GEDRAGSWETENSCHAPPEN 3.1 SAMENVATTING
, WEEK 1
Kwantitatieve gegevens ten aanzien van de omvang van de problematiek van kinderen die
opgroeien bij ouder(s) met psychische problemen
- 1/3 deel van de kinderen met een psychisch zieke ouder krijgt zelf geen problemen.
- 1/3 krijgt tijdelijke (aanpassings-)problemen
- Het overige deel ontwikkelt ernstige psychische problemen.
Problemen die kinderen krijgen kunnen uiten in:
- Leerproblemen
- Sociale problemen
- Alcohol- en drugsgebruik
- Criminaliteit
- Depressieve en angststoornissen
- Persoonlijkheidsproblematiek.
De ervaringen van de kopper blijken van invloed te zijn op:
- Het zelfbeeld
- Zelfvertrouwen
- Hanteren van stresssituaties
- Vertrouwen in andere mensen
- Een goede afloop
- Empathie
- De mate van zelfstandig functioneren.
Omvang is lastig, definitie kwestie
- Boek zegt: 1,5 miljoen kinderen (<22) groeit op bij ouders met psychische of
verslavingsproblematiek. Persoonlijkheidsstoornissen zijn niet meegerekend.
- Trimbos zegt: 580.000 (<18) 420.000 (<12), maar hier zijn ouders met
persoonlijkheidsstoornis, eetstoornis, psychose en alcohol- en drugsmisbruik niet
meegeteld
Aantal kinderen dat opgroeit in gezin waarvan ouder lijdt aan psychische of
verslavingsproblematiek groeit alleen maar, want:
1. Complexiteit van samenleving
2. Individualisering, egoïstisch
Risicofactoren van KOPP-kinderen ten aanzien van factoren bij ouders, de gezinssituatie en
kind zelf
KOPP/KVO = kinderen van ouders met psychische problemen
- Kinderen van ouders met psychische of verslavingsproblematiek
(Depressie -> m.n. langdurige, angst, schizofrenie, persoonlijkheidsstoornissen ->
borderline: zwart/wit denken, alcohol- en of drugsverslaving)
- KOPP-kinderen hebben groter risico op psychische problemen of
verslavingsproblemen
(Verslaving, depressie, school, criminaliteit, angst, sociale problemen, etc.)
, - Iedere leeftijdscategorie heeft eigen problematiek.
Kind van twee maakt situatie heel anders mee dan puber van zestien. Baby kan
onveilig gehecht zijn, waardoor hij/zij onveilig en wantrouwend de wereld ziet.
Sommige factoren vergroten het risico, anderen beschermen het kind. Hierbij geldt niet per
definitie dat de afwezigheid van een beschermende factor ook meteen een risicofactor is.
Psychische stoornissen zijn multicausaal.
Risicofactoren vanuit
- De ouder
o Ernstige en chronische ouderlijke stoornis
Symptomen en negatieve spiraal beïnvloeden kinderen en vergroten
de kans op problemen
o Ouders zorg mijden of geen ziektebesef
o Niet aard maar ernst en chroniciteit van stoornis/symptomen
- Gezinssituatie
o Afwezigheid gezonde ouder
o Beperkte draagkracht van gezonde ouder
o Slechte relatie tussen de ouders
o Disfunctionele ouder-kind interactie
Emotioneel gezien is zo’n gezonde ouder de grote afwezige en dat kan de relatie
tussen ouder en kind verzwakken. En naast al deze taken is er nog een zeer
belangrijke: de relatie met de zieke partner liefdevol houden.
- Het kind
o Erfelijke factoren
o Jonge leeftijd als ouder ziek wordt
Bij jong kind staat gehechtheid in de weg.
o Geringe sociaal-emotionele vaardigheden en sociale redzaamheid.
o Onveilig gehecht kind.
o Gezonde ouder die ziek wordt.
o Aangeboren kwetsbaarheid = stress, soms chronische stress.
o Kinderen vanaf geboorte geen verlieservaring, oudere kinderen wel.
Elke leeftijd waarop het kind met een zieke ouder wordt geconfronteerd heeft
zijn eigen risico’s.
o Algemeen wordt gesteld dat hoe jonger het kind is, des te hoger de
kwetsbaarheid en de invloed van de ziekte van de ouder.
