Individuele productzorg | Samenvatting
FA-MA103
Hoorcollege | Aseptische handelingen en VTGM
Parenteralia: steriele preparaten voor injectie, infusie of implantatie
Steriliteit
- Absentie levensvatbare micro-organismen
- Sterility assurance level (SAL) 10−6
- Garantie niet mogelijk; destructieve test
- Validatie van productieproces
Autoclaveren Filtreren Aseptische handelingen, VTGM
Voorkeur Als er geen andere methode geschikt is; Behouden van steriliteit door voorkomen
Afdoden van bacteriën thermo-instabiele stoffen van besmettingen
Sterilisatie in eindverpakking Verwijderen van bacteriën Werken met gesloten systemen
Lange microbiologische houdbaarheid Filtreren direct in eindverpakking Houdbaarheid afhankelijk van condities
Houdbaarheid afhankelijk van condities en handelingen
en handelingen
Aseptisch bereiden: bereiden van steriele voorraadproducten uit grondstoffen, waarbij geen sterilisatie in
eindverpakking wordt toegepast
Aseptisch handelen: handelingen aan steriele geneesmiddelen die worden verricht om deze gereed te maken
voor toediening aan de patiënt
Houdbaarheid
Bewaartermijn: ongeopend Gebruikstermijn: geopend
Fysisch-chemisch Chemisch
- Farmacon - Ontleding door wijziging hulpstoffen
- Hulpstoffen - Oxidatie door contact met lucht
Microbiologisch Fysisch
- Bereidingswijze - Uitkristallisatie bij bewaren of
- Conserveermiddel verdunnen
Microbiologisch
Houdbaarheid VTGM-steriel afhankelijk van
- Complexiteit handeling; soorten/aantal handelingen, ervaring personeel bepaald door apotheker
o Eenvoudig: optrekken spuit, bijspuiten infuuszak
o Complex: vullen medicatiecasette, klaarmaken totaal parenterale voeding (TPV)
- Mate van productbescherming
o
- Scholing personeel
- Validatie en monitoring van VTGM-proces
→ GMP-Z3 tabel
1 - 67
,Let op: tabel is gebaseerd op microbiologische houdbaarheid! Soms is fysisch-chemische houdbaarheid kritiek;
kijk ook naar KNMP Kennisbank pagina VTGM
Sterilisatie door filtratie
- Verwijdering van micro-organismen door schermfiltratie
o Filtratie op deeltjesgrootte
▪ Poriën < 0.22 μm
▪ Geen interactie met product
▪ Geen adsorptie farmaca
▪ Geen afgifte stoffen
▪ Steriliseerbaar filter
o Filtratie op membraaninteractie
- Waar mogelijk bij aseptische bereidingen
- Validatie filter d.m.v. borrelpunttest
o Filter spoelen met water voor injectie
o Bij volume van 15-20% lucht mag het filter gas doorlaten
Validatie en monitoring
- Bereidingswijze
o Validatie aseptische werkwijze
▪ Bouillonsimulatie: simulatie aseptische handelingen met bouillon, incuberen bouillon, bepalen
microbiële groei
▪ Eis SAL 10−3; max 1 positief op 300 samples anders verbetertraject voor bereider
o Persoonsgebonden kwalificatie
▪ Eindtermen voor scholing van personeel
o Monitoring
▪ Sedimentatieplaten in LAF-kast, afdrukplaten voor vingers
▪ Monitoren lucht, werkblad en handen
- Vaardigheid bereider
- Bereidingsruimten
2 - 67
,Recepteerkunde hoofdstuk 25 | Aseptisch werken
Aseptisch werken: werkwijze met minimale kans op besmetting
Aseptische bereidingen: steriele bereidingen (uit grondstoffen), die niet in primaire verpakking gesteriliseerd
kunnen worden
- Steriele en/of niet steriele uitgangsproducten
- Werkwijze leidt tot steriel product
Aseptische handelingen: handelingen die aan steriele geneesmiddelen verricht worden om deze voor
toediening gereed te maken
- Uitgaan van steriele producten
- Werken met gesloten systemen
- Korte duur van de bereiding
- Korte bewaartermijn voor toediening
- Bestemd voor individuele patiënten
Aseptische voorraadbereidingen GMP-Z annex 1
- Kritische handelingen uitvoeren in klasse A ruimte, achtergrondruimte klasse B
o Ingeblazen lucht gefiltreerd door HEPA filter (high efficient particulate air)
o Eisen aan verversingsvoud van de lucht per uur; HVAC: heating, ventilation, air conditioning
o Overdruk in bereidingsruimte: zorgt dat lucht in ruimte schoner blijft dan omgeving
- Gedragen kleding steriel en gesloten, na iedere werkperiode vervangen
- Gevalideerde schoonmaak- en desinfectieprocedure voor ruimtes en voor alle apparatuur
