Welzijn in de verzorgingsstaat
Sociale instituties
Hoofdstuk 1: Welzijn in de verzorgingsstaat
1. Begrip verzorgingsstaat/welvaartstaat
Betekenis
De samenlevingsvorm van sommige rijke geïndustrialiseerde landen waarbij een aantal grondrechten
van de burger effectief gewaarborgd worden.
Bedoeling grondrechten:
- Is de materiele welvaart en zijn kansen te ontplooien te bevorderen
Gebeurt binnen de parlementaire democratie met behoud van vrije markteconomische
productiewijze.
Kenmerken welvaartsstaat
- Hoge welvaartspeil: Hooggeorganiseerde economische ontwikkelingen die heeft geleid tot
een zeer hoge levensstandaard. Voorwaarde van het behoud is voortdurende economische
groei en werkgelegenheid.
- Overheidsoptreden (preventief): Sociale zekerheid, een uitgebreid stelsel van sociale
uitkeringen die de financiële zekerheid van burgers helpt waarborgen. Ook de vele vormen
van dienstverleningen horen hieronder. Ze worden gesubsidieerd en gecontroleerd door de
overheid.
- Verwezenlijking van grondrechten: De effectieve verwezenlijking van het recht. Een
welvaartstaat is gericht op het voorkomen van problemen.
- Vrije markt en overleg: Sociaal overleg tussen vertegenwoordigers, organisaties… en de
overheid.
- Democratie: Is niet autoritair. Het organiseren van de zorg en sociale zekerheid voor
inwoners is in ons systeem van parlementaire democratie in stand gekomen = via overleg en
inspraak.
De welvaartsstaat
Niet-staats: sociale organisaties zijn sterk betrokken bij:
- Besluitvorming
Bv: Sociaal overleg werkgever-werknemer
- Uitvoering van het sociaal beleid
Bv: Uitbetalingen van uitkeringen
- Overheid controleert
Verzuild middenveld
- Middelveld = sociale organisaties
- Verzuild: tal van maatschappelijke initiatieven vanuit 3 ideologieën (20 ste eeuw)
- 21ste eeuw: verzuiling neemt sterk af ontzuiling, maar koepels nog sterk.
- Nieuwe sociale bewegingen
1
, Welzijn in de verzorgingsstaat
Historische schets
Ontstaan in 5 fasen:
Eerste fase: De Sociale Kwestie
- 1800 - 1880
- Grotere levensstandaard door industrialisatie.
- Weinig overheidstussenkomen, wel vrijdag
- Uitgebuit en weinig rechten
- Kinderarbeid, hongersnood en geen sociale bescherming
Dankzij solidariteit ontstaan coöperatieven: de voorlopers van ziekenfondsen en
vakbonden.
Tweede fase:
- 1880 – 1919: Eerste sociale wetten ter bescherming van de arbeiders
- Leerplicht, zondagsrust, verbod op kinderarbeid
- Meervoudig stemrecht mannen 1893
- Oprichting vakbonden en landsbonden ziekenfondsen.
Derde fase:
- Tussen WO I en WO II: Sociaal overleg
- Economische crisis, werkloosheid, opkomst totalitaire regimes in Europa
- Groeiend besef van belang overheidsingrijpen in economie
- Groeiend belang sociaal overleg
- Hendrik de Man ‘Plan van de Arbeid’ = socialist
- Overleg vakbonden en werknemers steeds belangrijker
Eerste Nationale Arbeidsconferentie 1936
Erkenning van de vakbonden
40-uren werkweek
Ziekteverzekeringen en werkloosheidsuitkeringen waren vrijwillig
Pensioenen en kinderbijslag verplicht
Vierde fase:
- Na WO II tot 1973: : Concrete uitbouw en bloei van de welvaartsstaat
- Uitbouw sociale zekerheid (KB, ZIV, WL, pensioenen)
- Uitbouw overleg werkgevers-werknemers
- Uitbouw zorgvoorzieningen
- Vrouwenstemrecht
- Leeftijd leerplicht stijgt
- Vanaf 1973 (oliecrisis) bleef de welvaart stilstaan
2
Sociale instituties
Hoofdstuk 1: Welzijn in de verzorgingsstaat
1. Begrip verzorgingsstaat/welvaartstaat
Betekenis
De samenlevingsvorm van sommige rijke geïndustrialiseerde landen waarbij een aantal grondrechten
van de burger effectief gewaarborgd worden.
