ECONOMIE
0: INLEIDING
HET DOEL VAN DE ECONOMISCHE WETENSCHAP
Behoefte
Het economisch aspect bestaat uit het kiezen. We hebben allemaal veel behoeften maar de middelen zijn redelijk schaars.
Iedereen kiest een economisch principe met het positieve resultaat. Behoeften zijn dingen die je aanvoelt en ervaart als een
tekort. Je strijd naar bevrediging ervan. Er zijn 6 soorten behoeften.
1. Primaire behoeften kledij
2. Niet-levensnoodzakelijke behoeften GSM
3. Materiele behoeften auto
4. Immateriële behoeften ontspanning
5. Collectieve behoeften onderwijs
6. Individuele behoeften alcohol
Schaarse middelen
Een schaars middel is niet zeldzaam, maar eerder een middel waarvan de verlangde hoeveelheid de beschikbare hoeveelheid
zou overtreffen indien het gratis ter beschikking stond.
Hierdoor ontstaat het waardenverschijnsel ‘prijs’. Dit beperkt de aankoop. Het is dus de beperktheid van inkomen die ons
tegenhoud om dingen te kopen.
Nuttigheid en keuzeprobleem
Goederen en diensten zijn nuttig omdat ze behoeften bevredigen. Echter moet je nog steeds kiezen voor welke goederen of
diensten je gaat. Het heeft te maken met je inkomen, interesse, … Dit is het economisch principe.
WELVAART EN WELZIJN
Welvaart is de mate waarin mensen met de beschikbare middelen in hun behoeften kunnen voorzien. Ligt dus aan hoeveel
inkomen je hebt.
Welzijn is de mate van tevredenheid over behoeftebevrediging. Er ontstaat een gevoel van welbevinden. Welvaart en welzijn
hoeven niet samen te vallen.
SOORTEN GOEDEREN
Niet-schaarse goederen noemt men vrije goederen. Ze zijn in de natuur overvloedig aanwezig en de behoefte kan dus altijd
bevredigd worden.
Economische goederen zijn wel schaarse middelen. Deze kunnen we onderverdelen in 3 groepen:
1. Zuiver individuele goederen fiets, bier
Bij deze goederen is er sprake van rivaliteit onder consumenten en de producent kan consumenten uitsluiten van
gebruik. Als je een fiets koopt, dan kan niemand anders die zelfde fiets kopen. Individuele goederen worden
geproduceerd door bedrijven. Door de marktprijs dekken ze de kosten en maken ze winst.
2. Zuiver collectieve goederen dienst van de brandweer
Deze goederen zijn niet-rivaliserend en niet-uitsluitbaar. Iedereen kan gebruik maken van de diensten. Er wordt dus
niemand uitgesloten en van éénzelfde dienst kan iedereen genieten. Kan goed zijn dat de kosten betaald moeten
worden met belastingen.
3. Quasi collectieve goederen onderwijs
Hier is sprake van rivalisering omdat het aantal leerlingen per klas bijvoorbeeld beperkt is. Ook uitsluiting is mogelijk,
in privéscholen bijvoorbeeld. Iedereen kan genieten van quasi collectieve goederen aan een kleine, betaalbare prijs.
Economische goederen kunnen we ook onderverdelen in:
Consumptiegoederen brood (verbruiksgoed), GSM (gebruiksgoed)
Investeringsgoederen gebouwen (kapitaalgoed), grondstoffen (vlottende investeringsgoed)
,CONSUMPTIE EN PRODUCTIE
Consumptie is gebruik van economische goederen voor niet-economische productieve doelen. Bv shoppen.
Productie is waarde toevoegen aan economische doelen. Hier onderscheiden we 3 productiefactoren:
1. Natuur leverancier van grondstoffen en energie
2. Kapitaal reëel kapitaalgoederen zoals machines
3. Arbeid fysiek en intellectueel
DE METHODE
Economie gebruikt zoals alle andere wetenschappen de inductieve en de deductieve methode.
