Onderzoeksmethode
n
Samenvatting van het boek
Onderzoeksmethoden voor het vak Methoden
en Technieken van onderzoek van de AOLB2
PABA-A212
AOLB2
,Inhoudsopgave
Onderzoeksmethoden................................................................................................................................... 3
2 Het onderzoeksplan...........................................................................................................................................3
2.1 Inleiding en leerdoelen..............................................................................................................................3
2.2 De tien onderdelen van een onderzoeksplan............................................................................................3
2.3 Literatuuronderzoek: voorbereiding op het onderzoeksplan...................................................................4
2.4 De probleemstelling...................................................................................................................................4
2.5 Onderzoeksontwerp..................................................................................................................................6
2.6 Etnische en praktische overwegingen.......................................................................................................9
2.7 Wijzigingen in het onderzoeksplan............................................................................................................9
3 Benaderingen van onderzoek..........................................................................................................................10
3.1 Inleiding en leerdoelen............................................................................................................................10
3.2 Een en hetzelfde onderwerp, twee benaderingen, twee voorbeelden..................................................10
3.3 Benaderingen van onderzoek..................................................................................................................10
3.4 Typen onderzoek.....................................................................................................................................12
3.5 Overzicht en inzicht.................................................................................................................................15
4 Theorieën, hypothesen en operationalisaties.................................................................................................16
4.1 Indeling en leerdoelen.............................................................................................................................16
4.2 Theorie als een samenhangend stelsel van uitspraken...........................................................................16
4.3 Methodologische spelregels....................................................................................................................17
4.4 Wetenschappelijke definities..................................................................................................................17
4.5 Operationaliseren....................................................................................................................................18
4.6 Kwaliteit van de operationalisaties: validiteit en betrouwbaarheid.......................................................19
4.7 Bruikbaarheid..........................................................................................................................................20
5 Grootschalig veldonderzoek............................................................................................................................21
5.1 Indeling en leerdoelen.............................................................................................................................21
5.2 Het onderzoeksplan: de probleemstelling, wat en waarom?.................................................................21
5.3 Onderzoeksontwerp: Hoe?......................................................................................................................22
Grootschalig veldonderzoek in het kort:.......................................................................................................29
6 Experiment......................................................................................................................................................32
6.1 Indeling en leerdoelen.............................................................................................................................32
6.2 Probleemstelling: wat en waarom?.........................................................................................................32
6.3 Onderzoeksontwerp: Hoe?......................................................................................................................33
6.4 Hoe wil je rapporteren?...........................................................................................................................36
Experimenteel onderzoek in het kort:...........................................................................................................37
9 Gebruik van bestaande gegevens...................................................................................................................40
9.1 Inleiding en leerdoelen............................................................................................................................40
9.2 Verschillende soorten bestaande gegevens............................................................................................40
9.3 Neerslag van gedrag in de vorm van registraties, officiële statistieken en sporen.................................40
9.4 Secundaire analyse op bestanden uit data-archieven............................................................................41
9.5 Voor- en nadelen van het gebruik van bestaande gegevens..................................................................42
9.6 Systematische review van wetenschappelijke literatuur........................................................................42
9.7 Meta-analyse...........................................................................................................................................42
,Onderzoeksmethoden
2 Het onderzoeksplan
2.1 Inleiding en leerdoelen
De kern van dit hoofdstuk is het onderzoeksplan. Deze bestaat uit de probleemstelling en
het onderzoeksontwerp. De probleemstelling gaat in op de wat- en waarom vraag en het
onderzoeksontwerp op de hoe vraag.
Leerdoelen
Aan het einde van dit hoofdstuk:
Weet je dat een onderzoeksplan bestaat uit een probleemstelling en een
onderzoeksontwerp;
Ken je de 10 onderdelen van een onderzoeksplan;
Kun je de relatie tussen literatuuronderzoek en probleemstelling beschrijven;
Weet je dat de probleemstelling bestaat uit een vraagstelling, een doelstelling, en
eventueel een theoretisch raamwerk, weergeven als een conceptueel model;
Kun je de vraagstelling van een onderzoek in een conceptueel model weergeven;
Weet je de verschillen tussen beschrijvende, verklarende en voorspellende
vraagstellingen;
Weet je het verschil in doelstelling tussen fundamenteel en toegepast
wetenschappelijk onderzoek;
Ken je het onderscheid tussen explorerend en toetsend onderzoek;
Kun je de afzonderlijke onderdelen van het onderzoeksontwerp benoemen;
Kun je de verschillen uitleggen tussen diverse plannen: dataverzamelings-,
steekproef-, en data-analyseplan;
Kun je de belangrijkste overeenkomsten en verschillen benoemen tussen
kwantitatief, kwalitatief en gemengde methoden onderzoek;
Ken je de begrippen longitudinale opzet en panelopzet, retrospectieve en
prospectieve opzet.
