Gezondheidsbevordering: een greep uit de theorie | Loketgezondleven.nl →
BELANGRIJKE LINK (Hier staan al die methodes)
Week 31 & 32: ontwerp van je interventie & model van Gelder
Behoefte: Wat is er nodig op het aanwezige probleem op te lossen, waar is behoefte aan?
Kenmerken: Welke kenmerken heeft de doelgroep: bv. zijn ze Allochtoon of Autochtoon?
Gedrag: Hoe gedraagt deze doelgroep zich? Kinderen? Jongeren? Volwassenen?
Ouderen? Hoe is hun
attitude en eigen effectiviteit
Gezondheidsrisico’s: welke ziekten komen voornamelijk voor binnen deze doelgroep, waar
is grote kans op?
Specifiek - Is de doelstelling eenduidig?
Meetbaar - Onder welke (meetbare/observeerbare) voorwaarden of vorm is het doel
bereikt?
Acceptabel - Zijn deze doelen acceptabel voor de doelgroep en/of het management?
Realistisch - Is het doel haalbaar?
Tijdgebonden - Wanneer (in de tijd) moet het doel bereikt zijn?
Planmatige gezondheidsvoorlichting
Hoofddoel: Mensen met overgewicht een gezondere levensstijl aangeleerd hebben, om de
kwaliteit van leven te verbeteren.
Stappen van planmatige gezondheidsvoorlichting:
- Analyse van gezondheid: wat is het probleem en/of thema, bij wie speelt het, wat is
de ernst en aard en wat zijn de gevolgen als u niets doet.
- Analyse van gedrag en omgeving: wat veroorzaakt het gezondheidsprobleem?
- Analyse van factoren die het gedrag beïnvloeden: welke factoren beïnvloeden het
gedrag positief of negatief (bijvoorbeeld kennis, houding en vaardigheden maar ook
factoren uit de sociale en fysieke omgeving) en welke factoren wilt en kunt u
aanpakken en wat is daarbij uw doel?
- Interventiekeuze: welke interventie of aanpak past bij uw doel en doelgroep?
- Interventie-implementatie en verspreiding: met een implementatieplan zorgt u
voor de uitvoering.
- Evaluatie van de interventie: heeft uw aanpak het gewenste effect of moet u
bijstellen?
Intervention mapping:
Maakt gebruik van empirische gegevens
IM verloopt in vier fasen:
1. Inventarisatie fase
In de inventarisatiefase gaat de gezondheidsbevorderaar op zoek naar de
gedragsdeterminanten van het probleem. Met andere woorden: wat ligt ten grondslag aan
het probleem?
,2. Toepassing
In deze fase wordt een selectie gemaakt van theoretische gedragsveranderingsmodellen en
praktische strategieën die het probleem helpen op te lossen.
3. Interventieprogramma opstellen
In fase drie wordt met behulp van de gedragsmodellen en praktische strategieën, een
interventieprogramma opgesteld dat de determinanten aanpakt en zo tot het gewenste
resultaat leidt.
4. Plan voor behoud en evaluatie
Een plan voor behoud van het effect van de interventie en een plan voor evaluatie (fase vier)
sluiten het IM-proces af.
Verschillende modellen
Om gezondheid te kunnen bevorderen is het belangrijk dat je weet welke factoren
gezondheid positief of negatief beïnvloeden. Dit kunnen zowel gedrags- als
omgevingsfactoren zijn. Om deze factoren in kaart te brengen kun je gebruik maken van
gedrag verklarende modellen, modellen voor gedragsverandering en modellen voor sociale
en fysieke factoren van gezondheid.
Gedrag verklarende modellen helpen u inzicht te krijgen welke factoren het gedrag mogelijk
verklaren. Deze modellen sommen factoren op die samenhangen met gedrag of benoemen
de factoren die samen kunnen bijdragen aan het gedrag. Gedrag verklarende modellen
benoemen vaak de volgende factoren:
Attitude: eigen opvattingen.
Sociale invloed/subjectieve norm: opvattingen van anderen.
Eigen effectiviteit: inschatting van eigen mogelijkheden het gewenste gedrag uit te
voeren.
Risicoperceptie: inschatting van het gezondheidsrisico.
Ervaren ernst: inschatting dat het ongezond gedrag nadelige gevolgen heeft.
Verschillende gedragsmodellen:
Transtheoretisch Model: hierin worden de Stages of change aangegeven.
