Praktijk : internal
disease
MANUELE LYMFEDRAINAGE : BOVENSTE LIDMAAT
1. Inleiding
Lymfeoedeem ter hoogte van het bovenste lidmaat gerelateerd aan borstkanker is het meest
voorkomende type van lymfeoedeem. De oedeem ontstaat niet door de borstkanker zelf, wel door
de behandeling/ therapie die aangewend wordt ter behandeling van borstkanker. Één van de
behandelingen is een chirurgische ingreep. Hierbij worden er vaak een aantal lymfeknopen (vooral
ter hoogte van de axilla) mee verwijderd worden wanneer men tracht het oncologisch weefsel aan te
pakken. Door het weghalen van lymfeknopen, tast je als het ware het lymfatisch systeem aan
waardoor het systeem minder goed zal functioneren. Een minder goede werking leidt dan tot
lymfeoedeem.
Merk op dat lymfevocht normaal gezien opwaarts stroomt en 90% daarvan zelfs langs de axilla. Dit
maakt van de axilla een zeer belangrijk referentiepunt bij patiënten met lymfeoedeem. Lymfatische
drainage is een complexe therapie. M.a.w. het is geen behandeling op zich daar het steeds in
combinatie met een andere behandelmethode voorkomt wanneer je lymfeoedeem wilt aanpakken.
Er zijn verschillende soorten lymfatische drainage. Het type dat wij zullen bespreken binnen het
bestek van deze cursus is gebaseerd op het principe van lymfofluoroscopie welke een techniek is
waarbij kleurtjes in structuren van het lymfatisch systeem worden ingebracht om de verschillende
onderdelen beter te kunnen zien. Op basis daarvan kon men zien of de uitgewerkte technieken een
gunstig effect hadden of niet.
Lymfofluoroscopie lijkt een zeer handige techniek voor diagnostisering (en feedback om te zien of je
behandeling aanslaat), maar merk op dat deze techniek eigenlijk niet zo vaak gedaan wordt.
Een laatste belangrijke opmerking dat zeker nog gemaakt moet worden in deze introductie is het feit
dat lymfeoedeem een chronische aandoening is. Uiteraard zijn er fasen waarbij een intensieve
behandeling een must is, maar er zijn ook perioden waar men enkel moet proberen de toestand
stabiel te houden. Merk op dat lymfeoedeem dus een heel leven lang behandeld moet worden! Dit
wilt wel niet zeggen dat je een heel leven manuele lymfedrainage zal moeten toepassen!
2. Herhaling anatomie
De grootste lymfeknopen van het bovenste lidmaat bevinden zich ter hoogte van :
o Oksel (axillaris)
o Hals (cervicalis)
o Elleboogplooi (cubitalis)
o Binnenkant van de humerus (humeraal)
1
,Naast lymfeknopen zijn er ook tal van
lymfevaten welke noodzakelijk zijn om
lymfevocht doorheen het lichaam te
kunnen transporteren.
De lymfevaten bestaan uit :
o Collectoren
o Pre-collectoren
o Lymfecapillairen
o Interstitium
Collectors zijn de grootste structuren van de lymfevaten. Deze staan in om het lymfevocht door het
lichaam te transporten.
Hoewel de axilla zeer belangrijk is bij de drainage van lymfevocht, wordt toch vaak geopteerd om bij
te de technieken gebruik te maken van een pathway dat niet langs hier loopt, namelijk de Mascagni
pathway. Dit is een pathway waarbij het lymfevocht rechstreeks van de arm naar de supraclaviculaire
lymfeknopen gaat (via het trigonum deltoideopectorale) en dus niet langs de axilla. Je kan via de
axilla gaan, maar dit is gewoon moeilijker. Om het lymfevocht langs de axilla of langs de Mascagni
pathway te krijgen, is het wel eerst zaak om het lymfevocht in de collectors te krijgen. In wat volgt
zullen we enkele handgrepen/ technieken zien die dit mogelijk maken.
Wanneer er een onderzoek met beeldvorming wordt uitgevoerd zijn er 4 verschillende zaken die
waargenomen kunnen worden :
o Lineair : visualisatie van lymfevocht in de collectoren
o Splash : visualisatie van lymfevocht in de capillairen
o Stardust : lekkage van lymfevocht van de capillairen in het interstitium
o Diffuse : visualisatie van lymfevocht in het interstitium
Dermal rerouting: omwille van een blokkade in de collectors kan het lymfevocht niet naar proximaal.
