Lynn Dyckhoff 2020-2021
BESTUURSRECHT
INHOUDSOPGAVE
Deel I. Bestuursrecht: definitie, indeling, functies, kenmerken en bronnen ..................................................... 5
I. Definitie bestuursrecht ..................................................................................................................................... 5
II. indeling bestuursrecht ..................................................................................................................................... 6
III. functies bestuursrecht .................................................................................................................................... 7
IV. kenmerken bestuursrecht .............................................................................................................................. 8
1. Autonomie en eigenheid bestuursrecht = uitzonderingsrecht ................................................................... 8
2. Meergelaagdheid van het Belgische bestuursrecht (multilevel governance)............................................. 9
V. Bronnen bestuursrecht.................................................................................................................................. 11
1. Metaprincipes of -waarden die (de bronnen van het bestuursrecht) voeden ......................................... 11
2. bronnen positief bestuursrecht ................................................................................................................ 12
Deel II. besluitvormingsinstrumentarium ...................................................................................................... 16
I. inleiding: publiek vs. privaatrechtelijke actiemiddelen van de overheid .................................................. 16
II. het eenzijdige spoor: de eenzijdige bestuurlijke rechtshandeling en de pseudowetgeving .......................... 16
de eenzijdige bestuurlijke rechtshandeling (ebr) ......................................................................................... 17
bekendmaking en kennisgeving van EBR ...................................................................................................... 26
termijnregeling voor de EBR ......................................................................................................................... 27
werking in de tijd van de EBR ....................................................................................................................... 30
III. het contractuele spoor: de overeenkomst met het bestuur ......................................................................... 32
keuzerecht? .................................................................................................................................................. 32
beperkingen op vrijheid om te contracteren................................................................................................ 32
mogelijke indelingen van de overeenkomsten ............................................................................................. 32
bespreking 2 overheidscontracten ............................................................................................................... 33
belang thema? .............................................................................................................................................. 34
aanbestedingsregelgeving ............................................................................................................................ 34
toepassingsgebied aanbestedingsregelgeving ............................................................................................. 35
concessie van openbare dienst .................................................................................................................... 37
IV. afsplitsbare handeling ................................................................................................................................. 37
Deel III. mensen en middelen ....................................................................................................................... 38
hoofdstuk I.rechtsregime van het overheidspersoneel ..................................................................................... 38
personen binnen de overheid ...................................................................................................................... 38
overheidspersoneel ...................................................................................................................................... 38
statutaire tewerkstelling als principe ........................................................................................................... 39
belang v/H onderscheid statutaire vs. contractuele tewerkstelling ............................................................. 39
diversiteit van rechtspositieregelingen ........................................................................................................ 42
krachtlijnen van de ambtenarenstatuten ..................................................................................................... 42
syndicaal statuut........................................................................................................................................... 51
vergelijkend schema statutair versus contractueel overheidspersoneel ..................................................... 51
hoofdstuk 2: rechtsregime van de goederen in het bestuursrecht .................................................................... 52
1
,Lynn Dyckhoff 2020-2021
opzet hoofdstuk............................................................................................................................................ 52
domeingoederenrecht .................................................................................................................................. 52
instrumentarium van het bestuur m.b.t. de goederen van particulieren .................................................... 57
schema p. 267 = bijzonder belangrijk! .......................................................................................................... 63
Deel IV: bestuursorganisatie en begrip bestuur ............................................................................................ 64
Hoofdstuk I. bestuursorganisatierecht .............................................................................................................. 64
geen ‘waardenvrij’ recht............................................................................................................................... 64
centrale begrippen ....................................................................................................................................... 64
rechtspersoon ............................................................................................................................................... 64
centralisatie .................................................................................................................................................. 66
deconcentratie vs. decentralisatie ............................................................................................................... 67
deconcentratie en decentralisatie ................................................................................................................ 72
rechtstreekse toewijzing van bevoegdheid .................................................................................................. 72
tweevoudige bevoegdheid ........................................................................................................................... 72
adviesorganen .............................................................................................................................................. 73