- Validatie werkwijze: simulatie van werkwijze met vloeibaar voedingsmedium
- Personeel getraind om aseptisch te werken
- Microbiologische monitoring ruimtes, oppervlakten en personeel; agarplaten
- Waar mogelijk verpakkingsmateriaal door hitte steriliseren
- Membraanfiltratie als kiemreducerende behandeling van het eindproduct voor afvullen in primaire
verpakking
Aseptische handelingen
- Complexiteit
o Eenvoudig
▪ Één of enkele bewerkingen met het geneesmiddel
▪ Weinig kans op microbiologische contaminatie van het product
o Complex
▪ Relatief grote kans op contaminatie
▪ Hoog aantal, ingewikkelde handelingen, lange duur, product dat goede voedingsbodem vormt voor
micro-organismen, noodzakelijk lange bewaartermijn van een product bij een patiënt
→ apotheker bepaalt of een handeling eenvoudig of complex is
Eenvoudige handelingen Complexe handelingen
Opzuigen injectievloeistof uit ampul in spuit Klaarmaken van medicatiecassette
Oplossen van poeder voor injectie en opzuigen in spuit Klaarmaken totale parenterale voeding uit componenten
Klaarmaken totale parenterale voeding uitgaande van een all-in-
Bijspuiten van één of enkele injecties aan infusievloeistof
one handelsproduct met meer dan twee toevoegingen
- Productbescherming
o Niveau waarop een product moet worden beschermd tegen invloed van buitenaf op de steriliteit
o Beperkte productbescherming: aseptische handeling uitgevoerd op schone tafel, arts of
verpleegkundige voert handeling uit
o Verhoogde productbescherming: openbare apotheek/satellietapotheek op verpleegafdeling met LAF-
kast of veiligheidswerkbank, apothekersassistent/verpleegkundige voert handeling uit
o Maximale productbescherming: klasse D in ziekenhuisapotheek met LAF-kast, veiligheidswerkbank of
isolator, apothekersassistent voert handeling uit
- Personeel en persoonlijke hygiëne
3 - 67
, Tabel 1 25.5 Recepteerkunde
Niveau van Luchtbehandeling
Kleding en handhygiëne Werkruimte Achtergrondruimte
productbescherming achtergrondruimte
Dagelijks schone kleding Werkblad per sessie schoon Rustig Geen eis
Per sessie handschoenen en gedesinfecteerd
Beperkte
voor eenmalig gebruik
productbescherming
Handhygiëne volgens
richtlijn infectiepreventie
Dagelijks schoon Horizontale LAF-kast, Afgescheiden Geen eiss
broekpak/overjas veiligheidswerkbank of Beperkt
Per sessie steriele isolator met overdruk toegankelijk
handschoenen, Goed schoon te
Verhoogde
haarbedekking, mond- houden
productbescherming
neusmasker
Handhygiëne en
desinfectie volgens
richtlijn infectiepreventie
Dagelijks schoon Horizontale LAF-kast, Afgescheiden Klasse D
broekpak/overjas veiligheidswerkbank of Beperkt
Per sessie steriele isolator met overdruk toegankelijk
handschoenen, Goed schoon te
Maximale haarbedekking, mond- houden
productbescherming neusmasker Sluis
Apart schoeisel Gladde afwerking
Handhygiëne en
desinfectie volgens
richtlijn infectiepreventie
Tabel 2 Tabel 25.3 Recepteerkunde. Personeel: scholing, werkwijze en toezicht passend bij mate van productbescherming. Validatie en
monitoring: passend bij mate van productbescherming
Maximale bewaartermijn VTGM Bewaartermijn van start tot einde
Complexiteit Productbescherming
product toediening
Tijd Conditie Tijd conditie
Beperkte productbescherming 8 uur Kamertemperatuur 24 uur Kamertemperatuur
Eenvoudig Verhoogde
7 dagen 2 – 8 °C 24 uur Kamertemperatuur
productbescherming
Maximale 1 maand 2 – 8 °C 7 dagen Kamertemperatuur
Complex
productbescherming 7 dagen 2 – 8 °C 7 dagen Kamertemperatuur
LNA-procedure bereiding | Aseptische handelingen, randvoorwaarden
Werkruimte: LAF-kast, veiligheidswerkbank of isolator
Achtergrondruimte
- Verhoogde productbescherming
o Achtergrondruimte van LAF-kast afgescheiden en beperkt toegankelijk
o Achtergrondruimte goed schoon te maken
- Maximale productbescherming
o Achtergrondruimte voldoet aan eisen voor schone werkruimte klasse D
o Klasse D ruimte toegankelijk via een sluis
Aseptisch handelen (VTGM): achtergrondruimte D; kan ook op afdeling in ziekenhuis
Aseptisch bereiden: achtergrondruimte B
