RECHT
BURGERLIJK RECHT
Deel 1. Algemeen recht
HS1. Algemene inleiding
Objectief recht: Echtsregels op zich, los van de toepassing op een concreet geval
Privaatrecht: Regelt de verhouding tussen burgers onderling.
Publiekrecht: Geheel van regels dat bepaalt hoe de overheid functioneert en die de
verhouding tussen overheid en burgers bepaalt.
Objectief recht
Privaatrecht Mengvormen Publiekrecht
Burgerlijk recht Burgerlijk procesrecht Grondwettelijk recht
I. Personen- en
familierecht Arbeidsrecht Administratief recht
(geboorte,
afstamming, adoptie, Sociale zekerheidsrecht Fiscaal recht
huwelijk…)
II. Zakenrecht Economisch recht Strafrecht
(eigendom,
vruchtgebruik, Intellectuele rechten Strafprocesrecht
erfdienstbaarheden…)
III. Eigendom &
vermogen
(verbintenissen,
erfenis...)
Internationaal privaatrecht
Subjectief recht: aanspraken die een persoon ten aanzien van een andere persoon
laat gelden.
Materieel recht: rechtsregels die aan personen rechten toekennen en plichten
opleggen.
Formeel recht: regels die aangeven op welke manier (d.i. op welke wijze en met
welke procedures: “hoe”) de naleving van het materiële recht verzekerd kan worden.
Bronnen van recht:
• Wetgeving in ruime zin:
o Internationale verdragen en recht van de Europese Unie
o Grondwet (Gw.)
o Wetgeving sensu stricto
o Koninklijk Besluit
o Ministerieel besluit
1
, • Rechtspraak
o Beslissingen van rechters in concrete zaken.
o Moeten wet toepassen en als het niet duidelijk is, dan (strikt)
interpreteren.
o Alleen bindend tussen partijen in het geding (“inter partes”).
o Hebben ook zekere invloed op de ontwikkeling van het recht.
o Uitspraak motiveren + binnen redelijke termijn.
o Verschil term:
▪ Vonnis ➔ lagere rechtbanken
▪ Arrest ➔ hoven
• De rechtsleer
o Geheel van wetenschappelijke publicaties over juridische
aangelegenheden ➔ vaak ook invloed op ontwikkeling van het recht,
bv. boeken, tijdschriften
o Niet bindend!
o Online zoekmachines: bijvoorbeeld Jura
• Gewoonte
o Gevestigd gebruik dat in een samenleving algemeen als bindend wordt
beschouwd, zonder dat het schriftelijk neergeschreven is in een wet.
o 2 voorwaarden voor gewoonte:
▪ Algemeen, geldende, openbare en herhaalde gedraging.
▪ Subjectieve overtuiging dat deze gedraging geldt als rechtsnorm.
• Billijkheid
o Wat als redelijk en rechtvaardig wordt beschouwd
HS2. Begrippen burgerlijk recht
Regels van openbare orde: Rechtsregels die de maatschappij beschermen
• Vb. Het is verboden om iemand te vermoorden
• Hier kan je NOOIT van afwijken
Regels van dwingend recht: Rechtsregels die “zwakkere partij” beschermen
• Vb. 14 dagen bedenktijd bij aankoop via internet
• Afwijken kan alleen, na het ontstaan van een conflict
Regels van aanvullend recht: Wettelijk kader voor zover partijen geen afwijking
hebben voorzien
• Vb. Je kan afwijken van de erfopvolging door een testament op te stellen
• Hier kan je altijd van afwijken
Rechtsfeit → feit met ongewild rechtsgevolg
Rechtshandeling → handeling met gewild rechtsgevolg
2
, HS3. Overzicht rechtbanken en hoven
Vredegerecht (vonnis)
• Burgerlijke en handelszaken onder 5.000,00 euro tenzij toegewezen aan
andere rechtbanken Art. 590 Ger.W. (zo sinds 2014 niet meer voor zaken
onder 5.000,00€ tussen ondernemers)
• Huur, burenruzies, geschillen tussen consumenten en nutsbedrijven …
ongeacht de waarde van het geschil Art. 591 Ger.W.
Politierechtbanken (vonnis)
• Verkeer (ook met dodelijke afloop): strafrechtelijk + burgerrechtelijk deel Art.
601bis Ger. W.