Precontemplatie, contemplatie, voorbereiding, actie, gedragsbehoud
Precaution adoption process Model: het bewustzijn van risicogedrag, 3 stadia:
Mensen zijn zich niet bewust van het gezondheidsissue: weet bijvoorbeeld
niet dat vet eten slecht is.
Men is zich bewust van het risicogedrag: weet dat er teveel vet gegeten wordt
in NL, maar betrekt het niet tot zichzelf.
Bewust dat ze het gedrag ook zelf vertonen, men weet van zichzelf dat men
teveel vet eet. (in deze fase beslist men of hij zijn gedrag wel of niet wil
veranderen.
I- Change model: Is gericht op risicocommunicatie
Geef aan wat het risico is van de groep waarmee wordt gecommuniceerd
Maak het risico persoonlijk door het te koppelen aan individueel gedrag.
, Zorg ervoor dat het waargenomen risico van mensen meer overeenkomt met hun
werkelijke risico’s.
Wees duidelijk over de consequenties van het risico.
Model van Gelder
Het didactisch (lerend/onderwijzend) analyse model van Gelder is
een methodisch kader waarin alle stappen voor het ontwerpen van
een training staan omschreven. Dit model kun je steeds toepassen
voor het opstellen van een goed lesplan. Als je de training opbouwt
volgens deze stappen, dan heb je een training die didactisch op een
juiste manier in elkaar zit.
Het model bestaat uit vier onderdelen:
● doelstelling
● beginsituatie
● onderwijs en leermiddelen
● bepaling van resultaten
Evidence-based: gebaseerd op bewijs/literatuur
Practice based: op basis van hoeveel het gezien/ meegemaakt is (ook soort bewijs)/
Praktijk
Empirische kennis = kennis gebaseerd op directe waarnemingen
è Bijv wijkanalyse, omgevingsanalyse
Theoretische kennis = kennis gebaseerd op de theorie
è Interviews
Planmatige aanpak
Gezondheid->analyse omgeving/gedrag ->analyse determinanten->
interventieontwikkeling
Hoofddoel + gedragsdoelen + veranderdoelen = programma doelen
Intervention mapping = protocol om effectieve, evidence-based psychologische
interventies te ontwikkelen en evalueren op effectiviteit.
BELANGRIJKE LINK (Hier staan al die methodes)
Week 31 & 32: ontwerp van je interventie & model van Gelder
Behoefte: Wat is er nodig op het aanwezige probleem op te lossen, waar is behoefte aan?
Kenmerken: Welke kenmerken heeft de doelgroep: bv. zijn ze Allochtoon of Autochtoon?
Gedrag: Hoe gedraagt deze doelgroep zich? Kinderen? Jongeren? Volwassenen?
Ouderen? Hoe is hun
attitude en eigen effectiviteit
Gezondheidsrisico’s: welke ziekten komen voornamelijk voor binnen deze doelgroep, waar
is grote kans op?
Specifiek - Is de doelstelling eenduidig?
Meetbaar - Onder welke (meetbare/observeerbare) voorwaarden of vorm is het doel
bereikt?
Acceptabel - Zijn deze doelen acceptabel voor de doelgroep en/of het management?
Realistisch - Is het doel haalbaar?
Tijdgebonden - Wanneer (in de tijd) moet het doel bereikt zijn?
Planmatige gezondheidsvoorlichting
Hoofddoel: Mensen met overgewicht een gezondere levensstijl aangeleerd hebben, om de
kwaliteit van leven te verbeteren.
Stappen van planmatige gezondheidsvoorlichting:
- Analyse van gezondheid: wat is het probleem en/of thema, bij wie speelt het, wat is
de ernst en aard en wat zijn de gevolgen als u niets doet.
- Analyse van gedrag en omgeving: wat veroorzaakt het gezondheidsprobleem?
- Analyse van factoren die het gedrag beïnvloeden: welke factoren beïnvloeden het
gedrag positief of negatief (bijvoorbeeld kennis, houding en vaardigheden maar ook
factoren uit de sociale en fysieke omgeving) en welke factoren wilt en kunt u
aanpakken en wat is daarbij uw doel?
- Interventiekeuze: welke interventie of aanpak past bij uw doel en doelgroep?
- Interventie-implementatie en verspreiding: met een implementatieplan zorgt u
voor de uitvoering.
- Evaluatie van de interventie: heeft uw aanpak het gewenste effect of moet u
bijstellen?
