onder dwang
2. Schijnhuwelijk, prostitutie etc
3) Beleidsinstrument: instrumentele visie van het recht
2
, 1. Recht wordt gebruikt om bepaalde levensvisie/politiek
systeem te bekrachtigen en vernieuwen
2. Recht als instrument (visie realiseren via recht)
o Bv biden heeft andere visie als trump en heeft deze als
eerste dag als president toegepast
o Bv betonstop
o Bv verhogen pensioenleeftijd
o Bv preventieve gezondheidszorg
i. Bv roken in auto verboden (bescherming voor
passief roken)
3. Recht vereist gezag
a. Uitvaardigen van recht
1) Regelgevende organen: betrokkenheid staat (staat is nodig)
2) ‘rechtsgeldig’ (regelgevend orgaan moet zijn bevoegdheid
respecteren): respecteren bevoegdheid, regel moet rechtsgeldig zijn
ontstaan:
1. Hierarchie van de normen
o Respecteren bevoegdheid moet op juiste niveau gebeuren
o Niet alle rechtsregels hebben dezelfde waarde
2. Bevoegdheidsverdeldende regels
o Bepalen welke overheid regelgevend mag optreden ten
aanzien van welke materie en welke personen
3. Procedureregels
o Bv soms moeten vakbonden geraadpleegd worden,..
o Bepalen op welke wijze en volgens welke pleegnormen die
regel tot stand kan komen
b. Naleven van recht
1) Afdwingbaarheid van een rechtsregel is basiskenmerk waarmee het
recht onderscheiden kan worden van andere gedragsregels
2) Sanctie is middel om rechtsregels af te dwingen (= vooraf vastgesteld
dwangmiddel, wordt een intimidatie-effect van verwacht)
1. Soorten sancties
o Penale (gevangenis, werkstraf,..)
o Administratieve (door bestuur bv door voeten op bank te
leggen)
o Civiele (verbonden aan burgerlijke verplichtingen Bv na
huren kot moet je kot heel teruggeven als je dat niet doet
moet je betalen – schadevergoeding- of dit herstellen)
o Verboden sancties (bv doodstraf)
3) Handhaving (hoe gebeurt dit)
1. Sanctionering gebeurd door de rechterlijke macht, aan wie
bevoegdheidsregels werden opgelegd
2. Rechterlijke macht (sanctiebevoegdheid)
3. Arbitrage (ruzie tussen 2 partijen wordt opgelost door
onafhankelijke derde)
3
, 4. Bestuur (bv gas boetes, wordt opgelegd door ambtenaar maar
wel onder toezicht van de rechter)
5. Eigenrichting door burger (=burger die recht in eigen hand
neemt bv juwelier knalt met pistool een dief neer ->
verboden!)
Conclusie
Verschilpunten van recht met andere normensystemen
- De afdwingbaarheid
1. Recht: geweld van de overheid
2. Sanctie van moraal ligt in de wroeging van bewustzijn
3. Godsdienst: goddelijke bestraffing
- Oorsprong
1. Recht: tot stand gebracht door wetgever
2. Godsdienst: wordt geopenbaard
3. Moraal: oorsprong in geweten van de mens
- Voorwerp
1. Recht: verhouding mensen onderling
2. Godsdienst en moraal: verhouding met een god of het individuele
bewustzijn
- Handelen over
1. Recht: handelen over rechten en plichten
2. Godsdienst en moraal: handelen over de wijze waarop van die
rechten gebruik mag worden gemaakt
Ook raakpunten tussen recht en andere normensystemen
2) Doel een samenleving te organiseren
3) Regels in het recht zijn vaak ook morele regels
Onze definitie:
Geheel van regels uitgevaardigd en afgedwongen door de daartoe bevoegde
organen op gezag van de gemeenschap waarvoor de gelden, en die tot doel hebben
de samenleving te organiseren
Indeling van het recht
Plattegrond van het nationaal recht:
Publiek recht
- Bedoeling is de ordening van de relatie tussen burger en overheid
- Vertrekt vanuit het algemeen belang (niet vanuit privaat belang)
1. Algemeen belang is voor iedereen
2. Bv ambtenaar mag geen privaat belang nastreven
4
1. Het recht en zijn bronnen
Het begrip recht
Context-, tijds- en plaatsgebonden
- Verschillende definities mogelijk -> aantal kenmerken: recht =context-, tijds- en
plaatsgebonden dus uniforme definitie bestaat niet
1) Is kauwgom strafbaar? Kan je niet beantwoorden, Is kauwgom strafbaar in
belgie? Kan je wel beantwoorden -> Bv kauwgom is verboden in singapore
2) Bv ondersteboven postzegel
3) Bv hondenpenning, honden moesten belastingen voor betaald worden