Extra risicovol:
o Meisjes en jonge kinderen
o Beide ouders stoornis of verslaving
o Minder goed functionerend gezinssysteem
o Geen sociale steun of verkeerde steun
o Combinatie
, Vier essentiële basisvoorwaarden voor geestelijke gezondheid waar de opvoeding een
context voor moet creëren:
1. Het kind een veilige en overzichtelijke omgeving bieden
2. Uitdragen dat het kind er mag zijn
3. Het kind de mogelijkheid bieden om bij een gemeenschap te horen en erbij
betrokken te worden
4. Integriteit van lichaam en persoon garanderen
Deze voorwaarden kunnen onder druk komen te staan in gezinnen waar een negatieve
spiraal het dagelijkse leven bepaalt. Verder steunt een succesvolle opvoeding volgens de
Commissie op een veilig gezin met minstens één stabiele verzorger.
Beschermende factoren vanuit:
- De ouder
o Goede relatie met het kind
o Bieden van goede (emotionele) ondersteuning door gezonde ouder
- Gezinssituatie
o Sociale steun
o Aanwezigheid van een sociaal netwerk
- Het kind
o Heldere kijk op zichzelf
o Heldere kijk op de ouderlijke problematiek
M.b.v. causustiek uitleggen hoe risicofactoren zich uiten in concreet gedrag
Lees interviews op ELO bij bronnen (Gameren leven met een psychisch zieke ouder)
Hoe problemen zich uiten bij kinderen:
- Parentificatie: rollen zijn omgedraaid, kind wordt ouder en ouder kruipt in kindrol.
Hierdoor ontwikkelt kind geen persoonlijkheid doordat het niet leert om met
leeftijdsgenoten om te gaan
Parentificatie geeft kinderen vorm van houvast, zelfwaardering en identiteit.
Ze ervaren zichzelf als belangrijk en nodig
Korte- en langetermijngevolgen van parentificatie:
Fysieke- en emotionele overbelasting
Invloed op schoolprestaties
Negeren van eigen ontwikkelingsstadia zoals vormen identiteit en
opbouwen autonomie en intimiteit
Aangaan van disfunctionele liefdesrelaties en disfunctioneel
ouderschap
- Geen vriendjes mee willen nemen (geen kindrol dus)
Hierdoor mist kind deel van zijn/haar ontwikkeling door met leeftijdsgenoten om te
gaan leer je bv hoe je ruzies oplost met elkaar
- Schaamte- en schuldgevoelens
Iemand over de situatie vertellen voelt als verraad, kinderen hebben loyaliteit naar
hun ouders
- Cijfert zichzelf weg
‘Ik ben de oorzaak, want ik ben geen goed kind’, er heerst een constante spanning
thuis, om de vrede te bewaren cijfert het kind zichzelf weg
, WEEK 1
Kwantitatieve gegevens ten aanzien van de omvang van de problematiek van kinderen die
opgroeien bij ouder(s) met psychische problemen
- 1/3 deel van de kinderen met een psychisch zieke ouder krijgt zelf geen problemen.
- 1/3 krijgt tijdelijke (aanpassings-)problemen
- Het overige deel ontwikkelt ernstige psychische problemen.
Problemen die kinderen krijgen kunnen uiten in:
- Leerproblemen
- Sociale problemen
- Alcohol- en drugsgebruik
- Criminaliteit
- Depressieve en angststoornissen
- Persoonlijkheidsproblematiek.
De ervaringen van de kopper blijken van invloed te zijn op:
- Het zelfbeeld
- Zelfvertrouwen
- Hanteren van stresssituaties
- Vertrouwen in andere mensen
- Een goede afloop
- Empathie
- De mate van zelfstandig functioneren.
Omvang is lastig, definitie kwestie
- Boek zegt: 1,5 miljoen kinderen (<22) groeit op bij ouders met psychische of
verslavingsproblematiek. Persoonlijkheidsstoornissen zijn niet meegerekend.
- Trimbos zegt: 580.000 (<18) 420.000 (<12), maar hier zijn ouders met
persoonlijkheidsstoornis, eetstoornis, psychose en alcohol- en drugsmisbruik niet
meegeteld
Aantal kinderen dat opgroeit in gezin waarvan ouder lijdt aan psychische of
verslavingsproblematiek groeit alleen maar, want:
1. Complexiteit van samenleving
2. Individualisering, egoïstisch
Risicofactoren van KOPP-kinderen ten aanzien van factoren bij ouders, de gezinssituatie en
kind zelf
KOPP/KVO = kinderen van ouders met psychische problemen
- Kinderen van ouders met psychische of verslavingsproblematiek
(Depressie -> m.n. langdurige, angst, schizofrenie, persoonlijkheidsstoornissen ->
borderline: zwart/wit denken, alcohol- en of drugsverslaving)
- KOPP-kinderen hebben groter risico op psychische problemen of
verslavingsproblemen
(Verslaving, depressie, school, criminaliteit, angst, sociale problemen, etc.)
, - Iedere leeftijdscategorie heeft eigen problematiek.
