Samenvatting Schriftkennis
Hoofdstuk 1 Schrijven en schrijfonderwijs
De handschriftvaardigheid is en basisvaardigheid, vroeger ook wel een
leervoorwaarde genoemd. Er zijn drie belangrijkste momenten waarop het
handschriftonderwijs kan ontsporen:
Te vroeg beginnen
Verkeerd aanleren
Net goed onderhouden en begeleiden
Elk kind kan goed leren schrijven, mits dit op een juiste wijze gebeurt en de
bereikte vaardigheid op een juiste wijze wordt onderhouden.
1.1 Schrijven
Schrijven is een grafisch-instrumentele vormgevende vaardigheid, waarbij
cultureel bepaalde tekens worden gebruikt, bedoeld om schriftelijke
communicatie mogelijk te maken.
1.1.1 Schrijven, taal en de misverstanden hierover
Schrift wordt vaak gekoppeld aan taal. Dit is echter niet zo. Kinderen leren de taal
door het over te nemen van de cultuur waarin ze opgroeien, schrijven wordt
alleen aangeleerd door scholing en instructie. Schrift is een cultureel bepaalde
code.
1.1.2 Schrift en schrijven
Het woord schrijven kan taalkundig of vormgevend opgevat worden. Schrijven
betekend oorspronkelijk het construeren van lettertekens in het platte vlak en dat
vereist en eigen vaardigheid die niet met de inhoud van taal verward moet
worden. Schrift moet niet gezien worden als een middel voor taal.
1.1.3 Beginnende geletterdheid of beginnend lettergebruik
Er wordt steeds meer aandacht gegeven aan het begrip ontluikende
geletterdheid. Het maken en construeren van letters en woorden wordt daar al
vaak bij inbegrepen, maar hier overschrijft dit vakgebied zijn grenzen, want
kinderen kunnen nog niet op de juiste wijze lettervormen goed construeren,
waardoor ze later in verwarring raken als ze wel op de juiste manier moeten
schrijven.
1.1.4 Lezen – schrijven
Kinderen zijn eerder leesrijp dan schrijfrijp. Voordat er geschreven gaat worden is
het belangrijk om een schrijfrijpheidstest af te nemen en eerst voldoende
lettervormkwaliteit bereikt te hebben.
Hoofdstuk 2 Leerlijn schrijfonderwijs
2.1 De fasen van het handschriftonderwijs
Fase van de ontwikkeling van de schrijfvoorwaarden (groep 1&2)
Het zijn echt kleuterletters. De letters, kapitalen, bestaan uit allemaal losse
delen.
Fase van het driezone niveau met trajecten; het verwerven van het
verbonden schrift (groep 3&4)
Kinderen leren de kleine-letter-vormen (minuskels) en in groep 4 de
hoofdletter- en kapitaalvormen. De minuskels hebben in groep 3 stokken
en staarten en bestaan dus uit drie zones.
Fase van de ontwikkeling en onderhoud van het handschrift (groep 5 t/m 8)
Het handschrift van een kind is in ontwikkeling. Er is cognitieve begeleiding
nodig.
2.2 Toetsenbordvaardigheid
Een goede vingerzetting is hier heel belangrijk. Net als met schrijven moet hier
ook veel aandacht aan besteed worden.
, 2.3 De groepen
2.3.1 Groep 1
Dit is de periode van het beginnend lettergebruik en het voorbereiden van het
schrijven. In deze periode moet er gewerkt worden aan beginnende
materiaalbeheersing en werkhouding of attitude.
Letterverkenning van kapitalen bespreekbaar maken
Kapitalen gebruiken voor op stoeltje
Stimuleren van nauwkeurige waarneming / uitvoering
Aanleren, stimuleren en begeleiden van de goede greep en houding bij alle
grafische activiteiten
Gebruik van nauwkeurig grafisch materiaal
Werken aan nauwkeurige materiaalbeheersing
2.3.2 Groep 2
Letterverkenning van kapitalen en minuskels
De kinderen spreken van grote en kleine letters. Ze moeten de transfer tussen
beide lettersoorten kennen en daar moet in geoefend worden. Middelen daarvoor
zijn:
Lettervormen
Waarnemen
Uitvoeren
Alle lettervaardigheden in de eerste twee groepen moeten zo veel mogelijk
perceptief zijn. Het verbonden schrift is het eerste wat aangeleerd moet worden.