Hoofdstuk I. §4. het bestuurlijk toezicht toegelicht........................................................................................... 74
bestaansreden bestuurlijk toezicht .............................................................................................................. 74
definitie......................................................................................................................................................... 74
bestuurlijk vs. hiërarchisch toezicht ............................................................................................................. 74
toepassingsgebied en toetsingsbevoegdheden............................................................................................ 75
bestuurlijk vs. jurisdictioneel toezicht .......................................................................................................... 75
model en varianten ...................................................................................................................................... 75
beroepsmogelijkheden tegen toezichtsbeslissingen .................................................................................... 78
Hoofdstuk II. het begrip ‘bestuur’ ..................................................................................................................... 80
inleiding ........................................................................................................................................................ 80
begrip ‘administratieve overheid’ ................................................................................................................ 80
negatieve criteria .......................................................................................................................................... 81
positieve criteria ........................................................................................................................................... 82
vlaamse bestuursbegrippen ......................................................................................................................... 85
bestuur in de organieke zin vs. bestuur in de functionele zin ...................................................................... 86
Deel V: preventieve rechtsbescherming tegen het bestuur ........................................................................... 87
hoofdstuk I. inleiding ......................................................................................................................................... 87
geen Algemeen wetboek bestuursrecht....................................................................................................... 87
hoofdstuk II. wettigheids- of legaliteitsbeginsel ............................................................................................... 87
formele component wettigheidsbeginsel ..................................................................................................... 87
materiële component wettigheidsbeginsel .................................................................................................. 89
Hoofdstuk 3: beginselen van behoorlijk bestuur ............................................................................................... 90
Functies van de BBB ..................................................................................................................................... 91
Codificatie van de BBB? ................................................................................................................................ 91
Plaats in de hiërarchie der rechtsnormen? .................................................................................................. 91
Toepassingsgebied BBB ratione materiae en ratione personae? ................................................................. 92
Procedurele vs. Inhoudelijke BBB ................................................................................................................. 93
catalogus van de beginselen van behoorlijk bestuur ................................................................................... 93
beginselen behoorlijk burgerschap ............................................................................................................ 101
conclusie BBB.............................................................................................................................................. 101
Hoofdstuk 4: wetten of beginselen van de openbare dienst ........................................................................... 102
benuttigingsgelijkheid ................................................................................................................................ 102
continuïteitsbeginsel .................................................................................................................................. 103
veranderlijkheidsbeginsel ........................................................................................................................... 104
2
,Lynn Dyckhoff 2020-2021
Hoofdstuk 5: Formele motivering van bestuurshandelingen .......................................................................... 105
materiële- versus formelemotiveringsplicht .............................................................................................. 105
rechter versus bestuur ............................................................................................................................... 106
doelstellingen WMB ................................................................................................................................... 106
statuut van de formelemotiveringsplicht en plaats in de hiërarchie der normen...................................... 107
bevoegdheidsverdeling en formelemotiveringsplicht ................................................................................ 107
toepassingsgebied ratione personae .......................................................................................................... 108
toepassingsgebied ratione materiae .......................................................................................................... 108
draagwijdte formelemotiveringsplicht ....................................................................................................... 111
Hoofdstuk 6: openbaarheid van betuur(sdocumenten) .................................................................................. 113
1. openbaarheid van vergaderingen vs. openbaarheid van bestuursdocumenten .................................... 113
2. impact bevoegdheidsverdelende regels ................................................................................................. 113
3. algemene versus bijzondere openbaarheidsregels ................................................................................ 113
4. vermelden van de beroepsmogelijkheden ............................................................................................. 114
5. begrip “bestuursdocument” ................................................................................................................... 114
6. aanvrager ................................................................................................................................................ 114
7. uitzonderingen........................................................................................................................................ 115
8. bijzondere situatie auteursrecht als uitzonderingsgrond ....................................................................... 115
9. beslissing in het kader van de passieve openbaarheid van bestuur = EBR ............................................. 115
10. beroep .................................................................................................................................................. 115