Het uitvoeren van een onderzoek start met het ontwikkelen van een onderzoeksplan. Al het
wetenschappelijk onderzoek is gericht op het genereren van kennis. Het onderzoeksplan kan
ook dienen als verantwoording achteraf van het onderzoek.
Het opstellen van het onderzoeksplan is de eerste fase van het onderzoek.
2.2 De tien onderdelen van een onderzoeksplan
(Zie p. 33 voor een schematische weergave van het onderzoeksplan en p.35 van het boek
voor een uitgewerkt voorbeeld van het onderzoeksplan)
, Probleemstelling: wat en waarom?
2.2.1 Probleemstelling
1. Vraagstelling: wat wil je precies weten?
2. Doelstelling: waarom wil je dit weten?
3. Theoretisch raamwerk, eventueel weergegeven als conceptueel model
De vraag naar wetenschappelijk onderzoek komt meestal niet uit de lucht vallen. Vaak is er
een maatschappelijk probleem dat om een oplossing vraagt. Er is een tekort aan specifieke
kennis, ondanks dat er al wetenschappelijk onderzoek naar is gedaan. Vaak worden deze
maatschappelijke verschijnselen gepresenteerd in theoretische concepten, deze zijn vaak
niet direct waarneembaar in de samenleving en dienen in het onderzoeksontwerp een
vertaalslag te maken naar meer concrete en waarneembare maatschappelijke
verschijnselen.
2.2.2 Onderzoeksontwerp
4. Hoe wil je je onderzoek opzetten?
5. Wat voor data wil je verzamelen?
6. Bij wie wil je de data verzamelen?
7. Wanneer wil je die data verzamelen?
8. Waar wil je die data verzamelen?
9. Hoe wil je die data analyseren?
10. Hoe wil je rapporteren?
In het onderzoeksontwerp worden zogenaamde methodologische beslissingen beschreven.
In dit deel van het onderzoeksplan leg je uit hoe je een antwoord op je vraagstelling wilt
verkrijgen. ‘Hoe’ wil jij je data verzamelen? Wat is de ‘opzet’ van het onderzoek? Ook maak
je een dataverzamelingsplan. Dit is het voorlopige antwoord op de vraag bij wie of wat (en
eventueel wanneer) je de data wil verzamelen. In je onderzoeksplan kijk je ook vooruit naar
wat je gaat doen nadat je de data hebt verzameld.
2.3 Literatuuronderzoek: voorbereiding op het onderzoeksplan
Voor een goed onderzoeksplan moet de onderzoeker literatuuronderzoek doen.
Voorafgaand aan elk onderzoek, oriënteren onderzoekers zich op het vakgebied, voor zover
zij dat nog niet kennen. Een verkenning van de literatuur kan op zowel de inhoudelijke kant
(probleemstelling) als op de methodologische kant (het onderzoeksontwerp) betrekking
hebben.
Hoe ga je te werk bij zo een literatuuronderzoek?
Je verzamelt een aantal synoniemen en trefwoorden bij het globale thema.
Je kiest een zoekmachine of bibliografische database uit.
Je zoekt relevante artikelen voor jouw onderzoek.