Daarom zal het draineren in tegengestelde richting: namelijk van de collectors naar de precollectors,
van de precollectors dan naar de lymfecapillairen en van uiteindelijk van de lymfecapillairen naar het
interstitium. We zien deze distaalwaarste beweging in het interstitium, ten gevolge van de
zwaartekracht, vaak bij patiënten met lymfeoedeem.
3. Technieken
Tijdens het uitvoeren van de lymfedrainage zijn er 4
handbewegingen die gebruikt worden :
a. Fill in : Duwt het lymfevocht uit het interstitium in het lymfestelsel
b. Flush : Transport van lymfevocht proximaal in de collectoren, haarvaten of interstitium
2
, Collector flush : Lage druk, zachte slagen
Interstitial flush : Hoge druk, knijpende slagen
c. Pinchtest : het oppakken van de huidplooi
positieve pinchtest : je kan de huid niet oppakken terugstroom is aanwezig, spoel
proximaal naar een gebied waar je de huid kunt oppakken
Technieken worden uitgelegd aan de hand van een casus.
Casus 1 : De persoon heeft oedeem ter hoogte de voorarm en hand
Sta Techniek Uitvoering
p
1 Pinchtest - P in ruglig op de behandeltafel
- T neemt bilateraal de huid vast en probeert deze op te heffen
Positief : De test is positief wanneer de T de huid niet kan oppakken
= lymfevocht in het interstitium
Afunctionele zone = stuk waar het vocht zich ter hoogte van het
interstitium bevindt
Functionele zone = zone waar er zich geen vocht in het interstitium
bevindt
2 Empty the lymph nodes Retroclaviculair :
- P in ruglig op de tafel met een kussen onder het hoofd en een
knierol onder de knieën
- T staat aan de korte zijde van de tafel
- T geeft 5X (lichte) druk op een zo groot mogelijk oppervlak
boven de clavicula
- De beste manier om dit te doen is met de ulnaire zijde van de
hand
Axillair :
- Idem, enkel ter hoogte van de okselplooi
- Vraag de patiënt om de handen in de zij te zetten
Humeraal :
- Idem als axillair, enkel ter hoogte van de humerus
Waarom?
Bij patiënten met lymfe oedeem ga je tijdens de behandeling
het lymfevocht willen verplaatsen. Hiervoor moet er eerst
plaats gemaakt worden zo proximaal mogelijk.
3
disease
MANUELE LYMFEDRAINAGE : BOVENSTE LIDMAAT
1. Inleiding
Lymfeoedeem ter hoogte van het bovenste lidmaat gerelateerd aan borstkanker is het meest
voorkomende type van lymfeoedeem. De oedeem ontstaat niet door de borstkanker zelf, wel door
de behandeling/ therapie die aangewend wordt ter behandeling van borstkanker. Één van de
behandelingen is een chirurgische ingreep. Hierbij worden er vaak een aantal lymfeknopen (vooral
ter hoogte van de axilla) mee verwijderd worden wanneer men tracht het oncologisch weefsel aan te
pakken. Door het weghalen van lymfeknopen, tast je als het ware het lymfatisch systeem aan
waardoor het systeem minder goed zal functioneren. Een minder goede werking leidt dan tot
lymfeoedeem.
Merk op dat lymfevocht normaal gezien opwaarts stroomt en 90% daarvan zelfs langs de axilla. Dit
maakt van de axilla een zeer belangrijk referentiepunt bij patiënten met lymfeoedeem. Lymfatische
drainage is een complexe therapie. M.a.w. het is geen behandeling op zich daar het steeds in
combinatie met een andere behandelmethode voorkomt wanneer je lymfeoedeem wilt aanpakken.
Er zijn verschillende soorten lymfatische drainage. Het type dat wij zullen bespreken binnen het
bestek van deze cursus is gebaseerd op het principe van lymfofluoroscopie welke een techniek is
waarbij kleurtjes in structuren van het lymfatisch systeem worden ingebracht om de verschillende
onderdelen beter te kunnen zien. Op basis daarvan kon men zien of de uitgewerkte technieken een
gunstig effect hadden of niet.
Lymfofluoroscopie lijkt een zeer handige techniek voor diagnostisering (en feedback om te zien of je
behandeling aanslaat), maar merk op dat deze techniek eigenlijk niet zo vaak gedaan wordt.
Een laatste belangrijke opmerking dat zeker nog gemaakt moet worden in deze introductie is het feit
dat lymfeoedeem een chronische aandoening is. Uiteraard zijn er fasen waarbij een intensieve
behandeling een must is, maar er zijn ook perioden waar men enkel moet proberen de toestand
stabiel te houden. Merk op dat lymfeoedeem dus een heel leven lang behandeld moet worden! Dit
wilt wel niet zeggen dat je een heel leven manuele lymfedrainage zal moeten toepassen!