• Alle overtredingen
Rechtbanken eerste aanleg (vonnis)
• Correctionele rechtbank:
o strafrechtelijke aangelegenheden (wanbedrijven),
o beroep tegen de politierechter
• Burgerlijke rechtbank:
o beroep tegen de vrederechter
o burgerlijke (en fiscale) zaken boven 5.000,00 euro
• Familie- en jeugdrechtbank:
o speciale rechtbank voor alle familiale aangelegenheden en jeugdzaken
Arbeidsrechtbanken (vonnis)
• Geschillen over arbeidsovereenkomsten, cao’s … (sociaalrechtelijke
problemen) Art. 578 Ger. W.
Ondernemingsrechtbanken (vonnis)
• Economische en ondernemingsgeschillen, geschillen inzake
vennootschappen … Art. 573 Ger. W.
3
, Hoven van beroep (arrest)
• Beroep tegen rechtbank
• Van 1ste aanleg, ondernemingsrechtbank, correctionele rechtbank en
jeugdrechtbank Art. 602 Ger. W.
Arbeidshoven (arrest)
• Beroep tegen de arbeidsrechtbank Art. 607 Ger. W.
Hof van Assisen (arrest)
• Misdaden
• Jury - schuldvraag
• Geen beroep mogelijk, wel cassatie
• Geen permanent hof (wel “ad hoc” hof)
• Discussie over eventuele afschaffing of omvorming tot “criminele kamers”
Hof van Cassatie (arrest)
• Hoogste rechtscollege, gevestigd in Brussel
• Procedurefouten Art. 608 Ger. W.
• Geen beoordeling van de feiten, wel interpretatie van de rechtsregel
• Juiste toepassing rechtsregel door beroepsrechters?
• Eventueel arrest verbreken en de zaak verwijzen naar een andere
beroepsrechter (ten gronde)
• Geen 3de aanleg!
• Eenvormige interpretatie van de wet in België verzekeren!
• 3 kamers
• Maakt wel deel uit van de rechtspraak
Deel 2. Personen-, familie- en relatievermogensrecht
HS4. Personenrecht
1. Het begrip ‘persoon’
Natuurlijke persoon: Van vlees en bloed
• In principe vanaf geboorte
• MAAR: Soms is ongeboren vrucht een persoon indien levend en
levensvatbaar ter wereld gekomen.
• Eindigt bij de dood
• Vermiste personen → Art. 112 BW e.v.
Rechtspersoon: Juridische creatie
• Bv. Bedrijf
4
BURGERLIJK RECHT
Deel 1. Algemeen recht
HS1. Algemene inleiding
Objectief recht: Echtsregels op zich, los van de toepassing op een concreet geval
Privaatrecht: Regelt de verhouding tussen burgers onderling.
Publiekrecht: Geheel van regels dat bepaalt hoe de overheid functioneert en die de
verhouding tussen overheid en burgers bepaalt.
Objectief recht
Privaatrecht Mengvormen Publiekrecht
Burgerlijk recht Burgerlijk procesrecht Grondwettelijk recht
I. Personen- en
familierecht Arbeidsrecht Administratief recht
(geboorte,
afstamming, adoptie, Sociale zekerheidsrecht Fiscaal recht
huwelijk…)
II. Zakenrecht Economisch recht Strafrecht
(eigendom,
vruchtgebruik, Intellectuele rechten Strafprocesrecht
erfdienstbaarheden…)
III. Eigendom &
vermogen
(verbintenissen,
erfenis...)
Internationaal privaatrecht
Subjectief recht: aanspraken die een persoon ten aanzien van een andere persoon
laat gelden.
Materieel recht: rechtsregels die aan personen rechten toekennen en plichten
opleggen.
Formeel recht: regels die aangeven op welke manier (d.i. op welke wijze en met
welke procedures: “hoe”) de naleving van het materiële recht verzekerd kan worden.
Bronnen van recht:
• Wetgeving in ruime zin:
o Internationale verdragen en recht van de Europese Unie
o Grondwet (Gw.)
o Wetgeving sensu stricto
o Koninklijk Besluit
o Ministerieel besluit
1
, • Rechtspraak
o Beslissingen van rechters in concrete zaken.
o Moeten wet toepassen en als het niet duidelijk is, dan (strikt)
interpreteren.
o Alleen bindend tussen partijen in het geding (“inter partes”).
o Hebben ook zekere invloed op de ontwikkeling van het recht.
o Uitspraak motiveren + binnen redelijke termijn.
o Verschil term:
▪ Vonnis ➔ lagere rechtbanken
▪ Arrest ➔ hoven
• De rechtsleer
o Geheel van wetenschappelijke publicaties over juridische
aangelegenheden ➔ vaak ook invloed op ontwikkeling van het recht,
bv. boeken, tijdschriften
o Niet bindend!
o Online zoekmachines: bijvoorbeeld Jura
• Gewoonte
o Gevestigd gebruik dat in een samenleving algemeen als bindend wordt
beschouwd, zonder dat het schriftelijk neergeschreven is in een wet.
o 2 voorwaarden voor gewoonte:
▪ Algemeen, geldende, openbare en herhaalde gedraging.