Hoofdstuk 7. participatie en inspraak ............................................................................................................. 116
hoofdstuk 8. taalgebruik in bestuurszaken ..................................................................................................... 116
Deel VI: curatieve rechtsbescherming ......................................................................................................... 117
Hoofdstuk I. rechtsbescherming en de rekenschapsplicht van het bestuur .................................................... 117
Hoofdstuk II. interne klachtenbehandeling en ombudsdiensten ..................................................................... 119
Hoofdstuk III. bestuurlijke beroepen ............................................................................................................... 120
Onderscheid tussen bestuurlijke en jurisdictionele beroepen: .................................................................. 120
indeling van de bestuurlijke beroepen ....................................................................................................... 121
tot slot ........................................................................................................................................................ 124
Hoofdstuk IV. jurisdictionele beroepen ........................................................................................................... 125
afdeling 1: Rechtsmachtverdeling: ............................................................................................................. 125
afdeling 2: rechtsbescherming door de gewone rechter: overzicht ........................................................... 128
afdeling 3: rechtsbescherming door de bestuursrechter ........................................................................... 133
RvS als cassatierechter, rechter in volle rechtsmacht, artt. 11 en 11bis RvS-Wet ........................................... 147
zelfstudie .................................................................................................................................................... 147
F. RvS als administratieve cassatierechter.................................................................................................. 147
G. RvS als rechter in laatste aanleg in volle rechtsmacht ........................................................................... 147
H. SV wegens buitengewone schade .......................................................................................................... 147
I. SV tot herstel ........................................................................................................................................... 148
schema p 655 = zeer belangrijk .................................................................................................................. 149
J. rechtspleging voor de afdeling bestuursrechtspraak .............................................................................. 150
publicatie van de arresten van de RvS ........................................................................................................ 153
rechtscolleges DBRC en andere bijzondere bestuursrechters .................................................................... 154
Hoofdstuk V. alternatieve conflictoplossing met overheid.............................................................................. 156
Deel VII: bestuurlijke handhaving ............................................................................................................... 157
Hoofdstuk I. inleiding ...................................................................................................................................... 157
Hoofdstuk II. bestuurlijk handhavingsinstrumentarium .................................................................................. 159
3
, Lynn Dyckhoff 2020-2021
toezicht vs. reactieve handhaving .............................................................................................................. 159
diversiteit in terminologie en classificatie .................................................................................................. 159
bestuurlijke sanctie..................................................................................................................................... 160
zachte vs. harde bestuurlijke handhaving .................................................................................................. 160
probleemverhelpende vs. bestraffende handhaving ................................................................................. 161
HOOFDSTUK III. Bestuurlijke vs. strafrechtelijke handhaving ......................................................................... 163
exclusieve bestuurlijke handhaving ............................................................................................................ 163
alternatieve bestuurlijke handhaving ......................................................................................................... 164
cumul van bestuurlijke en strafrechtelijke handhaving? ............................................................................ 164
Hoofdstuk IV. actoren in het handhavingsrecht .............................................................................................. 166
toezichthouders .......................................................................................................................................... 166
overheden bevoegd voor reactieve handhaving ........................................................................................ 166
adviesorgnanen .......................................................................................................................................... 167
Hoofdstuk V. bestaat er een rechtsplicht tot bestuurlijke handhaving? ......................................................... 168
overheid aansprakelijk voor niet of gebrekkige handhaving? .................................................................... 169
mogelijkheid tot aanvechten gebrek aan gevolg verzoek tot handhaving door burger? ........................... 170
keuzemogelijkheden bestuur? ................................................................................................................... 170
Hoofdstuk VI. rechtsbescherming tegen bestuurlijke handhaving .................................................................. 171
versplinterde rechtsbescherming ............................................................................................................... 171
invloed art. 6 EVRM op rechtsbescherming ............................................................................................... 172
actueel ........................................................................................................................................................ 173
Oefensessie bestuursrecht.......................................................................................................................... 174
examen............................................................................................................................................................ 174
meerkeuzevragen ............................................................................................................................................ 174
korte inzichtsvraag .......................................................................................................................................... 176
casus ............................................................................................................................................................... 176
bonusvraag ..................................................................................................................................................... 178
