Embryologie
1 Celdeling
1.1 Principes van celdeling
1.1.1 Mitose
Mitose:
- = celdeling waarbij uit één diploïde cel, twee diploïde cellen worden gevormd
- Doel = cellen vermeerderen, 2 identieke kopieën maken
- Zorgt dat weefsels groeien
Tijdens de synthese-fase van de celcyclus wordt de hoeveelheid kernmateriaal verdubbeld. Door
DNA-synthese kopieert de cel al zijn erfelijk materiaal. De celkern beschikt over 92 chromosomen in
plaats van 46 (2n → 4n).
Fasen van mitose:
- Profase:
o 46 verdubbelde chromosomen worden zichtbaar in de celkern
o Centriolen begeven zich naar de celpolen
- Prometafase:
o De celkern verdwijnt
o De verdubbelde chromosomen komen in beweging
o Trekdraden worden gespannen tussen de centriolen (→ spoel)
- Metafase:
o De verdubbelde chromosomen aligneren zich op de evenaar van de spoel
- Anafase:
o De zusterchromatiden gaan uiteen ter hoogte van hun centromeer en worden nu
weer chromosomen
o Ze worden naar tegenoverliggende polen getrokken
- Telofase:
o Chromosomen komen aan thv de polen (46 bij elke pool)
o De cytoplasmadeling begint
o 2 identieke cellen van 46 chromosomen worden gevormd
1
,1.1.2 Meiose
Meiose:
- = celdeling waarbij uit één diploïde cel, vier haploïde cellen worden gevormd
- Doel: = geslachtscellen creëren
- De hoeveelheid erfelijk materiaal wordt gereduceerd
- De bedoeling is om cellen te maken die slechts half zo veel erfelijk materiaal bevatten. Bij
versmelting van haploïde geslachtscellen ontstaat dan terug een diploïd organisme.
Bijzondere eigenschappen van meiose:
- Een meiotische deling bestaat altijd uit twee opeenvolgende celdelingen: meiose I en meiose
II
- Tijdens de meiose I zoeken de verdubbelde chromosomen hun homologe partner op → zo
ontstaan tetraden of verbindingen van 4 zuster-chromatiden
- Er vindt DNA-uitwisseling (crossing-over) plaats binnen deze tetraden. Dit bevordert de
genetische variabiliteit binnen de menselijke soort.
2
,Fasen van meiose:
- Meiose I:
o Profase I:
▪ De celkern verdwijnt
▪ Vanuit centriolen ontstaat een spoel met trekdraden
▪ 23 tetraden worden zichtbaar en zoeken elkaar op
▪ De tetraden overkruisen en wisselen DNA uit (crossing-over)
o Metafase I:
▪ De tetraden aligneren zich op de evenaar van de spoel
o Anafase I:
▪ Tetraden vallen uiteen in verdubbelde chromosomen
▪ Ze worden naar tegenoverliggende polen getrokken
o Telofase I:
▪ Verdubbelde chromosomen komen aan thv de polen
▪ Na cytoplasmadeling worden 2 niet-gelijke cellen gevormd
▪ Elke dochtercel bevat wel 23 verdubbele chromosomen
- Meiose II:
o Profase II:
▪ De celkern verdwijnt
▪ Vanuit centriolen ontstaat een spoel met trekdraden
▪ 23 verdubbele chromosomen komen in bewegen
o Metafase II:
▪ Verdubbelde chromosomen aligneren zich op de evenaar van de spoel
o Anafase II:
▪ De zusterchromatiden gaan uiteen thv hun centromeer en worden nu weer
chromosomen
▪ Ze worden naar tegenoverliggende polen getrokken
o Telofase II:
▪ Chromosomen komen aan thv de polen (23 bij elke pool)
▪ Na cytoplasmadeling worden 2 niet-gelijke cellen gevormd
▪ Elke dochtercel bevat nu 23 chromosomen
3
, 1.2 Gametogenese
Gametogenese:
- = proces dat ervoor zorgt dat rijpe geslachtscellen (zaadcellen of eicellen) kunnen gevormd
worden vanuit primordiale kiemcellen
- 2 vormen:
o Spermatogenese
o Oögenese
- Steeds een combinatie van mitose en meiose
1.2.1 Spermatogenese
Spermatogenese:
- Begint vanaf de puberteit
Proces van spermatogenese:
1. Onder invloed van hormonale veranderingen (productie testosteron) ontwaken de
primordiale kiemcellen
2. Uit deze stamcellen in de testiculaire zaadkanaaltjes ontstaan spermatogonia
3. Spermatogonia rijpen uit tot primaire spermatocyten
4. Na de eerste meiotische deling worden dit secundaire spermatocyten
5. Na de tweede meiotische deling worden dit haploïde spermatiden → elke spermatocyt
vormt op die manier 4 spermatiden
6. Deze spermatiden worden via een rijpingsproces (spermiogenese) omgevormd tot
spermatozoa
▪ Veranderingen tijdens de spermiogenese:
• Vorming van het acrosoom: een celorganel dat enzymen bevat die
assisteren in het doordringen van de eicel en haar omringende lagen
• Condensatie (samendrukken) van de celkern
• Vorming van tussenstuk en staart
• Verlies van het grootste gedeelte van het cytoplasma
4
1 Celdeling
1.1 Principes van celdeling
1.1.1 Mitose
Mitose:
- = celdeling waarbij uit één diploïde cel, twee diploïde cellen worden gevormd
- Doel = cellen vermeerderen, 2 identieke kopieën maken
- Zorgt dat weefsels groeien
Tijdens de synthese-fase van de celcyclus wordt de hoeveelheid kernmateriaal verdubbeld. Door
DNA-synthese kopieert de cel al zijn erfelijk materiaal. De celkern beschikt over 92 chromosomen in
plaats van 46 (2n → 4n).