▪ Subjectieve overtuiging dat deze gedraging geldt als rechtsnorm.
• Billijkheid
o Wat als redelijk en rechtvaardig wordt beschouwd
HS2. Begrippen burgerlijk recht
Regels van openbare orde: Rechtsregels die de maatschappij beschermen
• Vb. Het is verboden om iemand te vermoorden
• Hier kan je NOOIT van afwijken
Regels van dwingend recht: Rechtsregels die “zwakkere partij” beschermen
• Vb. 14 dagen bedenktijd bij aankoop via internet
• Afwijken kan alleen, na het ontstaan van een conflict
Regels van aanvullend recht: Wettelijk kader voor zover partijen geen afwijking
hebben voorzien
• Vb. Je kan afwijken van de erfopvolging door een testament op te stellen
• Hier kan je altijd van afwijken
Rechtsfeit → feit met ongewild rechtsgevolg
Rechtshandeling → handeling met gewild rechtsgevolg
2
, HS3. Overzicht rechtbanken en hoven
Vredegerecht (vonnis)
• Burgerlijke en handelszaken onder 5.000,00 euro tenzij toegewezen aan
andere rechtbanken Art. 590 Ger.W. (zo sinds 2014 niet meer voor zaken
onder 5.000,00€ tussen ondernemers)
• Huur, burenruzies, geschillen tussen consumenten en nutsbedrijven …
ongeacht de waarde van het geschil Art. 591 Ger.W.
Politierechtbanken (vonnis)
• Verkeer (ook met dodelijke afloop): strafrechtelijk + burgerrechtelijk deel Art.
601bis Ger. W.
• Alle overtredingen
Rechtbanken eerste aanleg (vonnis)
• Correctionele rechtbank:
o strafrechtelijke aangelegenheden (wanbedrijven),
o beroep tegen de politierechter
• Burgerlijke rechtbank:
o beroep tegen de vrederechter
o burgerlijke (en fiscale) zaken boven 5.000,00 euro
• Familie- en jeugdrechtbank:
o speciale rechtbank voor alle familiale aangelegenheden en jeugdzaken
Arbeidsrechtbanken (vonnis)
• Geschillen over arbeidsovereenkomsten, cao’s … (sociaalrechtelijke
problemen) Art. 578 Ger. W.
Ondernemingsrechtbanken (vonnis)
• Economische en ondernemingsgeschillen, geschillen inzake
vennootschappen … Art. 573 Ger. W.
3
, Hoven van beroep (arrest)
• Beroep tegen rechtbank
• Van 1ste aanleg, ondernemingsrechtbank, correctionele rechtbank en
jeugdrechtbank Art. 602 Ger. W.
Arbeidshoven (arrest)
• Beroep tegen de arbeidsrechtbank Art. 607 Ger. W.
Hof van Assisen (arrest)
• Misdaden
• Jury - schuldvraag
• Geen beroep mogelijk, wel cassatie
• Geen permanent hof (wel “ad hoc” hof)
• Discussie over eventuele afschaffing of omvorming tot “criminele kamers”
Hof van Cassatie (arrest)
• Hoogste rechtscollege, gevestigd in Brussel
• Procedurefouten Art. 608 Ger. W.
• Geen beoordeling van de feiten, wel interpretatie van de rechtsregel
• Juiste toepassing rechtsregel door beroepsrechters?
• Eventueel arrest verbreken en de zaak verwijzen naar een andere
beroepsrechter (ten gronde)
• Geen 3de aanleg!
• Eenvormige interpretatie van de wet in België verzekeren!
• 3 kamers
• Maakt wel deel uit van de rechtspraak
Deel 2. Personen-, familie- en relatievermogensrecht
HS4. Personenrecht
1. Het begrip ‘persoon’
Natuurlijke persoon: Van vlees en bloed
• In principe vanaf geboorte
• MAAR: Soms is ongeboren vrucht een persoon indien levend en
levensvatbaar ter wereld gekomen.
• Eindigt bij de dood
• Vermiste personen → Art. 112 BW e.v.
Rechtspersoon: Juridische creatie
• Bv. Bedrijf
4