Maar dit gebeurt pas in groep 3
2.3.3 Groep 3
In het eerste half jaar wordt er nog verder gewerkt aan het ontwikkelen van de
schrijfvoorwaarden. Daarna volgt het leren schrijven van cijfers en minuskels.
2.3.4 Groep 4
Het leren schrijven van hoofdletters inde oude hoofdlettervorm of in de vorm van
kapitalen als hoofdletters
Het leren verzorgen van de rompzone d.m.v. het juist positioneren van de boven-
en onderkant tegen de romp- en grondlijn.
Leren construeren en toepassen van hoofdletters
Omdat de lettervormgevingsvaardigheid van de kinderen zich nog in ontwikkeling
bevindt is het belangrijk dat de kinderen niet teveel tekst in korte tijd moeten
produceren.
2.3.5 Groep 5
In groep 5 raakt het handschrift eigen gemaakt door vele toepassingen ervan.
Het is belangrijk dat automatisering zoveel mogelijk wordt tegengegaan door
bewustmakingsoefeningen.
2.3.6 Groep 6
Hier daalt de handschriftontwikkeling plotseling. Er zijn minder schrijflessen, de
hulplijnen vervallen.
In ongeveer de tweede helft van groep 6 leren de kinderen het onverbonden
schrift. Blokschrift wordt meestal maar in beperkte maten aangeboden.
2.3.7 Groep 7
Kinderen leren hier hun eigen handschrift te beoordelen. Naast het leren naast
elkaar gebruiken van verbonden en onverbonden schrift is er algemeen aandacht
voor bijzondere lettervorming in de maatschappij en persoonlijke door middel van
sierschrift en kaligrafie.
Hoofdstuk 1 Schrijven en schrijfonderwijs
De handschriftvaardigheid is en basisvaardigheid, vroeger ook wel een
leervoorwaarde genoemd. Er zijn drie belangrijkste momenten waarop het
handschriftonderwijs kan ontsporen:
Te vroeg beginnen
Verkeerd aanleren
Net goed onderhouden en begeleiden
Elk kind kan goed leren schrijven, mits dit op een juiste wijze gebeurt en de
bereikte vaardigheid op een juiste wijze wordt onderhouden.
1.1 Schrijven
Schrijven is een grafisch-instrumentele vormgevende vaardigheid, waarbij
cultureel bepaalde tekens worden gebruikt, bedoeld om schriftelijke
communicatie mogelijk te maken.
1.1.1 Schrijven, taal en de misverstanden hierover
Schrift wordt vaak gekoppeld aan taal. Dit is echter niet zo. Kinderen leren de taal
door het over te nemen van de cultuur waarin ze opgroeien, schrijven wordt
alleen aangeleerd door scholing en instructie. Schrift is een cultureel bepaalde
code.
1.1.2 Schrift en schrijven
Het woord schrijven kan taalkundig of vormgevend opgevat worden. Schrijven
betekend oorspronkelijk het construeren van lettertekens in het platte vlak en dat
vereist en eigen vaardigheid die niet met de inhoud van taal verward moet
worden. Schrift moet niet gezien worden als een middel voor taal.
1.1.3 Beginnende geletterdheid of beginnend lettergebruik
Er wordt steeds meer aandacht gegeven aan het begrip ontluikende
geletterdheid. Het maken en construeren van letters en woorden wordt daar al
vaak bij inbegrepen, maar hier overschrijft dit vakgebied zijn grenzen, want
kinderen kunnen nog niet op de juiste wijze lettervormen goed construeren,
waardoor ze later in verwarring raken als ze wel op de juiste manier moeten
schrijven.