Intervention mapping:
Maakt gebruik van empirische gegevens
IM verloopt in vier fasen:
1. Inventarisatie fase
In de inventarisatiefase gaat de gezondheidsbevorderaar op zoek naar de
gedragsdeterminanten van het probleem. Met andere woorden: wat ligt ten grondslag aan
het probleem?
,2. Toepassing
In deze fase wordt een selectie gemaakt van theoretische gedragsveranderingsmodellen en
praktische strategieën die het probleem helpen op te lossen.
3. Interventieprogramma opstellen
In fase drie wordt met behulp van de gedragsmodellen en praktische strategieën, een
interventieprogramma opgesteld dat de determinanten aanpakt en zo tot het gewenste
resultaat leidt.
4. Plan voor behoud en evaluatie
Een plan voor behoud van het effect van de interventie en een plan voor evaluatie (fase vier)
sluiten het IM-proces af.
Verschillende modellen
Om gezondheid te kunnen bevorderen is het belangrijk dat je weet welke factoren
gezondheid positief of negatief beïnvloeden. Dit kunnen zowel gedrags- als
omgevingsfactoren zijn. Om deze factoren in kaart te brengen kun je gebruik maken van
gedrag verklarende modellen, modellen voor gedragsverandering en modellen voor sociale
en fysieke factoren van gezondheid.
Gedrag verklarende modellen helpen u inzicht te krijgen welke factoren het gedrag mogelijk
verklaren. Deze modellen sommen factoren op die samenhangen met gedrag of benoemen
de factoren die samen kunnen bijdragen aan het gedrag. Gedrag verklarende modellen
benoemen vaak de volgende factoren:
Attitude: eigen opvattingen.
Sociale invloed/subjectieve norm: opvattingen van anderen.
Eigen effectiviteit: inschatting van eigen mogelijkheden het gewenste gedrag uit te
voeren.
Risicoperceptie: inschatting van het gezondheidsrisico.
Ervaren ernst: inschatting dat het ongezond gedrag nadelige gevolgen heeft.
Verschillende gedragsmodellen:
Transtheoretisch Model: hierin worden de Stages of change aangegeven.
Precontemplatie, contemplatie, voorbereiding, actie, gedragsbehoud
Precaution adoption process Model: het bewustzijn van risicogedrag, 3 stadia:
Mensen zijn zich niet bewust van het gezondheidsissue: weet bijvoorbeeld
niet dat vet eten slecht is.
Men is zich bewust van het risicogedrag: weet dat er teveel vet gegeten wordt
in NL, maar betrekt het niet tot zichzelf.
Bewust dat ze het gedrag ook zelf vertonen, men weet van zichzelf dat men
teveel vet eet. (in deze fase beslist men of hij zijn gedrag wel of niet wil
veranderen.
I- Change model: Is gericht op risicocommunicatie
Geef aan wat het risico is van de groep waarmee wordt gecommuniceerd
Maak het risico persoonlijk door het te koppelen aan individueel gedrag.
, Zorg ervoor dat het waargenomen risico van mensen meer overeenkomt met hun
werkelijke risico’s.
Wees duidelijk over de consequenties van het risico.
Model van Gelder
Het didactisch (lerend/onderwijzend) analyse model van Gelder is
een methodisch kader waarin alle stappen voor het ontwerpen van
een training staan omschreven. Dit model kun je steeds toepassen
voor het opstellen van een goed lesplan. Als je de training opbouwt
volgens deze stappen, dan heb je een training die didactisch op een
juiste manier in elkaar zit.
Het model bestaat uit vier onderdelen:
● doelstelling
● beginsituatie
● onderwijs en leermiddelen
● bepaling van resultaten
Evidence-based: gebaseerd op bewijs/literatuur
Practice based: op basis van hoeveel het gezien/ meegemaakt is (ook soort bewijs)/
Praktijk
Empirische kennis = kennis gebaseerd op directe waarnemingen
è Bijv wijkanalyse, omgevingsanalyse
Theoretische kennis = kennis gebaseerd op de theorie
è Interviews
Planmatige aanpak
Gezondheid->analyse omgeving/gedrag ->analyse determinanten->
interventieontwikkeling
Hoofddoel + gedragsdoelen + veranderdoelen = programma doelen
Intervention mapping = protocol om effectieve, evidence-based psychologische
interventies te ontwikkelen en evalueren op effectiviteit.