Kind van twee maakt situatie heel anders mee dan puber van zestien. Baby kan
onveilig gehecht zijn, waardoor hij/zij onveilig en wantrouwend de wereld ziet.
Sommige factoren vergroten het risico, anderen beschermen het kind. Hierbij geldt niet per
definitie dat de afwezigheid van een beschermende factor ook meteen een risicofactor is.
Psychische stoornissen zijn multicausaal.
Risicofactoren vanuit
- De ouder
o Ernstige en chronische ouderlijke stoornis
Symptomen en negatieve spiraal beïnvloeden kinderen en vergroten
de kans op problemen
o Ouders zorg mijden of geen ziektebesef
o Niet aard maar ernst en chroniciteit van stoornis/symptomen
- Gezinssituatie
o Afwezigheid gezonde ouder
o Beperkte draagkracht van gezonde ouder
o Slechte relatie tussen de ouders
o Disfunctionele ouder-kind interactie
Emotioneel gezien is zo’n gezonde ouder de grote afwezige en dat kan de relatie
tussen ouder en kind verzwakken. En naast al deze taken is er nog een zeer
belangrijke: de relatie met de zieke partner liefdevol houden.
- Het kind
o Erfelijke factoren
o Jonge leeftijd als ouder ziek wordt
Bij jong kind staat gehechtheid in de weg.
o Geringe sociaal-emotionele vaardigheden en sociale redzaamheid.
o Onveilig gehecht kind.
o Gezonde ouder die ziek wordt.
o Aangeboren kwetsbaarheid = stress, soms chronische stress.
o Kinderen vanaf geboorte geen verlieservaring, oudere kinderen wel.
Elke leeftijd waarop het kind met een zieke ouder wordt geconfronteerd heeft
zijn eigen risico’s.
o Algemeen wordt gesteld dat hoe jonger het kind is, des te hoger de
kwetsbaarheid en de invloed van de ziekte van de ouder.
Extra risicovol:
o Meisjes en jonge kinderen
o Beide ouders stoornis of verslaving
o Minder goed functionerend gezinssysteem
o Geen sociale steun of verkeerde steun
o Combinatie
, Vier essentiële basisvoorwaarden voor geestelijke gezondheid waar de opvoeding een
context voor moet creëren:
1. Het kind een veilige en overzichtelijke omgeving bieden
2. Uitdragen dat het kind er mag zijn
3. Het kind de mogelijkheid bieden om bij een gemeenschap te horen en erbij
betrokken te worden
4. Integriteit van lichaam en persoon garanderen
Deze voorwaarden kunnen onder druk komen te staan in gezinnen waar een negatieve
spiraal het dagelijkse leven bepaalt. Verder steunt een succesvolle opvoeding volgens de
Commissie op een veilig gezin met minstens één stabiele verzorger.
Beschermende factoren vanuit:
- De ouder
o Goede relatie met het kind
o Bieden van goede (emotionele) ondersteuning door gezonde ouder
- Gezinssituatie
o Sociale steun
o Aanwezigheid van een sociaal netwerk
- Het kind
o Heldere kijk op zichzelf
o Heldere kijk op de ouderlijke problematiek
M.b.v. causustiek uitleggen hoe risicofactoren zich uiten in concreet gedrag
Lees interviews op ELO bij bronnen (Gameren leven met een psychisch zieke ouder)
Hoe problemen zich uiten bij kinderen:
- Parentificatie: rollen zijn omgedraaid, kind wordt ouder en ouder kruipt in kindrol.
Hierdoor ontwikkelt kind geen persoonlijkheid doordat het niet leert om met
leeftijdsgenoten om te gaan
Parentificatie geeft kinderen vorm van houvast, zelfwaardering en identiteit.
Ze ervaren zichzelf als belangrijk en nodig
Korte- en langetermijngevolgen van parentificatie:
Fysieke- en emotionele overbelasting
Invloed op schoolprestaties
Negeren van eigen ontwikkelingsstadia zoals vormen identiteit en
opbouwen autonomie en intimiteit
Aangaan van disfunctionele liefdesrelaties en disfunctioneel
ouderschap
- Geen vriendjes mee willen nemen (geen kindrol dus)
Hierdoor mist kind deel van zijn/haar ontwikkeling door met leeftijdsgenoten om te
gaan leer je bv hoe je ruzies oplost met elkaar
- Schaamte- en schuldgevoelens
Iemand over de situatie vertellen voelt als verraad, kinderen hebben loyaliteit naar
hun ouders
- Cijfert zichzelf weg
‘Ik ben de oorzaak, want ik ben geen goed kind’, er heerst een constante spanning
thuis, om de vrede te bewaren cijfert het kind zichzelf weg
