Het zintuigelijke stelsel
De zintuigcellen
Dit zijn cellen die informatie uit de buitenwereld omzetten in elektrische signalen (impulsen).
De elektrische signalen worden vervolgens via zenuwen die verbonden zijn met de
zintuigcellen naar de hersenen gestuurd. Zintuigcellen vangen verschillende soorten
informatie op, zoals:
- Geluid
- Licht
- Tast
- Reuk
- Smaak
- Tempratuur
Informatie die een zintuigcel bereikt, noemen we ook wel een prikkel (stimulus). De
zintuigcellen vangen een prikkel op met behulp van sensoren, ook wel receptoren genoemd.
Een prikkel die een sensor bereikt, wordt omgezet in een elektrisch signaal. Die noemen we
sensorpotentiaal of receptorpotentiaal. Vervolgens wordt het elektrische signaal naar een
zenuwcel (neuron) getransporteerd. Via de zenuwcel wordt het elektrische signaal naar het
centrale zenuwstelsel geleid. Dit wordt op dezelfde manier gedaan vanaf het centrale
zenuwstelsel naar organen.
Zintuigsensoren
Bij zintuigcellen maken we onderscheid tussen sensoren die reageren op prikkels van buiten
het lichaam (exteroreceptoren) en receptoren die receptoren die reageren op prikkels van
binnen het lichaam (internoreceptoren).
Exteroreceptoren reageren op prikkels van buiten het lichaam. Informatie vanuit je omgeving
wordt door vijf zintuigen waargenomen:
- De tong, smaakzintuig
- De neus, reukzintuig
- Het oog, gezichtsvermogen
- Het oor, gehoor
- De huid, tastzintuig
Je smaakzingtuigen bestaan uit je smaakpapillen op je tong en in je mondholte. De reukzin
speelt ook een belangrijke rol bij de smaaksensatie. Door je neus kan je specifiekere smaken
(eigenlijk dus geuren) waarnemen. Dit noemen we ook wel secundaire smaken.
Het gezichtsvermogen houdt in het waarnemen van objecten in zichtbaat licht door middel
van fotoreceptoren op het netvlies (retina) van het oog. Die sturen verschillende elektrische
impulsen voor kleuren en lichtsterkte via de oogzenuw door naar de hersenen. Door
combinatie van gezichtsvermogen, positiezin (proprioceptie), tastzin en het
evenwichtsorgaan krijg je een compleet beeld van een bepaald voorwerp in zijn omgeving.
Je oren zorgen dat geluidsgolven omgezet worden in elektrisch signalen in de
gehoorzenuwen. De elektrische signalen worden doorgeleid naar de hersenen waardoor je
geluiden kunt waarnemen.
De tastzin is het vermogen om aanraking of druk waar te nemen. Overal in je huid zitten
tastreceptoren. Op je rug relatief weinig. Hierdoor zijn niet alle plekken van het lichaam even
gevoelig.
2.3
, Interoreceptoren reageren op prikkels binnen in het lichaam. Interoreceptoren die informatie
geven over het bewegingsapparaat worden proprie(re)ceptoren genoemd. In de wanden van
de holle organen (darmen, longen, mondholte, urinewegen en bloedvaten) zitten
interorecpetoren die informatie geven over voortstuwend materiaal en peristaltiek.
Kenmerken zintuigcellen
Algemene kenmerken van zintuigcellen zijn:
- Prikkeldrempel, dit is de minimale prikken die nodig is om voorgeleiding van
elektrische signalen te veroorzaken
- Adequate prikkel, hierbij reageert de sensor op een specifieke prikkel die bij die
sensor hoort
Verschillende zintuigcellen
We onderscheiden de volgende zintuigcellen:
- Mechanosensoren, (bijvoorbeeld in de oren en de huid) deze sensoren reageren op
mechanische prikkels (stimuli), zoals trillingen, uitrekken of druk. Geluid komt als
drukgolven het oor binnen en deze drukgolven worden hier omgezet in elektrische
signalen.