De inductieve methode vertrekt van een groot aantal gegevens
Je ziet heel veel witte zwanen. Hieruit concludeer je dat alle zwanen wit zijn.je weet bij inductie dus nooit helemaal
zeker als je conclusie juist is want het zou kunnen dat ergens een paarse of zwarte zwaan rondloopt.
Bij de deductieve methode ga je uit van een algemeen beginsel waaruit men nieuwe besluiten afleidt
Alle vogels hebben vleugels. Een kanarie is een vogel en heeft dus vleugels.
DE CETERIS-PARIBUS CLAUSULE
Aangezien men moeilijk laboratoriumexperimenten kan uitvoeren in de economie, wordt er gewerkt met de ceteris-paribus
clausule. Bij deze clausule kan je ervan uitgaan dat als alle variabele hetzelfde blijven, je hetzelfde resultaat zal behouden. Als
er iets verandert, een variabele, dan verandert de uitkomst.
MICRO-, MESO – EN MACRO-ECONOMIE
Micro het gedrag van een individueel persoon, gezin
Meso bepaalde groep gezinnen, sector, regio
Macro alle gezinnen, bedrijven, economie van een land
1: CONSUMENTEN
DE KEUZE VAN DE OPTIMALE GOEDERENCOMBINATIE
Een consument wordt bestrooid met verschillende goederen en diensten. Welke moet hij nu kiezen? De uiteindelijke optimale
keuze wordt bepaald door twee dingen:
Niet-economische factoren: voorkeuren en preferenties
Economische factoren: de prijzen en het budget
De preferenties
Preferenties zijn volkomen subjectief. Er zijn sociologische en psychologische factoren.
Tot de sociologische behoren: Tot de psychologische behoren:
De gezinssituatie De persoonlijkheid
De sociale klasse De levensstijl (bandwagoneffect en snobeffect)
De religie De attitude
De woonplaats
De nationaliteit Brandwagoneffect = ik koop iets om dan iets anders te kopen
Snobeffect = ik koop iets omdat niemand anders het heeft
Prijzen en budget
Je budget en de prijzen bepalen wat je koopt.
Nominaal inkomen inkomen uitgedrukt in geldeenheden –
Reële inkomen inkomen ten opzichte van de prijzen OF koopkracht
DE PRIJSVRAAGCURVE
DE INDIVIDUELE VRAAGCURVE
, De afleiding van de individuele vraagcurve
De prijsvraagcurve is de relatie tussen de prijs van het product en de gevraagde hoeveelheid (ceteris paribus). Als de prijs
bijvoorbeeld omhoog gaat, dan daalt de gevraagde hoeveelheid. Omgekeerd natuurlijk ook, laten we naar een voorbeeld kijken.
De prijs van een liedje daalt van 1,25 EUR naar 1 EUR. Een pintje kost nog steeds 2 EUR. Het budget bedraagt 150. Hiermee kan
de consument dus 100 liedjes kopen, in plaats van 80, en 25 pintjes.
Bekijk de grafieken op p. 20 om het te kunnen visualiseren. Je zal zien dat de grafiek van de pintjes dalend is, omdat die negatief
is. Het omgekeerde geldt voor de liedjes.
We moeten een duidelijk onderscheid maken tussen een beweging en een verschuiving van een vraagcurve. Daarom
onderstaande tussenkoppen.
Een beweging langs de individuele vraagcurve
Een beweging is het gevolg van een wijziging van de prijs. De prijsdaling van de liedjes leidt tot een beweging op de vraagcurve
van C1 naar C2.
Verschuivingen van de individuele vraagcurve
De individuele vraagcurve verschuift wanneer het inkomen, de preferenties of de prijs van andere goederen veranderen.