2. Herhaling anatomie
De grootste lymfeknopen van het bovenste lidmaat bevinden zich ter hoogte van :
o Oksel (axillaris)
o Hals (cervicalis)
o Elleboogplooi (cubitalis)
o Binnenkant van de humerus (humeraal)
1
,Naast lymfeknopen zijn er ook tal van
lymfevaten welke noodzakelijk zijn om
lymfevocht doorheen het lichaam te
kunnen transporteren.
De lymfevaten bestaan uit :
o Collectoren
o Pre-collectoren
o Lymfecapillairen
o Interstitium
Collectors zijn de grootste structuren van de lymfevaten. Deze staan in om het lymfevocht door het
lichaam te transporten.
Hoewel de axilla zeer belangrijk is bij de drainage van lymfevocht, wordt toch vaak geopteerd om bij
te de technieken gebruik te maken van een pathway dat niet langs hier loopt, namelijk de Mascagni
pathway. Dit is een pathway waarbij het lymfevocht rechstreeks van de arm naar de supraclaviculaire
lymfeknopen gaat (via het trigonum deltoideopectorale) en dus niet langs de axilla. Je kan via de
axilla gaan, maar dit is gewoon moeilijker. Om het lymfevocht langs de axilla of langs de Mascagni
pathway te krijgen, is het wel eerst zaak om het lymfevocht in de collectors te krijgen. In wat volgt
zullen we enkele handgrepen/ technieken zien die dit mogelijk maken.
Wanneer er een onderzoek met beeldvorming wordt uitgevoerd zijn er 4 verschillende zaken die
waargenomen kunnen worden :
o Lineair : visualisatie van lymfevocht in de collectoren
o Splash : visualisatie van lymfevocht in de capillairen
o Stardust : lekkage van lymfevocht van de capillairen in het interstitium
o Diffuse : visualisatie van lymfevocht in het interstitium
Dermal rerouting: omwille van een blokkade in de collectors kan het lymfevocht niet naar proximaal.
Daarom zal het draineren in tegengestelde richting: namelijk van de collectors naar de precollectors,
van de precollectors dan naar de lymfecapillairen en van uiteindelijk van de lymfecapillairen naar het
interstitium. We zien deze distaalwaarste beweging in het interstitium, ten gevolge van de
zwaartekracht, vaak bij patiënten met lymfeoedeem.
3. Technieken
Tijdens het uitvoeren van de lymfedrainage zijn er 4
handbewegingen die gebruikt worden :
a. Fill in : Duwt het lymfevocht uit het interstitium in het lymfestelsel
b. Flush : Transport van lymfevocht proximaal in de collectoren, haarvaten of interstitium
2
, Collector flush : Lage druk, zachte slagen
Interstitial flush : Hoge druk, knijpende slagen
c. Pinchtest : het oppakken van de huidplooi
positieve pinchtest : je kan de huid niet oppakken terugstroom is aanwezig, spoel
proximaal naar een gebied waar je de huid kunt oppakken
Technieken worden uitgelegd aan de hand van een casus.
Casus 1 : De persoon heeft oedeem ter hoogte de voorarm en hand
Sta Techniek Uitvoering
p
1 Pinchtest - P in ruglig op de behandeltafel
- T neemt bilateraal de huid vast en probeert deze op te heffen
Positief : De test is positief wanneer de T de huid niet kan oppakken
= lymfevocht in het interstitium
Afunctionele zone = stuk waar het vocht zich ter hoogte van het
interstitium bevindt
Functionele zone = zone waar er zich geen vocht in het interstitium
bevindt
2 Empty the lymph nodes Retroclaviculair :
- P in ruglig op de tafel met een kussen onder het hoofd en een
knierol onder de knieën
- T staat aan de korte zijde van de tafel
- T geeft 5X (lichte) druk op een zo groot mogelijk oppervlak
boven de clavicula
- De beste manier om dit te doen is met de ulnaire zijde van de
hand
Axillair :
- Idem, enkel ter hoogte van de okselplooi
- Vraag de patiënt om de handen in de zij te zetten
Humeraal :
- Idem als axillair, enkel ter hoogte van de humerus
Waarom?
Bij patiënten met lymfe oedeem ga je tijdens de behandeling
het lymfevocht willen verplaatsen. Hiervoor moet er eerst
plaats gemaakt worden zo proximaal mogelijk.
3
