5. handhaving
2. de sociale werking van wetten
Handhaving
1. Handhaving als thema van de rechtssociologe
2. Handhaafbaarheidtoetsen van regelgeving
3. Publieke handhaving
a. Handhaving door ambtenaren
b. Politie als handhaver
c. Bijzondere en lokale handhaving
4. Private handhaving
1. Handhaving als thema van rechtssociologie
1.1 discrepantie tussen de wet en praktijk
1.1.1 onderzoek naar de effecten van wetten
Vilhem Aubert: ging op zoek naar de effectiviteit van rechtsregels. Hij deed dit aan de hand van een
onderzoek in Noorwegen op huishoudsters. Vroeger was er contractvrijheid en hij wou weten wat er
gebeurde als er wetten kwamen op hun contract. Resultaat: niet veel veranderde. Reden: handhaving
ontbrak. Hij stelde vast dat een belangrijke factor voor het naleven van wetten handhaving was. Er was
dus geen externe controle op de naleving van de wetgeving.
De ineffectiviteit had ook te maken met de sector: de dienstbode kon aangifte doen als de werkgever de
wetten niet respecteerde. Dit gebeurde niet, want zij zou gewoon vervangen worden. Ook was het
wettelijke jargon vaak te moeilijk om te begrijpen voor de dienstbodes.
1.1.2 Symboolwetgeving
Er heerst een verschil tussen het uitvaardigen en het handvaten van wetten. Er kwam veel kritiek op
symboolwetten: veel uitgevaardigde regels werden niet adequaat nageleefd. Ze werden niet goed
uitgewerkt en er waren vaak te weinig middelen voor handhaving
==> allemaal thema’s die kunne worden bestudeerd uit idee van handhaving
1.2 sociale functies van wetgeving
Communicatie van normen: is tweeledig: aan publiek, maar ook naar juristen toe. Een wet is een
soort van communicatiemiddel.
Effectieve handhaving: conformiteit met uitgevaardigde normen in de maatschappij. Het is
belangrijk dat die norm effectief gehandhaafd wordt.
Bereiken van een succesvol compromis, gevaar: symboolwetten. Vaak komt een wet tot stand in
een politiek proces
1.3. Handhaafbaarheid als aandachtspunt bij de totstandkoming van wetten
, Het gaat hier niet alleen over kosten-baten: hoe kan de wetgever symboolwetten vermijden? Er moet
aandacht zijn voor handhaafbaarheid door middel van sociaalwetenschappelijke inzichten en
handleidingen en checklists zoals bijvoorbeeld de tafel van 11.
1.4 de effecten van wetten
Adhv studie van de effecten als de wetten eenmaal in werking zijn getreden, deze naleving is niet altijd
zoals men verwacht zou hebben. Het verschil tussen books en action heerst hier ook
1.5 sociaalwetenschappelijke inzichten (handhaving en inzichten)
Er zijn twee belangrijke factoren als het komt op naleving van wetten:
1. Top down handhaving: perspectief handhavingsinstanties
Jurisprudentie: toont ons de effectiviteit: de juristen kunnen dit aflezen uit de gepubliceerde
jurisprudentie. Advocaten verkennen zo ook de grenzen van nieuwe wetten en kunnen beter
adviseren. Dit vertelt ons echter iets over de juridische effecten en niet over de sociale effecten
Wetsevaluatie:
RIA: reguleringingsimpact analyse: ex ante (voor)
Bv tafel van 11
RIE reguleringsimpact evaluatie: ex post (na)
Effectiviteitsonderzoek met een informele check door ambtenaren i hun eigen
netwerk en een wetenschappelijk onderzoek door onafhankelijke deskundigen
Interviews met relevante personen, steekproeven ==> beleidsaanbevelingen
Nadelen: het bleef beperkt tot de doelstellingen van de wetgever, er heerste
spanning tussen de wetenschappelijke onafhankelijkheid en objectiviteit en
tussen de politieke zijde.
2. Bottom up handhaving: perspectief doelgroepen
Sociale werking
==> handhaving werkt beter als burgers en doelgroepen actief worden betrokken, net zoals in
wetgeving.
1.6 sociaalwetenschappelijke inzichten
1.6.1 perspectief van de handhavingsinteracties
a) Zelden volgens de letter: de wet is niet altijd centraal voor handhaving. De wet op de letter
volgen roept vaak op tot onbegrip en tast vooral de legitimiteit aan. Wat ook belangrijk is, is dat:
Toezichthouder heeft unieke kijk op de regulering van bepaalde materie door ervaring en staat
dichter bij doelgroepen dan regelgever.
b) Handhaving is niet autonoom: het is niet gewoon luisteren naar de wet. Het actief betrekken
van de burgers is effectiever. Vergelijk met verleiding en verplichting. Het werkt beter om de
burger te verleiden tot het volgen van de regels dan rechtszaken boven het hoofd te hangen.