4
BESTUURSRECHT
INHOUDSOPGAVE
Deel I. Bestuursrecht: definitie, indeling, functies, kenmerken en bronnen ..................................................... 5
I. Definitie bestuursrecht ..................................................................................................................................... 5
II. indeling bestuursrecht ..................................................................................................................................... 6
III. functies bestuursrecht .................................................................................................................................... 7
IV. kenmerken bestuursrecht .............................................................................................................................. 8
1. Autonomie en eigenheid bestuursrecht = uitzonderingsrecht ................................................................... 8
2. Meergelaagdheid van het Belgische bestuursrecht (multilevel governance)............................................. 9
V. Bronnen bestuursrecht.................................................................................................................................. 11
1. Metaprincipes of -waarden die (de bronnen van het bestuursrecht) voeden ......................................... 11
2. bronnen positief bestuursrecht ................................................................................................................ 12
Deel II. besluitvormingsinstrumentarium ...................................................................................................... 16
I. inleiding: publiek vs. privaatrechtelijke actiemiddelen van de overheid .................................................. 16
II. het eenzijdige spoor: de eenzijdige bestuurlijke rechtshandeling en de pseudowetgeving .......................... 16
de eenzijdige bestuurlijke rechtshandeling (ebr) ......................................................................................... 17
bekendmaking en kennisgeving van EBR ...................................................................................................... 26
termijnregeling voor de EBR ......................................................................................................................... 27
werking in de tijd van de EBR ....................................................................................................................... 30
III. het contractuele spoor: de overeenkomst met het bestuur ......................................................................... 32
keuzerecht? .................................................................................................................................................. 32
beperkingen op vrijheid om te contracteren................................................................................................ 32
mogelijke indelingen van de overeenkomsten ............................................................................................. 32
bespreking 2 overheidscontracten ............................................................................................................... 33
belang thema? .............................................................................................................................................. 34
aanbestedingsregelgeving ............................................................................................................................ 34
toepassingsgebied aanbestedingsregelgeving ............................................................................................. 35
concessie van openbare dienst .................................................................................................................... 37
IV. afsplitsbare handeling ................................................................................................................................. 37
Deel III. mensen en middelen ....................................................................................................................... 38
hoofdstuk I.rechtsregime van het overheidspersoneel ..................................................................................... 38
personen binnen de overheid ...................................................................................................................... 38
overheidspersoneel ...................................................................................................................................... 38
statutaire tewerkstelling als principe ........................................................................................................... 39
belang v/H onderscheid statutaire vs. contractuele tewerkstelling ............................................................. 39
diversiteit van rechtspositieregelingen ........................................................................................................ 42
krachtlijnen van de ambtenarenstatuten ..................................................................................................... 42
syndicaal statuut........................................................................................................................................... 51
vergelijkend schema statutair versus contractueel overheidspersoneel ..................................................... 51
hoofdstuk 2: rechtsregime van de goederen in het bestuursrecht .................................................................... 52
1
,Lynn Dyckhoff 2020-2021
opzet hoofdstuk............................................................................................................................................ 52
domeingoederenrecht .................................................................................................................................. 52
instrumentarium van het bestuur m.b.t. de goederen van particulieren .................................................... 57
schema p. 267 = bijzonder belangrijk! .......................................................................................................... 63
Deel IV: bestuursorganisatie en begrip bestuur ............................................................................................ 64
Hoofdstuk I. bestuursorganisatierecht .............................................................................................................. 64
geen ‘waardenvrij’ recht............................................................................................................................... 64
centrale begrippen ....................................................................................................................................... 64
rechtspersoon ............................................................................................................................................... 64
centralisatie .................................................................................................................................................. 66
deconcentratie vs. decentralisatie ............................................................................................................... 67
deconcentratie en decentralisatie ................................................................................................................ 72
rechtstreekse toewijzing van bevoegdheid .................................................................................................. 72
tweevoudige bevoegdheid ........................................................................................................................... 72
adviesorganen .............................................................................................................................................. 73