2.4 De probleemstelling
De probleemstelling van het onderzoek is cruciaal in het onderzoeksplan. De
probleemstelling is opgebouwd uit 3 onderdelen:
1. De vraagstelling: wat wil je als onderzoeker weten, geformuleerd in een
overkoepelende vraag, meestal vergezeld met enkele deelvragen;
2. De doelstelling van het onderzoek: waarom wil je het onderzoek uitvoeren en
eventueel voor wie (welke opdrachtgever);
n
Samenvatting van het boek
Onderzoeksmethoden voor het vak Methoden
en Technieken van onderzoek van de AOLB2
PABA-A212
AOLB2
,Inhoudsopgave
Onderzoeksmethoden................................................................................................................................... 3
2 Het onderzoeksplan...........................................................................................................................................3
2.1 Inleiding en leerdoelen..............................................................................................................................3
2.2 De tien onderdelen van een onderzoeksplan............................................................................................3
2.3 Literatuuronderzoek: voorbereiding op het onderzoeksplan...................................................................4
2.4 De probleemstelling...................................................................................................................................4
2.5 Onderzoeksontwerp..................................................................................................................................6
2.6 Etnische en praktische overwegingen.......................................................................................................9
2.7 Wijzigingen in het onderzoeksplan............................................................................................................9
3 Benaderingen van onderzoek..........................................................................................................................10
3.1 Inleiding en leerdoelen............................................................................................................................10
3.2 Een en hetzelfde onderwerp, twee benaderingen, twee voorbeelden..................................................10
3.3 Benaderingen van onderzoek..................................................................................................................10
3.4 Typen onderzoek.....................................................................................................................................12
3.5 Overzicht en inzicht.................................................................................................................................15
4 Theorieën, hypothesen en operationalisaties.................................................................................................16
4.1 Indeling en leerdoelen.............................................................................................................................16
4.2 Theorie als een samenhangend stelsel van uitspraken...........................................................................16
4.3 Methodologische spelregels....................................................................................................................17
4.4 Wetenschappelijke definities..................................................................................................................17
4.5 Operationaliseren....................................................................................................................................18
4.6 Kwaliteit van de operationalisaties: validiteit en betrouwbaarheid.......................................................19
4.7 Bruikbaarheid..........................................................................................................................................20
5 Grootschalig veldonderzoek............................................................................................................................21
5.1 Indeling en leerdoelen.............................................................................................................................21
5.2 Het onderzoeksplan: de probleemstelling, wat en waarom?.................................................................21
5.3 Onderzoeksontwerp: Hoe?......................................................................................................................22
Grootschalig veldonderzoek in het kort:.......................................................................................................29
6 Experiment......................................................................................................................................................32
6.1 Indeling en leerdoelen.............................................................................................................................32
6.2 Probleemstelling: wat en waarom?.........................................................................................................32
6.3 Onderzoeksontwerp: Hoe?......................................................................................................................33
6.4 Hoe wil je rapporteren?...........................................................................................................................36
Experimenteel onderzoek in het kort:...........................................................................................................37
9 Gebruik van bestaande gegevens...................................................................................................................40
9.1 Inleiding en leerdoelen............................................................................................................................40
9.2 Verschillende soorten bestaande gegevens............................................................................................40
9.3 Neerslag van gedrag in de vorm van registraties, officiële statistieken en sporen.................................40
9.4 Secundaire analyse op bestanden uit data-archieven............................................................................41
9.5 Voor- en nadelen van het gebruik van bestaande gegevens..................................................................42
9.6 Systematische review van wetenschappelijke literatuur........................................................................42
9.7 Meta-analyse...........................................................................................................................................42
,Onderzoeksmethoden
2 Het onderzoeksplan
2.1 Inleiding en leerdoelen
De kern van dit hoofdstuk is het onderzoeksplan. Deze bestaat uit de probleemstelling en
het onderzoeksontwerp. De probleemstelling gaat in op de wat- en waarom vraag en het
onderzoeksontwerp op de hoe vraag.
Leerdoelen
Aan het einde van dit hoofdstuk:
Weet je dat een onderzoeksplan bestaat uit een probleemstelling en een
onderzoeksontwerp;
Ken je de 10 onderdelen van een onderzoeksplan;
Kun je de relatie tussen literatuuronderzoek en probleemstelling beschrijven;
Weet je dat de probleemstelling bestaat uit een vraagstelling, een doelstelling, en
eventueel een theoretisch raamwerk, weergeven als een conceptueel model;
Kun je de vraagstelling van een onderzoek in een conceptueel model weergeven;
Weet je de verschillen tussen beschrijvende, verklarende en voorspellende
vraagstellingen;
Weet je het verschil in doelstelling tussen fundamenteel en toegepast
wetenschappelijk onderzoek;
Ken je het onderscheid tussen explorerend en toetsend onderzoek;
Kun je de afzonderlijke onderdelen van het onderzoeksontwerp benoemen;
Kun je de verschillen uitleggen tussen diverse plannen: dataverzamelings-,
steekproef-, en data-analyseplan;
Kun je de belangrijkste overeenkomsten en verschillen benoemen tussen
kwantitatief, kwalitatief en gemengde methoden onderzoek;
Ken je de begrippen longitudinale opzet en panelopzet, retrospectieve en
prospectieve opzet.