- Pijnsensoren, (bijvoorbeeld in de huid), dit type sensorische cel is gevoelig voor
prikkels die mogelijk schadelijk zijn. De cel stuurt via het ruggenmerg signalen naar
de hersenen. De prikkel wordt omgezet in elektrische signalen waarvan de sterkte
afhankelijk is van de prikkel.
- Thermoreceptoren, (bijvoorbeeld in de huid) deze receptoren zijn gevoelig voor
temperatuursveranderingen.
- Lichtsensoren (in de ogen), ook wel fotosensoren of elektromagnetische sensoren
worden ze genoemd. Licht bestaat uit elektromagnetische golven lichtsensoren
vangen deze op.
- Chemosensoren (bijvoorbeeld in de neus en mond), deze sensoren reageren op
chemische prikkels. Op je tong zit er bijvoorbeeld een die de smaak van voedsel kan
doorgeven.
Proprioceptoren
Dit zijn sensoren die zich in de spieren, pezen, gewrichten en evenwichtsorgaan bevinden.
Ze geven informatie over de stand van het lichaam in de ruimte. Dit doen ze door beweging
snelheid en richting van het hoofd en ledenmaten te registreren.
Skeletspieren
In het dwarsgestreept spierweefsel van de skeletspieren bevinden zich spierspoelen. Dit zijn
gespecialiseerde spiervezels met een spelvormig kapsel. Die zijn omwonden met
rekgevoelige zenuwvezels. Als een spierspoel geactiveerd wordt door rek ontstaat er een
spierspoelreflex. Je merkt dan dat de spieren zich regelmatig samentrekken.
Pezen en gewrichten
In de pezen bevinden zich ook rekgevoelige receptoren: de peessensoren. De sensoren
reageren op passieve rek van de bijbehorende spier. Dit gebeurt met afname van de
peesspanning. Ze reageren echter ook op actieve spiercontracties, namelijk met
spierverkorting en toename van de peesspaning. Zo kunnen we inschatten welke kracht op
het bewegingsapparaat inwerkt.
Gehoor en evenwicht
Het gehoor
2.3
De zintuigcellen
Dit zijn cellen die informatie uit de buitenwereld omzetten in elektrische signalen (impulsen).
De elektrische signalen worden vervolgens via zenuwen die verbonden zijn met de
zintuigcellen naar de hersenen gestuurd. Zintuigcellen vangen verschillende soorten
informatie op, zoals:
- Geluid
- Licht
- Tast
- Reuk
- Smaak
- Tempratuur
Informatie die een zintuigcel bereikt, noemen we ook wel een prikkel (stimulus). De
zintuigcellen vangen een prikkel op met behulp van sensoren, ook wel receptoren genoemd.
Een prikkel die een sensor bereikt, wordt omgezet in een elektrisch signaal. Die noemen we
sensorpotentiaal of receptorpotentiaal. Vervolgens wordt het elektrische signaal naar een
zenuwcel (neuron) getransporteerd. Via de zenuwcel wordt het elektrische signaal naar het
centrale zenuwstelsel geleid. Dit wordt op dezelfde manier gedaan vanaf het centrale
zenuwstelsel naar organen.
Zintuigsensoren
Bij zintuigcellen maken we onderscheid tussen sensoren die reageren op prikkels van buiten
het lichaam (exteroreceptoren) en receptoren die receptoren die reageren op prikkels van
binnen het lichaam (internoreceptoren).
Exteroreceptoren reageren op prikkels van buiten het lichaam. Informatie vanuit je omgeving
wordt door vijf zintuigen waargenomen:
- De tong, smaakzintuig
- De neus, reukzintuig
- Het oog, gezichtsvermogen
- Het oor, gehoor
- De huid, tastzintuig
Je smaakzingtuigen bestaan uit je smaakpapillen op je tong en in je mondholte. De reukzin
speelt ook een belangrijke rol bij de smaaksensatie. Door je neus kan je specifiekere smaken
(eigenlijk dus geuren) waarnemen. Dit noemen we ook wel secundaire smaken.