DE COLLECTIEVE OF MARKTVRAAGCURVE
Economen zijn meer geïnteresseerd in de collectieve marktvraag. Hieronder verstaan we de totale hoeveelheid die alle
consumenten in de markt vragen tegen een reeks van prijzen. Een stijging of daling van de marktvraag kan het gevolg zijn van
een de volgende factoren:
De preferenties van de consumenten
De grootte en de samenstelling van de bevolking
Het inkomen
De inkomensverdeling
De toekomstvooruitzichten
Het vermogen (Pigou-effect)
De prijzen van andere goederen
DE ELASTICITEIT VAN DE VRAAG
Er is een onderscheid tussen de prijs, de kruiselingse en de inkomenselasticiteit. Natuurlijk bekijken we ze weer allemaal.
De prijselasticiteit van de vraag
Producten van goederen zijn geïnteresseerd in wat er met de verkochte hoeveelheid gebeurt als de prijs van een goed stijgt of
daalt. Dit gegeven noemt men de prijselasticiteit. Het is de verhouding tussen de procentuele verandering van de gevraagde
hoeveelheid van een goed, en de procentuele hoeveelheid van de prijs van dat goed.
De prijselasticiteit van de vraag schrijft men als:
Met betrekking tot de wijziging van de vraag, onderscheiden we 5 situaties:
1. Unitaire vraag Er is een even sterke verandering van prijs en gevraagde hoeveelheid Ev = -1 als Px↑(↓) met 1%
DAN Qvx ↓(↑) met 1%
2. Prijselastische vraag sterke verandering tussen prijs en gevraagde hoeveelheid Ev < -1 als Px↑(↓) met 1% DAN
Qvx ↓(↑) met meer dan 1%
3. Prijsinelastische vraag minder sterke reactie na verandering van prijs en vraagde hoeveelheid -1 < Ev < 0 als
Px↑(↓) met 1% DAN Qvx ↓(↑) met minder dan 1% (bv 0,5
4. Volkomen prijsinelastische vraag prijsverandering heeft geen invloed op de gevraagde hoeveelheid Ev = 0 als
Px↑(↓) met 1% DAN Qvx ↓(↑) met 0%
5. Volkomen prijselastische vraag Ev= -∞ als Px↑(↓) met 1% DAN Qvx ↓(↑) met ∞%
0: INLEIDING
HET DOEL VAN DE ECONOMISCHE WETENSCHAP
Behoefte
Het economisch aspect bestaat uit het kiezen. We hebben allemaal veel behoeften maar de middelen zijn redelijk schaars.
Iedereen kiest een economisch principe met het positieve resultaat. Behoeften zijn dingen die je aanvoelt en ervaart als een
tekort. Je strijd naar bevrediging ervan. Er zijn 6 soorten behoeften.
1. Primaire behoeften kledij
2. Niet-levensnoodzakelijke behoeften GSM
3. Materiele behoeften auto
4. Immateriële behoeften ontspanning
5. Collectieve behoeften onderwijs
6. Individuele behoeften alcohol
Schaarse middelen
Een schaars middel is niet zeldzaam, maar eerder een middel waarvan de verlangde hoeveelheid de beschikbare hoeveelheid
zou overtreffen indien het gratis ter beschikking stond.
Hierdoor ontstaat het waardenverschijnsel ‘prijs’. Dit beperkt de aankoop. Het is dus de beperktheid van inkomen die ons
tegenhoud om dingen te kopen.
Nuttigheid en keuzeprobleem
Goederen en diensten zijn nuttig omdat ze behoeften bevredigen. Echter moet je nog steeds kiezen voor welke goederen of
diensten je gaat. Het heeft te maken met je inkomen, interesse, … Dit is het economisch principe.
WELVAART EN WELZIJN
Welvaart is de mate waarin mensen met de beschikbare middelen in hun behoeften kunnen voorzien. Ligt dus aan hoeveel
inkomen je hebt.
Welzijn is de mate van tevredenheid over behoeftebevrediging. Er ontstaat een gevoel van welbevinden. Welvaart en welzijn
hoeven niet samen te vallen.
SOORTEN GOEDEREN
Niet-schaarse goederen noemt men vrije goederen. Ze zijn in de natuur overvloedig aanwezig en de behoefte kan dus altijd
bevredigd worden.