4) Bv meisjes mogen met de auto rijden, voor ons is dit evident
5) Bv huwelijk met zelfde geslacht mag niet overal en is nog maar recent
toegelaten
- Onderscheid normensysteem als moraal, godsdienst, beleefdheid
1) Soms in wet en geen morele vorm
1. Bv zonder handen bellen, is geen regel van moraal, godsdienst of
beleefdheid maar een regel uit de wet
2) Soms morele norm (godsdienstige norm) en geen recht
1. Bv niet liegen (10 geboden)
Je mag liegen in het recht, behalve onder eed, liegen tegen bv
een agent mag ook niet tegen jou gebruikt worden
3) Bv roken in huis is niet verboden maar heeft te maken met beleefdheid
- In ene context is iets strafbaar en in andere niet
Gemeenschappelijke kenmerken
1. Recht is een geheel van bindende regels (iedereen moet zich hieraan houden)
- 5 categorieen
o Gebods-, verbods- en verlofbepalingen
Leggen bepaald gedrag/verbieden/toelaten
o Regels toepasbaar na keuze
Toepasselijk als persoon in toestand keuze heeft
gemaakt voor bepaald gedrag
Regel pas van toepassing als persoon een keuze
maakt
Gekozen weg volgen
Bv je kunt kiezen om te huwen, samen te wonen,…
als je kiest om te huwen moet je je aan een aantal
plichten en rechten houden
o Wilsaanvullende regels
Als partijen geen eigen regeling hebben voorzien
1
, Bv. Je koopt via tweedehands een auto, de dag
voordat je deze gaat halen is de auto verbrand in
de garage. Koper wilt dat jij de auto betaald en jij
wilt dit niet, hier geldt een wilsaanvullende regel
dat bij een koop-verkoop de eigendomsoverdracht
gebeurd bij de overeenkomst over een bedrag. Dus
in dit geval moet je betalen. Oplossing: afspraak
maken maar zeggen ‘ik wordt pas eigenaar op de
moment dat ik de auto kom afhalen’
o Ondersteunende regels
Geen eigenlijke gedragsregels
Ondersteuning door inrichten instelling, werking in
de tijd en ruimte regelen
Bv. Er is een wet op de raad van staat en die wet
bepaald hoe deze is georganiseerd ook hoe de
gemeente wordt bestuurd dit zijn ondersteunende
regels die inrichtingen van een instelling regelen
o Technische regels en formalisme
Omwille rechtszekerheid en bescherming
Heel vaak verregaande gevolgen
Bescherming van personen
Bedoeling is rechtszekerheid en bescherming
bieden
Formalisme is te vinden in
o Het recht
Bv je kan maar tot een bepaalde tijd
in beroep gaan
o Wilsuiting
Bv huwelijkscontract
o Bescherming personen
Specifieke beschermingsregels voor
bv minderjarigen
Bv indienen van beroep kan een
minderjarige niet alleen doen
2. Samenleven ordenen & instandhouden
- Orde scheppen door
1) Bestaande toestanden/handelingen tot juridische norm verheffen
o = Gesanctioneerde feitelijkheid
o Bv. je kan niet zomaar van een contract af komen
o Bv. Meerderjarig vanaf 18j, dit is een feitelijke toestand die
gekoppeld is aan een juridische norm
2) Onwenselijk gedrag vermijden
1. Overeenkomst onder dwang
2. Schijnhuwelijk, prostitutie etc
3) Beleidsinstrument: instrumentele visie van het recht
2
, 1. Recht wordt gebruikt om bepaalde levensvisie/politiek
systeem te bekrachtigen en vernieuwen
2. Recht als instrument (visie realiseren via recht)
o Bv biden heeft andere visie als trump en heeft deze als
eerste dag als president toegepast
o Bv betonstop
o Bv verhogen pensioenleeftijd
o Bv preventieve gezondheidszorg
i. Bv roken in auto verboden (bescherming voor
passief roken)
3. Recht vereist gezag
a. Uitvaardigen van recht
1) Regelgevende organen: betrokkenheid staat (staat is nodig)
2) ‘rechtsgeldig’ (regelgevend orgaan moet zijn bevoegdheid
respecteren): respecteren bevoegdheid, regel moet rechtsgeldig zijn
ontstaan:
1. Hierarchie van de normen
o Respecteren bevoegdheid moet op juiste niveau gebeuren
o Niet alle rechtsregels hebben dezelfde waarde
2. Bevoegdheidsverdeldende regels
o Bepalen welke overheid regelgevend mag optreden ten
aanzien van welke materie en welke personen
3. Procedureregels
o Bv soms moeten vakbonden geraadpleegd worden,..
