Ontwikkelingspsychologie Samenvatting
Hoofdstuk 1. Jouw autobiografie
Het maken van een belevingsbeschrijving kun je zien als achteraf observeren. Delfos
stelt dat communiceren van volwassenen en kinderen mislukt bij gebrek aan begrip
van de volwassene. Hij geeft hiervoor een aantal aanwijzingen voor een goede
communicatie:
- Ga op dezelfde ooghoogte zitten;
- Kijk naar het kind als je spreekt;
- Wissel het wel en niet maken van oogcontact met het kind af als je spreekt;
- Stel het kind op zijn gemak;
- Luister naar het kind;
- Laat met behulp van voorbeelden zien dat wat het kind zegt effect heeft;
- Vertel het kind dat het tegen je moet zeggen wat het vindt of wil;
- Probeer spelen en praten te combineren;
- Breek het gesprek af en zet het later voort als het kind afhaakt;
- Zorg dat het kind tot zichzelf kan komen als het kind moeilijk verloopt.
Culturele gevoeligheid is een open houding van interesse en respect.
1
Mark Reuvers
, Ontwikkelingspsychologie Samenvatting
Hoofdstuk 2. Ontwikkelingspsychologie
2.1. Relatie met autobiografie
Het betekenis geven aan ervaringen gebeurt in narratieven: ervaringen die in
verhalen en aansprekende beelden vorm worden gegeven. Onderdeel van het
pedagogisch vakmanschap is de interesse die je hebt in kinderen, waardoor je met
hen mee kunt voelen. Om goed te kunnen handelen, moet je je bewust worden van
je eigen pedagogisch invoelingsvermogen.
2.2. Hoe leer je kinderen kennen
2.2.1. Observatie
Bij observaties moet je concrete, gerichte vragen hebben over samenhang en gedrag
van het kind in de groep. Doelgerichtheid onderscheidt observeren van kijken. Bij
observatie leg je bewust de nadruk op een bepaald aspect van gedrag. Observaties
moeten gericht en bewust gebeuren en moeten zo objectief mogelijk gebeuren.
Globaal gezien kun je de verschillende observatiemethoden die er bestaan,
onderverdelen in:
- De longitudinale observatie: over een langere periode;
- De cross-selectionalobservatie: verschillende kinderen in dezelfde periode op
hetzelfde aspect. Dit leidt tot een ontwikkelingslijn van gedrag in verschillende
leeftijdsfasen;
- De transversale observatie: verschillende kinderen van dezelfde leeftijd op
hetzelfde aspect om overeenkomsten en verschillen zichtbaar te maken.
Interactieanalyse is een techniek waarbij de gebeurtenissen tijdens de les
geobserveerd kunnen worden. Een voorbeeld hiervan is Verbale Interactie
Categorieën Systeem. Om de twee seconden turf je welke interactie gaande is.
2.2.2. Het sociogram
Via een vragenlijst aan iedere
leerling in de klas bouw je een
sociogram op. Maak duidelijk
onderscheid tussen de eerste
en tweede keuze op het
antwoord van de leerling. Deze
gegevens verzamel je in een
sociomatrijs (tabel). Hierna
maak je hier een grafische
weergave van: een sociogram.
Via een sociogram wordt ook
zichtbaar welke groepjes er zijn.
Je kunt twee soorten relaties
onderzoeken met behulp van Figuur 1 Een sociogram
sociometrische methodes:
- Relaties op basis van vriendschap;
2
Mark Reuvers
, Ontwikkelingspsychologie Samenvatting
- Relaties op basis van samenwerken aan een taak.
Een sociogram is enkel een momentopname!
2.2.3. Gesprek
Zorg dat je bij gesprekken de vragen voorbereid hebt. Het kind moet hierbij goed tot
zijn recht komen. Carl Rogers noemt een aantal voorwaarden voor een goed
gesprek:
- Congruentie: de leerkracht is ‘echt’;
- Empathie;
- Positieve blik.
Gespreksvoering is tweerichtingsverkeer. Delfos stelt eisen aan een goed en open
gesprek:
- De deelnemers moeten zich prettig voelen;
- Een kind moeten zijn mening en gevoelens kunnen vertellen;
- Een goed interview betekent dat het kind informatie geeft: informatie wordt
niet aan hem onttrokken.
Vooral bij jonge kinderen zijn de regels niet altijd duidelijk. Hierdoor moet je bij een
gesprek enkele basisregels in de gaten houden:
- Maak het doel van het gesprek duidelijk;
- Laat het kind weten wat jouw intenties zijn;
- Laat het kind weten dat je feedback nodig hebt;
- Laat een kind weten dat het mag zwijgen;
- Probeer te benoemen wat je voelt en volgt wat je voelt: gebruik dus je intuïtie;
- Nodig het kind uit zijn mening te geven;
- Er moet een inschatting gemaakt worden van de mentale leeftijd van het kind.
Houd bij de voorbereiding van het gesprek de volgende stappen in de gaten:
- 1: jezelf voorstellen;
- 2: introductie van het gesprekskader (bedoeling);
- 3: introductievragen voorbereiden;
- 4: de startvraag (veel antwoorden mogelijk);
- 5: de inhoudelijke fase;
- 6: de afronding.
2.2.4. Toets en test
De diagnose-instrumenttoetsen zijn ontworpen om een diagnose te stellen: hoe staat
de leerling er nu voor. Bij diagnosticerend onderzoek probeer je tijdens het onderwijs
rekening te houden met de mogelijkheden en de behoeften van verschillende
leerlingen. Er wordt op verschillende manieren diagnostisch getoetst:
- Schoolvorderingstoetsen;
- Leesvoorwaardentoets;
- Functietoets;
- Intelligentie- en persoonlijkheidstest.