4 - 67
FA-MA103
Hoorcollege | Aseptische handelingen en VTGM
Parenteralia: steriele preparaten voor injectie, infusie of implantatie
Steriliteit
- Absentie levensvatbare micro-organismen
- Sterility assurance level (SAL) 10−6
- Garantie niet mogelijk; destructieve test
- Validatie van productieproces
Autoclaveren Filtreren Aseptische handelingen, VTGM
Voorkeur Als er geen andere methode geschikt is; Behouden van steriliteit door voorkomen
Afdoden van bacteriën thermo-instabiele stoffen van besmettingen
Sterilisatie in eindverpakking Verwijderen van bacteriën Werken met gesloten systemen
Lange microbiologische houdbaarheid Filtreren direct in eindverpakking Houdbaarheid afhankelijk van condities
Houdbaarheid afhankelijk van condities en handelingen
en handelingen
Aseptisch bereiden: bereiden van steriele voorraadproducten uit grondstoffen, waarbij geen sterilisatie in
eindverpakking wordt toegepast
Aseptisch handelen: handelingen aan steriele geneesmiddelen die worden verricht om deze gereed te maken
voor toediening aan de patiënt
Houdbaarheid
Bewaartermijn: ongeopend Gebruikstermijn: geopend
Fysisch-chemisch Chemisch
- Farmacon - Ontleding door wijziging hulpstoffen
- Hulpstoffen - Oxidatie door contact met lucht
Microbiologisch Fysisch
- Bereidingswijze - Uitkristallisatie bij bewaren of
- Conserveermiddel verdunnen
Microbiologisch
Houdbaarheid VTGM-steriel afhankelijk van
- Complexiteit handeling; soorten/aantal handelingen, ervaring personeel bepaald door apotheker
o Eenvoudig: optrekken spuit, bijspuiten infuuszak
o Complex: vullen medicatiecasette, klaarmaken totaal parenterale voeding (TPV)
- Mate van productbescherming
o
- Scholing personeel
- Validatie en monitoring van VTGM-proces
→ GMP-Z3 tabel
1 - 67
,Let op: tabel is gebaseerd op microbiologische houdbaarheid! Soms is fysisch-chemische houdbaarheid kritiek;
kijk ook naar KNMP Kennisbank pagina VTGM
Sterilisatie door filtratie
- Verwijdering van micro-organismen door schermfiltratie
o Filtratie op deeltjesgrootte
▪ Poriën < 0.22 μm
▪ Geen interactie met product
▪ Geen adsorptie farmaca
▪ Geen afgifte stoffen
▪ Steriliseerbaar filter
o Filtratie op membraaninteractie
- Waar mogelijk bij aseptische bereidingen
- Validatie filter d.m.v. borrelpunttest
o Filter spoelen met water voor injectie
o Bij volume van 15-20% lucht mag het filter gas doorlaten
Validatie en monitoring
- Bereidingswijze
o Validatie aseptische werkwijze
▪ Bouillonsimulatie: simulatie aseptische handelingen met bouillon, incuberen bouillon, bepalen
microbiële groei
▪ Eis SAL 10−3; max 1 positief op 300 samples anders verbetertraject voor bereider
o Persoonsgebonden kwalificatie
▪ Eindtermen voor scholing van personeel
o Monitoring
▪ Sedimentatieplaten in LAF-kast, afdrukplaten voor vingers
▪ Monitoren lucht, werkblad en handen
- Vaardigheid bereider
- Bereidingsruimten
2 - 67
,Recepteerkunde hoofdstuk 25 | Aseptisch werken
Aseptisch werken: werkwijze met minimale kans op besmetting
Aseptische bereidingen: steriele bereidingen (uit grondstoffen), die niet in primaire verpakking gesteriliseerd
kunnen worden
- Steriele en/of niet steriele uitgangsproducten
- Werkwijze leidt tot steriel product
Aseptische handelingen: handelingen die aan steriele geneesmiddelen verricht worden om deze voor
toediening gereed te maken
- Uitgaan van steriele producten
- Werken met gesloten systemen
- Korte duur van de bereiding
- Korte bewaartermijn voor toediening
- Bestemd voor individuele patiënten
Aseptische voorraadbereidingen GMP-Z annex 1
- Kritische handelingen uitvoeren in klasse A ruimte, achtergrondruimte klasse B
o Ingeblazen lucht gefiltreerd door HEPA filter (high efficient particulate air)
o Eisen aan verversingsvoud van de lucht per uur; HVAC: heating, ventilation, air conditioning
o Overdruk in bereidingsruimte: zorgt dat lucht in ruimte schoner blijft dan omgeving
- Gedragen kleding steriel en gesloten, na iedere werkperiode vervangen
- Gevalideerde schoonmaak- en desinfectieprocedure voor ruimtes en voor alle apparatuur