1.1.4 Lezen – schrijven
Kinderen zijn eerder leesrijp dan schrijfrijp. Voordat er geschreven gaat worden is
het belangrijk om een schrijfrijpheidstest af te nemen en eerst voldoende
lettervormkwaliteit bereikt te hebben.
Hoofdstuk 2 Leerlijn schrijfonderwijs
2.1 De fasen van het handschriftonderwijs
Fase van de ontwikkeling van de schrijfvoorwaarden (groep 1&2)
Het zijn echt kleuterletters. De letters, kapitalen, bestaan uit allemaal losse
delen.
Fase van het driezone niveau met trajecten; het verwerven van het
verbonden schrift (groep 3&4)
Kinderen leren de kleine-letter-vormen (minuskels) en in groep 4 de
hoofdletter- en kapitaalvormen. De minuskels hebben in groep 3 stokken
en staarten en bestaan dus uit drie zones.
Fase van de ontwikkeling en onderhoud van het handschrift (groep 5 t/m 8)
Het handschrift van een kind is in ontwikkeling. Er is cognitieve begeleiding
nodig.
2.2 Toetsenbordvaardigheid
Een goede vingerzetting is hier heel belangrijk. Net als met schrijven moet hier
ook veel aandacht aan besteed worden.
, 2.3 De groepen
2.3.1 Groep 1
Dit is de periode van het beginnend lettergebruik en het voorbereiden van het
schrijven. In deze periode moet er gewerkt worden aan beginnende
materiaalbeheersing en werkhouding of attitude.
Letterverkenning van kapitalen bespreekbaar maken
Kapitalen gebruiken voor op stoeltje
Stimuleren van nauwkeurige waarneming / uitvoering
Aanleren, stimuleren en begeleiden van de goede greep en houding bij alle
grafische activiteiten
Gebruik van nauwkeurig grafisch materiaal
Werken aan nauwkeurige materiaalbeheersing
2.3.2 Groep 2
Letterverkenning van kapitalen en minuskels
De kinderen spreken van grote en kleine letters. Ze moeten de transfer tussen
beide lettersoorten kennen en daar moet in geoefend worden. Middelen daarvoor
zijn:
Lettervormen
Waarnemen
Uitvoeren
Alle lettervaardigheden in de eerste twee groepen moeten zo veel mogelijk
perceptief zijn. Het verbonden schrift is het eerste wat aangeleerd moet worden.
Maar dit gebeurt pas in groep 3
2.3.3 Groep 3
In het eerste half jaar wordt er nog verder gewerkt aan het ontwikkelen van de
schrijfvoorwaarden. Daarna volgt het leren schrijven van cijfers en minuskels.
2.3.4 Groep 4
Het leren schrijven van hoofdletters inde oude hoofdlettervorm of in de vorm van
kapitalen als hoofdletters
Het leren verzorgen van de rompzone d.m.v. het juist positioneren van de boven-
en onderkant tegen de romp- en grondlijn.
Leren construeren en toepassen van hoofdletters
Omdat de lettervormgevingsvaardigheid van de kinderen zich nog in ontwikkeling
bevindt is het belangrijk dat de kinderen niet teveel tekst in korte tijd moeten
produceren.
2.3.5 Groep 5
In groep 5 raakt het handschrift eigen gemaakt door vele toepassingen ervan.
Het is belangrijk dat automatisering zoveel mogelijk wordt tegengegaan door
bewustmakingsoefeningen.
2.3.6 Groep 6
Hier daalt de handschriftontwikkeling plotseling. Er zijn minder schrijflessen, de
hulplijnen vervallen.
In ongeveer de tweede helft van groep 6 leren de kinderen het onverbonden
schrift. Blokschrift wordt meestal maar in beperkte maten aangeboden.
2.3.7 Groep 7
Kinderen leren hier hun eigen handschrift te beoordelen. Naast het leren naast
elkaar gebruiken van verbonden en onverbonden schrift is er algemeen aandacht
voor bijzondere lettervorming in de maatschappij en persoonlijke door middel van
sierschrift en kaligrafie.