3
Mark Reuvers
Hoofdstuk 1. Jouw autobiografie
Het maken van een belevingsbeschrijving kun je zien als achteraf observeren. Delfos
stelt dat communiceren van volwassenen en kinderen mislukt bij gebrek aan begrip
van de volwassene. Hij geeft hiervoor een aantal aanwijzingen voor een goede
communicatie:
- Ga op dezelfde ooghoogte zitten;
- Kijk naar het kind als je spreekt;
- Wissel het wel en niet maken van oogcontact met het kind af als je spreekt;
- Stel het kind op zijn gemak;
- Luister naar het kind;
- Laat met behulp van voorbeelden zien dat wat het kind zegt effect heeft;
- Vertel het kind dat het tegen je moet zeggen wat het vindt of wil;
- Probeer spelen en praten te combineren;
- Breek het gesprek af en zet het later voort als het kind afhaakt;
- Zorg dat het kind tot zichzelf kan komen als het kind moeilijk verloopt.
Culturele gevoeligheid is een open houding van interesse en respect.
1
Mark Reuvers
, Ontwikkelingspsychologie Samenvatting
Hoofdstuk 2. Ontwikkelingspsychologie
2.1. Relatie met autobiografie
Het betekenis geven aan ervaringen gebeurt in narratieven: ervaringen die in
verhalen en aansprekende beelden vorm worden gegeven. Onderdeel van het
pedagogisch vakmanschap is de interesse die je hebt in kinderen, waardoor je met
hen mee kunt voelen. Om goed te kunnen handelen, moet je je bewust worden van
je eigen pedagogisch invoelingsvermogen.
2.2. Hoe leer je kinderen kennen
2.2.1. Observatie
Bij observaties moet je concrete, gerichte vragen hebben over samenhang en gedrag
van het kind in de groep. Doelgerichtheid onderscheidt observeren van kijken. Bij
observatie leg je bewust de nadruk op een bepaald aspect van gedrag. Observaties
moeten gericht en bewust gebeuren en moeten zo objectief mogelijk gebeuren.
Globaal gezien kun je de verschillende observatiemethoden die er bestaan,
onderverdelen in:
- De longitudinale observatie: over een langere periode;
- De cross-selectionalobservatie: verschillende kinderen in dezelfde periode op
hetzelfde aspect. Dit leidt tot een ontwikkelingslijn van gedrag in verschillende
leeftijdsfasen;
- De transversale observatie: verschillende kinderen van dezelfde leeftijd op
hetzelfde aspect om overeenkomsten en verschillen zichtbaar te maken.
Interactieanalyse is een techniek waarbij de gebeurtenissen tijdens de les
geobserveerd kunnen worden. Een voorbeeld hiervan is Verbale Interactie
Categorieën Systeem. Om de twee seconden turf je welke interactie gaande is.
2.2.2. Het sociogram
Via een vragenlijst aan iedere
leerling in de klas bouw je een
sociogram op. Maak duidelijk
onderscheid tussen de eerste
en tweede keuze op het
antwoord van de leerling. Deze
gegevens verzamel je in een
sociomatrijs (tabel). Hierna
maak je hier een grafische
weergave van: een sociogram.
Via een sociogram wordt ook
zichtbaar welke groepjes er zijn.
Je kunt twee soorten relaties
onderzoeken met behulp van Figuur 1 Een sociogram
sociometrische methodes:
- Relaties op basis van vriendschap;
2
Mark Reuvers
, Ontwikkelingspsychologie Samenvatting
- Relaties op basis van samenwerken aan een taak.
Een sociogram is enkel een momentopname!
2.2.3. Gesprek
Zorg dat je bij gesprekken de vragen voorbereid hebt. Het kind moet hierbij goed tot
zijn recht komen. Carl Rogers noemt een aantal voorwaarden voor een goed
gesprek:
- Congruentie: de leerkracht is ‘echt’;
- Empathie;
- Positieve blik.
Gespreksvoering is tweerichtingsverkeer. Delfos stelt eisen aan een goed en open
gesprek:
- De deelnemers moeten zich prettig voelen;
- Een kind moeten zijn mening en gevoelens kunnen vertellen;
- Een goed interview betekent dat het kind informatie geeft: informatie wordt
niet aan hem onttrokken.
Vooral bij jonge kinderen zijn de regels niet altijd duidelijk. Hierdoor moet je bij een
gesprek enkele basisregels in de gaten houden:
- Maak het doel van het gesprek duidelijk;
- Laat het kind weten wat jouw intenties zijn;
- Laat het kind weten dat je feedback nodig hebt;
- Laat een kind weten dat het mag zwijgen;
- Probeer te benoemen wat je voelt en volgt wat je voelt: gebruik dus je intuïtie;
- Nodig het kind uit zijn mening te geven;
- Er moet een inschatting gemaakt worden van de mentale leeftijd van het kind.
Houd bij de voorbereiding van het gesprek de volgende stappen in de gaten:
- 1: jezelf voorstellen;
- 2: introductie van het gesprekskader (bedoeling);
- 3: introductievragen voorbereiden;
- 4: de startvraag (veel antwoorden mogelijk);
- 5: de inhoudelijke fase;
- 6: de afronding.
2.2.4. Toets en test
De diagnose-instrumenttoetsen zijn ontworpen om een diagnose te stellen: hoe staat
de leerling er nu voor. Bij diagnosticerend onderzoek probeer je tijdens het onderwijs
rekening te houden met de mogelijkheden en de behoeften van verschillende
leerlingen. Er wordt op verschillende manieren diagnostisch getoetst:
- Schoolvorderingstoetsen;
- Leesvoorwaardentoets;
- Functietoets;
- Intelligentie- en persoonlijkheidstest.
3
Mark Reuvers