o Bepalen op welke wijze en volgens welke pleegnormen die
regel tot stand kan komen
b. Naleven van recht
1) Afdwingbaarheid van een rechtsregel is basiskenmerk waarmee het
recht onderscheiden kan worden van andere gedragsregels
2) Sanctie is middel om rechtsregels af te dwingen (= vooraf vastgesteld
dwangmiddel, wordt een intimidatie-effect van verwacht)
1. Soorten sancties
o Penale (gevangenis, werkstraf,..)
o Administratieve (door bestuur bv door voeten op bank te
leggen)
o Civiele (verbonden aan burgerlijke verplichtingen Bv na
huren kot moet je kot heel teruggeven als je dat niet doet
moet je betalen – schadevergoeding- of dit herstellen)
o Verboden sancties (bv doodstraf)
3) Handhaving (hoe gebeurt dit)
1. Sanctionering gebeurd door de rechterlijke macht, aan wie
bevoegdheidsregels werden opgelegd
2. Rechterlijke macht (sanctiebevoegdheid)
3. Arbitrage (ruzie tussen 2 partijen wordt opgelost door
onafhankelijke derde)
3
, 4. Bestuur (bv gas boetes, wordt opgelegd door ambtenaar maar
wel onder toezicht van de rechter)
5. Eigenrichting door burger (=burger die recht in eigen hand
neemt bv juwelier knalt met pistool een dief neer ->
verboden!)
Conclusie
Verschilpunten van recht met andere normensystemen
- De afdwingbaarheid
1. Recht: geweld van de overheid
2. Sanctie van moraal ligt in de wroeging van bewustzijn
3. Godsdienst: goddelijke bestraffing
- Oorsprong
1. Recht: tot stand gebracht door wetgever
2. Godsdienst: wordt geopenbaard
3. Moraal: oorsprong in geweten van de mens
- Voorwerp
1. Recht: verhouding mensen onderling
2. Godsdienst en moraal: verhouding met een god of het individuele
bewustzijn
- Handelen over
1. Recht: handelen over rechten en plichten
2. Godsdienst en moraal: handelen over de wijze waarop van die
rechten gebruik mag worden gemaakt
Ook raakpunten tussen recht en andere normensystemen
2) Doel een samenleving te organiseren
3) Regels in het recht zijn vaak ook morele regels
Onze definitie:
Geheel van regels uitgevaardigd en afgedwongen door de daartoe bevoegde
organen op gezag van de gemeenschap waarvoor de gelden, en die tot doel hebben
de samenleving te organiseren
Indeling van het recht
Plattegrond van het nationaal recht:
Publiek recht
- Bedoeling is de ordening van de relatie tussen burger en overheid
- Vertrekt vanuit het algemeen belang (niet vanuit privaat belang)
1. Algemeen belang is voor iedereen
2. Bv ambtenaar mag geen privaat belang nastreven
4