Bedoeling grondrechten:
- Is de materiele welvaart en zijn kansen te ontplooien te bevorderen
Gebeurt binnen de parlementaire democratie met behoud van vrije markteconomische
productiewijze.
Kenmerken welvaartsstaat
- Hoge welvaartspeil: Hooggeorganiseerde economische ontwikkelingen die heeft geleid tot
een zeer hoge levensstandaard. Voorwaarde van het behoud is voortdurende economische
groei en werkgelegenheid.
- Overheidsoptreden (preventief): Sociale zekerheid, een uitgebreid stelsel van sociale
uitkeringen die de financiële zekerheid van burgers helpt waarborgen. Ook de vele vormen
van dienstverleningen horen hieronder. Ze worden gesubsidieerd en gecontroleerd door de
overheid.
- Verwezenlijking van grondrechten: De effectieve verwezenlijking van het recht. Een
welvaartstaat is gericht op het voorkomen van problemen.
- Vrije markt en overleg: Sociaal overleg tussen vertegenwoordigers, organisaties… en de
overheid.
- Democratie: Is niet autoritair. Het organiseren van de zorg en sociale zekerheid voor
inwoners is in ons systeem van parlementaire democratie in stand gekomen = via overleg en
inspraak.
De welvaartsstaat
Niet-staats: sociale organisaties zijn sterk betrokken bij:
- Besluitvorming
Bv: Sociaal overleg werkgever-werknemer
- Uitvoering van het sociaal beleid
Bv: Uitbetalingen van uitkeringen
- Overheid controleert
Verzuild middenveld
- Middelveld = sociale organisaties
- Verzuild: tal van maatschappelijke initiatieven vanuit 3 ideologieën (20 ste eeuw)
- 21ste eeuw: verzuiling neemt sterk af ontzuiling, maar koepels nog sterk.
- Nieuwe sociale bewegingen
1
, Welzijn in de verzorgingsstaat
Historische schets
Ontstaan in 5 fasen:
Eerste fase: De Sociale Kwestie
- 1800 - 1880
- Grotere levensstandaard door industrialisatie.
- Weinig overheidstussenkomen, wel vrijdag
- Uitgebuit en weinig rechten
- Kinderarbeid, hongersnood en geen sociale bescherming
Dankzij solidariteit ontstaan coöperatieven: de voorlopers van ziekenfondsen en
vakbonden.
Tweede fase:
- 1880 – 1919: Eerste sociale wetten ter bescherming van de arbeiders
- Leerplicht, zondagsrust, verbod op kinderarbeid
- Meervoudig stemrecht mannen 1893
- Oprichting vakbonden en landsbonden ziekenfondsen.
Derde fase:
- Tussen WO I en WO II: Sociaal overleg
- Economische crisis, werkloosheid, opkomst totalitaire regimes in Europa
- Groeiend besef van belang overheidsingrijpen in economie
- Groeiend belang sociaal overleg
- Hendrik de Man ‘Plan van de Arbeid’ = socialist
- Overleg vakbonden en werknemers steeds belangrijker
Eerste Nationale Arbeidsconferentie 1936
Erkenning van de vakbonden
40-uren werkweek
Ziekteverzekeringen en werkloosheidsuitkeringen waren vrijwillig
Pensioenen en kinderbijslag verplicht
Vierde fase:
- Na WO II tot 1973: : Concrete uitbouw en bloei van de welvaartsstaat
- Uitbouw sociale zekerheid (KB, ZIV, WL, pensioenen)
- Uitbouw overleg werkgevers-werknemers
- Uitbouw zorgvoorzieningen
- Vrouwenstemrecht
- Leeftijd leerplicht stijgt
- Vanaf 1973 (oliecrisis) bleef de welvaart stilstaan
2