Hoofdstuk I. §4. het bestuurlijk toezicht toegelicht........................................................................................... 74
bestaansreden bestuurlijk toezicht .............................................................................................................. 74
definitie......................................................................................................................................................... 74
bestuurlijk vs. hiërarchisch toezicht ............................................................................................................. 74
toepassingsgebied en toetsingsbevoegdheden............................................................................................ 75
bestuurlijk vs. jurisdictioneel toezicht .......................................................................................................... 75
model en varianten ...................................................................................................................................... 75
beroepsmogelijkheden tegen toezichtsbeslissingen .................................................................................... 78
Hoofdstuk II. het begrip ‘bestuur’ ..................................................................................................................... 80
inleiding ........................................................................................................................................................ 80
begrip ‘administratieve overheid’ ................................................................................................................ 80
negatieve criteria .......................................................................................................................................... 81
positieve criteria ........................................................................................................................................... 82
vlaamse bestuursbegrippen ......................................................................................................................... 85
bestuur in de organieke zin vs. bestuur in de functionele zin ...................................................................... 86
Deel V: preventieve rechtsbescherming tegen het bestuur ........................................................................... 87
hoofdstuk I. inleiding ......................................................................................................................................... 87
geen Algemeen wetboek bestuursrecht....................................................................................................... 87
hoofdstuk II. wettigheids- of legaliteitsbeginsel ............................................................................................... 87
formele component wettigheidsbeginsel ..................................................................................................... 87
materiële component wettigheidsbeginsel .................................................................................................. 89
Hoofdstuk 3: beginselen van behoorlijk bestuur ............................................................................................... 90
Functies van de BBB ..................................................................................................................................... 91
Codificatie van de BBB? ................................................................................................................................ 91
Plaats in de hiërarchie der rechtsnormen? .................................................................................................. 91
Toepassingsgebied BBB ratione materiae en ratione personae? ................................................................. 92
Procedurele vs. Inhoudelijke BBB ................................................................................................................. 93
catalogus van de beginselen van behoorlijk bestuur ................................................................................... 93
beginselen behoorlijk burgerschap ............................................................................................................ 101
conclusie BBB.............................................................................................................................................. 101
Hoofdstuk 4: wetten of beginselen van de openbare dienst ........................................................................... 102
benuttigingsgelijkheid ................................................................................................................................ 102
continuïteitsbeginsel .................................................................................................................................. 103
veranderlijkheidsbeginsel ........................................................................................................................... 104
2
,Lynn Dyckhoff 2020-2021
Hoofdstuk 5: Formele motivering van bestuurshandelingen .......................................................................... 105
materiële- versus formelemotiveringsplicht .............................................................................................. 105
rechter versus bestuur ............................................................................................................................... 106
doelstellingen WMB ................................................................................................................................... 106
statuut van de formelemotiveringsplicht en plaats in de hiërarchie der normen...................................... 107
bevoegdheidsverdeling en formelemotiveringsplicht ................................................................................ 107
toepassingsgebied ratione personae .......................................................................................................... 108
toepassingsgebied ratione materiae .......................................................................................................... 108
draagwijdte formelemotiveringsplicht ....................................................................................................... 111
Hoofdstuk 6: openbaarheid van betuur(sdocumenten) .................................................................................. 113
1. openbaarheid van vergaderingen vs. openbaarheid van bestuursdocumenten .................................... 113
2. impact bevoegdheidsverdelende regels ................................................................................................. 113
3. algemene versus bijzondere openbaarheidsregels ................................................................................ 113
4. vermelden van de beroepsmogelijkheden ............................................................................................. 114
5. begrip “bestuursdocument” ................................................................................................................... 114
6. aanvrager ................................................................................................................................................ 114
7. uitzonderingen........................................................................................................................................ 115
8. bijzondere situatie auteursrecht als uitzonderingsgrond ....................................................................... 115
9. beslissing in het kader van de passieve openbaarheid van bestuur = EBR ............................................. 115
10. beroep .................................................................................................................................................. 115