Het uitvoeren van een onderzoek start met het ontwikkelen van een onderzoeksplan. Al het
wetenschappelijk onderzoek is gericht op het genereren van kennis. Het onderzoeksplan kan
ook dienen als verantwoording achteraf van het onderzoek.
Het opstellen van het onderzoeksplan is de eerste fase van het onderzoek.
2.2 De tien onderdelen van een onderzoeksplan
(Zie p. 33 voor een schematische weergave van het onderzoeksplan en p.35 van het boek
voor een uitgewerkt voorbeeld van het onderzoeksplan)
, Probleemstelling: wat en waarom?
2.2.1 Probleemstelling
1. Vraagstelling: wat wil je precies weten?
2. Doelstelling: waarom wil je dit weten?
3. Theoretisch raamwerk, eventueel weergegeven als conceptueel model
De vraag naar wetenschappelijk onderzoek komt meestal niet uit de lucht vallen. Vaak is er
een maatschappelijk probleem dat om een oplossing vraagt. Er is een tekort aan specifieke
kennis, ondanks dat er al wetenschappelijk onderzoek naar is gedaan. Vaak worden deze
maatschappelijke verschijnselen gepresenteerd in theoretische concepten, deze zijn vaak
niet direct waarneembaar in de samenleving en dienen in het onderzoeksontwerp een
vertaalslag te maken naar meer concrete en waarneembare maatschappelijke
verschijnselen.
2.2.2 Onderzoeksontwerp
4. Hoe wil je je onderzoek opzetten?
5. Wat voor data wil je verzamelen?
6. Bij wie wil je de data verzamelen?
7. Wanneer wil je die data verzamelen?
8. Waar wil je die data verzamelen?
9. Hoe wil je die data analyseren?
10. Hoe wil je rapporteren?
In het onderzoeksontwerp worden zogenaamde methodologische beslissingen beschreven.
In dit deel van het onderzoeksplan leg je uit hoe je een antwoord op je vraagstelling wilt
verkrijgen. ‘Hoe’ wil jij je data verzamelen? Wat is de ‘opzet’ van het onderzoek? Ook maak
je een dataverzamelingsplan. Dit is het voorlopige antwoord op de vraag bij wie of wat (en
eventueel wanneer) je de data wil verzamelen. In je onderzoeksplan kijk je ook vooruit naar
wat je gaat doen nadat je de data hebt verzameld.
2.3 Literatuuronderzoek: voorbereiding op het onderzoeksplan
Voor een goed onderzoeksplan moet de onderzoeker literatuuronderzoek doen.
Voorafgaand aan elk onderzoek, oriënteren onderzoekers zich op het vakgebied, voor zover
zij dat nog niet kennen. Een verkenning van de literatuur kan op zowel de inhoudelijke kant
(probleemstelling) als op de methodologische kant (het onderzoeksontwerp) betrekking
hebben.
Hoe ga je te werk bij zo een literatuuronderzoek?
Je verzamelt een aantal synoniemen en trefwoorden bij het globale thema.
Je kiest een zoekmachine of bibliografische database uit.
Je zoekt relevante artikelen voor jouw onderzoek.
2.4 De probleemstelling
De probleemstelling van het onderzoek is cruciaal in het onderzoeksplan. De
probleemstelling is opgebouwd uit 3 onderdelen:
1. De vraagstelling: wat wil je als onderzoeker weten, geformuleerd in een
overkoepelende vraag, meestal vergezeld met enkele deelvragen;
2. De doelstelling van het onderzoek: waarom wil je het onderzoek uitvoeren en
eventueel voor wie (welke opdrachtgever);