Burger bijvoorbeeld actief betrekken bij handhaving zoals met de kliklijn blijkt zeer effectief.
c) Verschillende stijlen
2. de sociale werking van wetten
Handhaving
1. Handhaving als thema van de rechtssociologe
2. Handhaafbaarheidtoetsen van regelgeving
3. Publieke handhaving
a. Handhaving door ambtenaren
b. Politie als handhaver
c. Bijzondere en lokale handhaving
4. Private handhaving
1. Handhaving als thema van rechtssociologie
1.1 discrepantie tussen de wet en praktijk
1.1.1 onderzoek naar de effecten van wetten
Vilhem Aubert: ging op zoek naar de effectiviteit van rechtsregels. Hij deed dit aan de hand van een
onderzoek in Noorwegen op huishoudsters. Vroeger was er contractvrijheid en hij wou weten wat er
gebeurde als er wetten kwamen op hun contract. Resultaat: niet veel veranderde. Reden: handhaving
ontbrak. Hij stelde vast dat een belangrijke factor voor het naleven van wetten handhaving was. Er was
dus geen externe controle op de naleving van de wetgeving.
De ineffectiviteit had ook te maken met de sector: de dienstbode kon aangifte doen als de werkgever de
wetten niet respecteerde. Dit gebeurde niet, want zij zou gewoon vervangen worden. Ook was het
wettelijke jargon vaak te moeilijk om te begrijpen voor de dienstbodes.
1.1.2 Symboolwetgeving
Er heerst een verschil tussen het uitvaardigen en het handvaten van wetten. Er kwam veel kritiek op
symboolwetten: veel uitgevaardigde regels werden niet adequaat nageleefd. Ze werden niet goed
uitgewerkt en er waren vaak te weinig middelen voor handhaving
==> allemaal thema’s die kunne worden bestudeerd uit idee van handhaving
1.2 sociale functies van wetgeving
Communicatie van normen: is tweeledig: aan publiek, maar ook naar juristen toe. Een wet is een
soort van communicatiemiddel.
Effectieve handhaving: conformiteit met uitgevaardigde normen in de maatschappij. Het is
belangrijk dat die norm effectief gehandhaafd wordt.
Bereiken van een succesvol compromis, gevaar: symboolwetten. Vaak komt een wet tot stand in
een politiek proces
1.3. Handhaafbaarheid als aandachtspunt bij de totstandkoming van wetten
, Het gaat hier niet alleen over kosten-baten: hoe kan de wetgever symboolwetten vermijden? Er moet
aandacht zijn voor handhaafbaarheid door middel van sociaalwetenschappelijke inzichten en
handleidingen en checklists zoals bijvoorbeeld de tafel van 11.
1.4 de effecten van wetten
Adhv studie van de effecten als de wetten eenmaal in werking zijn getreden, deze naleving is niet altijd
zoals men verwacht zou hebben. Het verschil tussen books en action heerst hier ook
1.5 sociaalwetenschappelijke inzichten (handhaving en inzichten)
Er zijn twee belangrijke factoren als het komt op naleving van wetten:
1. Top down handhaving: perspectief handhavingsinstanties
Jurisprudentie: toont ons de effectiviteit: de juristen kunnen dit aflezen uit de gepubliceerde
jurisprudentie. Advocaten verkennen zo ook de grenzen van nieuwe wetten en kunnen beter
adviseren. Dit vertelt ons echter iets over de juridische effecten en niet over de sociale effecten
Wetsevaluatie:
RIA: reguleringingsimpact analyse: ex ante (voor)
Bv tafel van 11
RIE reguleringsimpact evaluatie: ex post (na)
Effectiviteitsonderzoek met een informele check door ambtenaren i hun eigen
netwerk en een wetenschappelijk onderzoek door onafhankelijke deskundigen
Interviews met relevante personen, steekproeven ==> beleidsaanbevelingen
Nadelen: het bleef beperkt tot de doelstellingen van de wetgever, er heerste
spanning tussen de wetenschappelijke onafhankelijkheid en objectiviteit en
tussen de politieke zijde.
2. Bottom up handhaving: perspectief doelgroepen
Sociale werking
==> handhaving werkt beter als burgers en doelgroepen actief worden betrokken, net zoals in
wetgeving.
1.6 sociaalwetenschappelijke inzichten
1.6.1 perspectief van de handhavingsinteracties
a) Zelden volgens de letter: de wet is niet altijd centraal voor handhaving. De wet op de letter
volgen roept vaak op tot onbegrip en tast vooral de legitimiteit aan. Wat ook belangrijk is, is dat:
Toezichthouder heeft unieke kijk op de regulering van bepaalde materie door ervaring en staat
dichter bij doelgroepen dan regelgever.
b) Handhaving is niet autonoom: het is niet gewoon luisteren naar de wet. Het actief betrekken
van de burgers is effectiever. Vergelijk met verleiding en verplichting. Het werkt beter om de
burger te verleiden tot het volgen van de regels dan rechtszaken boven het hoofd te hangen.
Burger bijvoorbeeld actief betrekken bij handhaving zoals met de kliklijn blijkt zeer effectief.
c) Verschillende stijlen