Hoofdstuk 7. participatie en inspraak ............................................................................................................. 116
hoofdstuk 8. taalgebruik in bestuurszaken ..................................................................................................... 116
Deel VI: curatieve rechtsbescherming ......................................................................................................... 117
Hoofdstuk I. rechtsbescherming en de rekenschapsplicht van het bestuur .................................................... 117
Hoofdstuk II. interne klachtenbehandeling en ombudsdiensten ..................................................................... 119
Hoofdstuk III. bestuurlijke beroepen ............................................................................................................... 120
Onderscheid tussen bestuurlijke en jurisdictionele beroepen: .................................................................. 120
indeling van de bestuurlijke beroepen ....................................................................................................... 121
tot slot ........................................................................................................................................................ 124
Hoofdstuk IV. jurisdictionele beroepen ........................................................................................................... 125
afdeling 1: Rechtsmachtverdeling: ............................................................................................................. 125
afdeling 2: rechtsbescherming door de gewone rechter: overzicht ........................................................... 128
afdeling 3: rechtsbescherming door de bestuursrechter ........................................................................... 133
RvS als cassatierechter, rechter in volle rechtsmacht, artt. 11 en 11bis RvS-Wet ........................................... 147
zelfstudie .................................................................................................................................................... 147
F. RvS als administratieve cassatierechter.................................................................................................. 147
G. RvS als rechter in laatste aanleg in volle rechtsmacht ........................................................................... 147
H. SV wegens buitengewone schade .......................................................................................................... 147
I. SV tot herstel ........................................................................................................................................... 148
schema p 655 = zeer belangrijk .................................................................................................................. 149
J. rechtspleging voor de afdeling bestuursrechtspraak .............................................................................. 150
publicatie van de arresten van de RvS ........................................................................................................ 153
rechtscolleges DBRC en andere bijzondere bestuursrechters .................................................................... 154
Hoofdstuk V. alternatieve conflictoplossing met overheid.............................................................................. 156
Deel VII: bestuurlijke handhaving ............................................................................................................... 157
Hoofdstuk I. inleiding ...................................................................................................................................... 157
Hoofdstuk II. bestuurlijk handhavingsinstrumentarium .................................................................................. 159
3
, Lynn Dyckhoff 2020-2021
toezicht vs. reactieve handhaving .............................................................................................................. 159
diversiteit in terminologie en classificatie .................................................................................................. 159
bestuurlijke sanctie..................................................................................................................................... 160
zachte vs. harde bestuurlijke handhaving .................................................................................................. 160
probleemverhelpende vs. bestraffende handhaving ................................................................................. 161
HOOFDSTUK III. Bestuurlijke vs. strafrechtelijke handhaving ......................................................................... 163
exclusieve bestuurlijke handhaving ............................................................................................................ 163
alternatieve bestuurlijke handhaving ......................................................................................................... 164
cumul van bestuurlijke en strafrechtelijke handhaving? ............................................................................ 164
Hoofdstuk IV. actoren in het handhavingsrecht .............................................................................................. 166
toezichthouders .......................................................................................................................................... 166
overheden bevoegd voor reactieve handhaving ........................................................................................ 166
adviesorgnanen .......................................................................................................................................... 167
Hoofdstuk V. bestaat er een rechtsplicht tot bestuurlijke handhaving? ......................................................... 168
overheid aansprakelijk voor niet of gebrekkige handhaving? .................................................................... 169
mogelijkheid tot aanvechten gebrek aan gevolg verzoek tot handhaving door burger? ........................... 170
keuzemogelijkheden bestuur? ................................................................................................................... 170
Hoofdstuk VI. rechtsbescherming tegen bestuurlijke handhaving .................................................................. 171
versplinterde rechtsbescherming ............................................................................................................... 171
invloed art. 6 EVRM op rechtsbescherming ............................................................................................... 172
actueel ........................................................................................................................................................ 173
Oefensessie bestuursrecht.......................................................................................................................... 174
examen............................................................................................................................................................ 174
meerkeuzevragen ............................................................................................................................................ 174
korte inzichtsvraag .......................................................................................................................................... 176
casus ............................................................................................................................................................... 176
bonusvraag ..................................................................................................................................................... 178
4