Economische goederen zijn wel schaarse middelen. Deze kunnen we onderverdelen in 3 groepen:
1. Zuiver individuele goederen fiets, bier
Bij deze goederen is er sprake van rivaliteit onder consumenten en de producent kan consumenten uitsluiten van
gebruik. Als je een fiets koopt, dan kan niemand anders die zelfde fiets kopen. Individuele goederen worden
geproduceerd door bedrijven. Door de marktprijs dekken ze de kosten en maken ze winst.
2. Zuiver collectieve goederen dienst van de brandweer
Deze goederen zijn niet-rivaliserend en niet-uitsluitbaar. Iedereen kan gebruik maken van de diensten. Er wordt dus
niemand uitgesloten en van éénzelfde dienst kan iedereen genieten. Kan goed zijn dat de kosten betaald moeten
worden met belastingen.
3. Quasi collectieve goederen onderwijs
Hier is sprake van rivalisering omdat het aantal leerlingen per klas bijvoorbeeld beperkt is. Ook uitsluiting is mogelijk,
in privéscholen bijvoorbeeld. Iedereen kan genieten van quasi collectieve goederen aan een kleine, betaalbare prijs.
Economische goederen kunnen we ook onderverdelen in:
Consumptiegoederen brood (verbruiksgoed), GSM (gebruiksgoed)
Investeringsgoederen gebouwen (kapitaalgoed), grondstoffen (vlottende investeringsgoed)
,CONSUMPTIE EN PRODUCTIE
Consumptie is gebruik van economische goederen voor niet-economische productieve doelen. Bv shoppen.
Productie is waarde toevoegen aan economische doelen. Hier onderscheiden we 3 productiefactoren:
1. Natuur leverancier van grondstoffen en energie
2. Kapitaal reëel kapitaalgoederen zoals machines
3. Arbeid fysiek en intellectueel
DE METHODE
Economie gebruikt zoals alle andere wetenschappen de inductieve en de deductieve methode.
De inductieve methode vertrekt van een groot aantal gegevens
Je ziet heel veel witte zwanen. Hieruit concludeer je dat alle zwanen wit zijn.je weet bij inductie dus nooit helemaal
zeker als je conclusie juist is want het zou kunnen dat ergens een paarse of zwarte zwaan rondloopt.
Bij de deductieve methode ga je uit van een algemeen beginsel waaruit men nieuwe besluiten afleidt
Alle vogels hebben vleugels. Een kanarie is een vogel en heeft dus vleugels.
DE CETERIS-PARIBUS CLAUSULE
Aangezien men moeilijk laboratoriumexperimenten kan uitvoeren in de economie, wordt er gewerkt met de ceteris-paribus
clausule. Bij deze clausule kan je ervan uitgaan dat als alle variabele hetzelfde blijven, je hetzelfde resultaat zal behouden. Als
er iets verandert, een variabele, dan verandert de uitkomst.
MICRO-, MESO – EN MACRO-ECONOMIE
Micro het gedrag van een individueel persoon, gezin
Meso bepaalde groep gezinnen, sector, regio
Macro alle gezinnen, bedrijven, economie van een land
1: CONSUMENTEN
DE KEUZE VAN DE OPTIMALE GOEDERENCOMBINATIE
Een consument wordt bestrooid met verschillende goederen en diensten. Welke moet hij nu kiezen? De uiteindelijke optimale
keuze wordt bepaald door twee dingen:
Niet-economische factoren: voorkeuren en preferenties
Economische factoren: de prijzen en het budget
De preferenties
Preferenties zijn volkomen subjectief. Er zijn sociologische en psychologische factoren.
Tot de sociologische behoren: Tot de psychologische behoren:
De gezinssituatie De persoonlijkheid
De sociale klasse De levensstijl (bandwagoneffect en snobeffect)
De religie De attitude
De woonplaats
De nationaliteit Brandwagoneffect = ik koop iets om dan iets anders te kopen
Snobeffect = ik koop iets omdat niemand anders het heeft
Prijzen en budget
Je budget en de prijzen bepalen wat je koopt.