Fasen van mitose:
- Profase:
o 46 verdubbelde chromosomen worden zichtbaar in de celkern
o Centriolen begeven zich naar de celpolen
- Prometafase:
o De celkern verdwijnt
o De verdubbelde chromosomen komen in beweging
o Trekdraden worden gespannen tussen de centriolen (→ spoel)
- Metafase:
o De verdubbelde chromosomen aligneren zich op de evenaar van de spoel
- Anafase:
o De zusterchromatiden gaan uiteen ter hoogte van hun centromeer en worden nu
weer chromosomen
o Ze worden naar tegenoverliggende polen getrokken
- Telofase:
o Chromosomen komen aan thv de polen (46 bij elke pool)
o De cytoplasmadeling begint
o 2 identieke cellen van 46 chromosomen worden gevormd
1
,1.1.2 Meiose
Meiose:
- = celdeling waarbij uit één diploïde cel, vier haploïde cellen worden gevormd
- Doel: = geslachtscellen creëren
- De hoeveelheid erfelijk materiaal wordt gereduceerd
- De bedoeling is om cellen te maken die slechts half zo veel erfelijk materiaal bevatten. Bij
versmelting van haploïde geslachtscellen ontstaat dan terug een diploïd organisme.
Bijzondere eigenschappen van meiose:
- Een meiotische deling bestaat altijd uit twee opeenvolgende celdelingen: meiose I en meiose
II
- Tijdens de meiose I zoeken de verdubbelde chromosomen hun homologe partner op → zo
ontstaan tetraden of verbindingen van 4 zuster-chromatiden
- Er vindt DNA-uitwisseling (crossing-over) plaats binnen deze tetraden. Dit bevordert de
genetische variabiliteit binnen de menselijke soort.
2
,Fasen van meiose:
- Meiose I:
o Profase I:
▪ De celkern verdwijnt
▪ Vanuit centriolen ontstaat een spoel met trekdraden
▪ 23 tetraden worden zichtbaar en zoeken elkaar op
▪ De tetraden overkruisen en wisselen DNA uit (crossing-over)
o Metafase I:
▪ De tetraden aligneren zich op de evenaar van de spoel
o Anafase I:
▪ Tetraden vallen uiteen in verdubbelde chromosomen
▪ Ze worden naar tegenoverliggende polen getrokken
o Telofase I:
▪ Verdubbelde chromosomen komen aan thv de polen
▪ Na cytoplasmadeling worden 2 niet-gelijke cellen gevormd
▪ Elke dochtercel bevat wel 23 verdubbele chromosomen
- Meiose II:
o Profase II:
▪ De celkern verdwijnt
▪ Vanuit centriolen ontstaat een spoel met trekdraden
▪ 23 verdubbele chromosomen komen in bewegen
o Metafase II:
▪ Verdubbelde chromosomen aligneren zich op de evenaar van de spoel
o Anafase II:
▪ De zusterchromatiden gaan uiteen thv hun centromeer en worden nu weer
chromosomen
▪ Ze worden naar tegenoverliggende polen getrokken
o Telofase II:
▪ Chromosomen komen aan thv de polen (23 bij elke pool)
▪ Na cytoplasmadeling worden 2 niet-gelijke cellen gevormd
▪ Elke dochtercel bevat nu 23 chromosomen
3
, 1.2 Gametogenese
Gametogenese:
- = proces dat ervoor zorgt dat rijpe geslachtscellen (zaadcellen of eicellen) kunnen gevormd
worden vanuit primordiale kiemcellen
- 2 vormen:
o Spermatogenese
o Oögenese
- Steeds een combinatie van mitose en meiose
1.2.1 Spermatogenese
Spermatogenese:
- Begint vanaf de puberteit
Proces van spermatogenese:
1. Onder invloed van hormonale veranderingen (productie testosteron) ontwaken de
primordiale kiemcellen
2. Uit deze stamcellen in de testiculaire zaadkanaaltjes ontstaan spermatogonia
3. Spermatogonia rijpen uit tot primaire spermatocyten
4. Na de eerste meiotische deling worden dit secundaire spermatocyten
5. Na de tweede meiotische deling worden dit haploïde spermatiden → elke spermatocyt
vormt op die manier 4 spermatiden
6. Deze spermatiden worden via een rijpingsproces (spermiogenese) omgevormd tot
spermatozoa
▪ Veranderingen tijdens de spermiogenese:
• Vorming van het acrosoom: een celorganel dat enzymen bevat die
assisteren in het doordringen van de eicel en haar omringende lagen
• Condensatie (samendrukken) van de celkern
• Vorming van tussenstuk en staart
• Verlies van het grootste gedeelte van het cytoplasma
4