- Validatie werkwijze: simulatie van werkwijze met vloeibaar voedingsmedium
- Personeel getraind om aseptisch te werken
- Microbiologische monitoring ruimtes, oppervlakten en personeel; agarplaten
- Waar mogelijk verpakkingsmateriaal door hitte steriliseren
- Membraanfiltratie als kiemreducerende behandeling van het eindproduct voor afvullen in primaire
verpakking
Aseptische handelingen
- Complexiteit
o Eenvoudig
▪ Één of enkele bewerkingen met het geneesmiddel
▪ Weinig kans op microbiologische contaminatie van het product
o Complex
▪ Relatief grote kans op contaminatie
▪ Hoog aantal, ingewikkelde handelingen, lange duur, product dat goede voedingsbodem vormt voor
micro-organismen, noodzakelijk lange bewaartermijn van een product bij een patiënt
→ apotheker bepaalt of een handeling eenvoudig of complex is
Eenvoudige handelingen Complexe handelingen
Opzuigen injectievloeistof uit ampul in spuit Klaarmaken van medicatiecassette
Oplossen van poeder voor injectie en opzuigen in spuit Klaarmaken totale parenterale voeding uit componenten
Klaarmaken totale parenterale voeding uitgaande van een all-in-
Bijspuiten van één of enkele injecties aan infusievloeistof
one handelsproduct met meer dan twee toevoegingen
- Productbescherming
o Niveau waarop een product moet worden beschermd tegen invloed van buitenaf op de steriliteit
o Beperkte productbescherming: aseptische handeling uitgevoerd op schone tafel, arts of
verpleegkundige voert handeling uit
o Verhoogde productbescherming: openbare apotheek/satellietapotheek op verpleegafdeling met LAF-
kast of veiligheidswerkbank, apothekersassistent/verpleegkundige voert handeling uit
o Maximale productbescherming: klasse D in ziekenhuisapotheek met LAF-kast, veiligheidswerkbank of
isolator, apothekersassistent voert handeling uit
- Personeel en persoonlijke hygiëne
3 - 67
, Tabel 1 25.5 Recepteerkunde
Niveau van Luchtbehandeling
Kleding en handhygiëne Werkruimte Achtergrondruimte
productbescherming achtergrondruimte
Dagelijks schone kleding Werkblad per sessie schoon Rustig Geen eis
Per sessie handschoenen en gedesinfecteerd
Beperkte
voor eenmalig gebruik
productbescherming
Handhygiëne volgens
richtlijn infectiepreventie
Dagelijks schoon Horizontale LAF-kast, Afgescheiden Geen eiss
broekpak/overjas veiligheidswerkbank of Beperkt
Per sessie steriele isolator met overdruk toegankelijk
handschoenen, Goed schoon te
Verhoogde
haarbedekking, mond- houden
productbescherming
neusmasker
Handhygiëne en
desinfectie volgens
richtlijn infectiepreventie
Dagelijks schoon Horizontale LAF-kast, Afgescheiden Klasse D
broekpak/overjas veiligheidswerkbank of Beperkt
Per sessie steriele isolator met overdruk toegankelijk
handschoenen, Goed schoon te
Maximale haarbedekking, mond- houden
productbescherming neusmasker Sluis
Apart schoeisel Gladde afwerking
Handhygiëne en
desinfectie volgens
richtlijn infectiepreventie
Tabel 2 Tabel 25.3 Recepteerkunde. Personeel: scholing, werkwijze en toezicht passend bij mate van productbescherming. Validatie en
monitoring: passend bij mate van productbescherming
Maximale bewaartermijn VTGM Bewaartermijn van start tot einde
Complexiteit Productbescherming
product toediening
Tijd Conditie Tijd conditie
Beperkte productbescherming 8 uur Kamertemperatuur 24 uur Kamertemperatuur
Eenvoudig Verhoogde
7 dagen 2 – 8 °C 24 uur Kamertemperatuur
productbescherming
Maximale 1 maand 2 – 8 °C 7 dagen Kamertemperatuur
Complex
productbescherming 7 dagen 2 – 8 °C 7 dagen Kamertemperatuur
LNA-procedure bereiding | Aseptische handelingen, randvoorwaarden
Werkruimte: LAF-kast, veiligheidswerkbank of isolator
Achtergrondruimte
- Verhoogde productbescherming
o Achtergrondruimte van LAF-kast afgescheiden en beperkt toegankelijk
o Achtergrondruimte goed schoon te maken
- Maximale productbescherming
o Achtergrondruimte voldoet aan eisen voor schone werkruimte klasse D
o Klasse D ruimte toegankelijk via een sluis
Aseptisch handelen (VTGM): achtergrondruimte D; kan ook op afdeling in ziekenhuis
Aseptisch bereiden: achtergrondruimte B
4 - 67