Nominaal inkomen inkomen uitgedrukt in geldeenheden –
Reële inkomen inkomen ten opzichte van de prijzen OF koopkracht
DE PRIJSVRAAGCURVE
DE INDIVIDUELE VRAAGCURVE
, De afleiding van de individuele vraagcurve
De prijsvraagcurve is de relatie tussen de prijs van het product en de gevraagde hoeveelheid (ceteris paribus). Als de prijs
bijvoorbeeld omhoog gaat, dan daalt de gevraagde hoeveelheid. Omgekeerd natuurlijk ook, laten we naar een voorbeeld kijken.
De prijs van een liedje daalt van 1,25 EUR naar 1 EUR. Een pintje kost nog steeds 2 EUR. Het budget bedraagt 150. Hiermee kan
de consument dus 100 liedjes kopen, in plaats van 80, en 25 pintjes.
Bekijk de grafieken op p. 20 om het te kunnen visualiseren. Je zal zien dat de grafiek van de pintjes dalend is, omdat die negatief
is. Het omgekeerde geldt voor de liedjes.
We moeten een duidelijk onderscheid maken tussen een beweging en een verschuiving van een vraagcurve. Daarom
onderstaande tussenkoppen.
Een beweging langs de individuele vraagcurve
Een beweging is het gevolg van een wijziging van de prijs. De prijsdaling van de liedjes leidt tot een beweging op de vraagcurve
van C1 naar C2.
Verschuivingen van de individuele vraagcurve
De individuele vraagcurve verschuift wanneer het inkomen, de preferenties of de prijs van andere goederen veranderen.
DE COLLECTIEVE OF MARKTVRAAGCURVE
Economen zijn meer geïnteresseerd in de collectieve marktvraag. Hieronder verstaan we de totale hoeveelheid die alle
consumenten in de markt vragen tegen een reeks van prijzen. Een stijging of daling van de marktvraag kan het gevolg zijn van
een de volgende factoren:
De preferenties van de consumenten
De grootte en de samenstelling van de bevolking
Het inkomen
De inkomensverdeling
De toekomstvooruitzichten
Het vermogen (Pigou-effect)
De prijzen van andere goederen
DE ELASTICITEIT VAN DE VRAAG
Er is een onderscheid tussen de prijs, de kruiselingse en de inkomenselasticiteit. Natuurlijk bekijken we ze weer allemaal.
De prijselasticiteit van de vraag
Producten van goederen zijn geïnteresseerd in wat er met de verkochte hoeveelheid gebeurt als de prijs van een goed stijgt of
daalt. Dit gegeven noemt men de prijselasticiteit. Het is de verhouding tussen de procentuele verandering van de gevraagde
hoeveelheid van een goed, en de procentuele hoeveelheid van de prijs van dat goed.
De prijselasticiteit van de vraag schrijft men als:
Met betrekking tot de wijziging van de vraag, onderscheiden we 5 situaties:
1. Unitaire vraag Er is een even sterke verandering van prijs en gevraagde hoeveelheid Ev = -1 als Px↑(↓) met 1%
DAN Qvx ↓(↑) met 1%
2. Prijselastische vraag sterke verandering tussen prijs en gevraagde hoeveelheid Ev < -1 als Px↑(↓) met 1% DAN
Qvx ↓(↑) met meer dan 1%
3. Prijsinelastische vraag minder sterke reactie na verandering van prijs en vraagde hoeveelheid -1 < Ev < 0 als
Px↑(↓) met 1% DAN Qvx ↓(↑) met minder dan 1% (bv 0,5
4. Volkomen prijsinelastische vraag prijsverandering heeft geen invloed op de gevraagde hoeveelheid Ev = 0 als
Px↑(↓) met 1% DAN Qvx ↓(↑) met 0%
5. Volkomen prijselastische vraag Ev= -∞ als Px↑(↓) met 1% DAN Qvx ↓(↑) met ∞%