Het gezichtsvermogen houdt in het waarnemen van objecten in zichtbaat licht door middel
van fotoreceptoren op het netvlies (retina) van het oog. Die sturen verschillende elektrische
impulsen voor kleuren en lichtsterkte via de oogzenuw door naar de hersenen. Door
combinatie van gezichtsvermogen, positiezin (proprioceptie), tastzin en het
evenwichtsorgaan krijg je een compleet beeld van een bepaald voorwerp in zijn omgeving.
Je oren zorgen dat geluidsgolven omgezet worden in elektrisch signalen in de
gehoorzenuwen. De elektrische signalen worden doorgeleid naar de hersenen waardoor je
geluiden kunt waarnemen.
De tastzin is het vermogen om aanraking of druk waar te nemen. Overal in je huid zitten
tastreceptoren. Op je rug relatief weinig. Hierdoor zijn niet alle plekken van het lichaam even
gevoelig.
2.3
, Interoreceptoren reageren op prikkels binnen in het lichaam. Interoreceptoren die informatie
geven over het bewegingsapparaat worden proprie(re)ceptoren genoemd. In de wanden van
de holle organen (darmen, longen, mondholte, urinewegen en bloedvaten) zitten
interorecpetoren die informatie geven over voortstuwend materiaal en peristaltiek.
Kenmerken zintuigcellen
Algemene kenmerken van zintuigcellen zijn:
- Prikkeldrempel, dit is de minimale prikken die nodig is om voorgeleiding van
elektrische signalen te veroorzaken
- Adequate prikkel, hierbij reageert de sensor op een specifieke prikkel die bij die
sensor hoort
Verschillende zintuigcellen
We onderscheiden de volgende zintuigcellen:
- Mechanosensoren, (bijvoorbeeld in de oren en de huid) deze sensoren reageren op
mechanische prikkels (stimuli), zoals trillingen, uitrekken of druk. Geluid komt als
drukgolven het oor binnen en deze drukgolven worden hier omgezet in elektrische
signalen.
- Pijnsensoren, (bijvoorbeeld in de huid), dit type sensorische cel is gevoelig voor
prikkels die mogelijk schadelijk zijn. De cel stuurt via het ruggenmerg signalen naar
de hersenen. De prikkel wordt omgezet in elektrische signalen waarvan de sterkte
afhankelijk is van de prikkel.
- Thermoreceptoren, (bijvoorbeeld in de huid) deze receptoren zijn gevoelig voor
temperatuursveranderingen.
- Lichtsensoren (in de ogen), ook wel fotosensoren of elektromagnetische sensoren
worden ze genoemd. Licht bestaat uit elektromagnetische golven lichtsensoren
vangen deze op.
- Chemosensoren (bijvoorbeeld in de neus en mond), deze sensoren reageren op
chemische prikkels. Op je tong zit er bijvoorbeeld een die de smaak van voedsel kan
doorgeven.
Proprioceptoren
Dit zijn sensoren die zich in de spieren, pezen, gewrichten en evenwichtsorgaan bevinden.
Ze geven informatie over de stand van het lichaam in de ruimte. Dit doen ze door beweging
snelheid en richting van het hoofd en ledenmaten te registreren.
Skeletspieren
In het dwarsgestreept spierweefsel van de skeletspieren bevinden zich spierspoelen. Dit zijn
gespecialiseerde spiervezels met een spelvormig kapsel. Die zijn omwonden met
rekgevoelige zenuwvezels. Als een spierspoel geactiveerd wordt door rek ontstaat er een
spierspoelreflex. Je merkt dan dat de spieren zich regelmatig samentrekken.
Pezen en gewrichten
In de pezen bevinden zich ook rekgevoelige receptoren: de peessensoren. De sensoren
reageren op passieve rek van de bijbehorende spier. Dit gebeurt met afname van de
peesspanning. Ze reageren echter ook op actieve spiercontracties, namelijk met
spierverkorting en toename van de peesspaning. Zo kunnen we inschatten welke kracht op
het bewegingsapparaat inwerkt.
Gehoor en evenwicht
Het gehoor
2.3
