Samenvatting Handboek Strategisch Coachen
Maarten Kouwenhoven
Hoofdstuk 1: Strategisch coachen
Wat is coachen?
Om ons te ontwikkelen hebben we inzicht nodig. In de omstandigheden, maar ook inzicht in
anderen en vooral inzicht in onszelf. Een coach kan als externe deskundige dat inzicht
bevorderen.
- Een coachtraject is ontwikkelingsgericht en werk gerelateerd.
- Coachen kan plaatsvinden op individueel, relationeel en systeemniveau.
- Een coach is erop gericht het beste uit mensen te halen. Dit doet hij door de gecoachte bewust
te maken van zijn mogelijkheden en grenzen.
Voor coachen zijn geen regels opgesteld. Iedereen mag zich coach noemen. Wel zijn er instituten
die de professionaliteit van coaches wil bevorderen (bv NOBCO). Zij stellen eisen aan de
ervaring en opleiding van hun leden.
Wat is het verschil tussen coachen psychotherapie?
Soort vraag Gericht op Strategie Doel
Psychotherapie Hulpvraag Ziekte of gebrek Probleemgericht Opheffen klachten
Coachen Ontwikkelingsvraag Gezonde deel Doelgericht Ontwikkelen
mogelijkheden
Er is wel een overlap. Van belang om je bewust te zijn van een eventuele verschuiving om te
kijken of verwijzing nodig is.
- Therapie/Counsellen = welzijnsgericht
- Coachen = ontwikkelingsgericht
- Trainen = prestatiegericht
Het is belangrijk om te kiezen voor een gespreksvorm die past bij de doelstelling:
- Welzijnsgericht gesprek = arbeidssatisfactie staat centraal
- Coachgesprek = ontwikkeling staat centraal
- Probleemoplossend gesprek = problemen signaleren en oplossen
- Adviesgesprek = bij sprake van onwetendheid
- Normerend gesprek = bij sprake van onwil van de medewerker
- Disciplinerend gesprek = als werkafspraken niet worden nagekomen
Strategisch coachen
Strategie is een stappenplan om op langere termijn van A naar B te komen. Het is gebaseerd op
een visie.
Strategisch coachen is gebaseerd op een coachcontract, dit is een bilaterale overeenkomst
waarin wordt overeengekomen wat beide partijen zullen bijdragen om het doel te bereiken.
Drie niveaus om autonomie te bevorderen doormiddel van strategisch coachen:
- Individueel niveau = ontwikkelen individuele autonomie
- Relationeel niveau = ontwikkelen van een autonome samenwerkingsrelatie
- Systeemniveau = ontwikkelen van de autonomie van een team, afdeling of
organisatie
Altijd 1 niveau per keer aanpakken!
,Parallel proces: Als het thema dat zich volgens de gecoachte elders afspeelt, zich op hetzelfde
moment ook tussen de coach en de gecoachte voordoet.
Voorwaarden van strategisch coachen
- Safe attachment : als hechting tot stand is gekomen en er een gevoel van veiligheid is ontstaan.
Dit is de basis voor groei en ontwikkeling. Dit kan worden gecreëerd door consistent gedrag.
- Communicatieve vaardigheden : om de gecoachte te stimuleren tot zelfstandigheid.
- Tijd/beschikbaarheid : voldoende tijd en contact hebben met de gecoachte
- Gemeenschappelijk theoretisch kader : een theoretisch model dat inzicht verschaft en
handreikingen biedt. De coach ziet de grote lijnen en reageert vanuit een visie. Hij weet wat hij
doet, waarom hij het doet en waartoe hij het doet.
Theorieën
- Transactionele analyse (TA) : Persoonlijkheidstheorie en een communicatiemodel met heldere,
overdraagbare begrippen waarin de ontwikkeling, de zorg en het respect voor mensen centraal
staan. Succesfactoren waar men zich niet bewust van is kunnen worden opgespoord met
scriptanalyse. Scriptbesluiten kunnen inperkend of juist stimulerend werken. Een scriptbesluit
is een overlevingsbesluit dat vroeger is genomen, als deze niet wordt aangepast als de
omstandigheden veranderen, kan dit zich tegen iemand keren. (organisaties kennen ook script)
- Systeemtheorie : Gebaseerd op universele oerwetten. Deze zorgen ervoor dat een groep of
organisatie de grootste kans van overleven heeft. Hellinger heeft een methode ontwikkelt
waarmee ‘fouten’ in het systeem kunnen worden opgespoord die soms generaties lang worden
doorgegeven.
Constellaties = opstellingen (als stand-in verschillende gezichtspunten aannemen en het
probleem hier vandaan bekijken)
Simulatie = zelfde als constellatie maar dan een op een. Doel is om gecoachte bewust te maken
van belemmerende actoren op alle drie de niveau (individueel, relationeel, systeem).
Een strategisch coach leert de gecoachte zijn plaats in te nemen binnen een organisatie als
systeem.
- Ethologie : Studie van dierlijk gedrag. Voorbeeld is innerlijke behoefte om zich te hechten. Als
mens (of zoogdier) zich veilig voelt zal hij exploreren. In geval van werknemers zal deze zich
makkelijker aanpassen aan veranderingen. Bij minder veiligheid juist geen exploratie en minder
vermogen zich aan te passen aan veranderingen.
Dus van belang om een veilige hechting te creëren en exploratie te bevorderen en ervaringen op
te laten doen.
Acties van de coach
Een strategisch coach inventariseert eerst de vragen en maakt daarna een analyse van de feiten.
Dit kan een probleem blootleggen op individueel, relationeel of systeemniveau. De coach zal zijn
interventie hier op afstemmen. Hierna wordt in overleg een positie doel gekozen en een
actieplan opgesteld. Een coach is actief gericht op dit doel en doet dat door de volgende
activiteiten:
1. Inzicht bieden door voorlichting, informatie, confrontatie
2. Positief labelen wat de gecoachte doet of gedaan heeft
3. Confronteren met de feiten
4. Perspectief bieden
5. Bepalen wat de gecoachte wil, waarom en waartoe hij dat wil
6. Contract opstellen waarin realistische acties worden geformuleerd op het doel te
bereiken.
, 7 Fasen van een coachtraject
1. Kennismakingsfase : verwachtingen, uitleg werkwijze, uitleg ontwikkelingsvraag en
context.
2. Formuleren van doelstellingen : doelstellingen organisatie, gecoachte, niveau doel,
andere problemen etc.
3. Afstemmen van vraag en aanbod : op grond van de doelstellingen en de mogelijkheden
van de coach wordt coachplan en offerte gemaakt.
4. Analyse : bv. Vragenlijsten, 360 graden feedback hierop volgen inzicht gevende
gesprekken
5. Oefenen in de praktijk : oefenen met de nieuwe inzichten
6. Evaluatie : halverwege en na afloop wordt nagegaan tot in hoeverre de doelstellingen
zijn bereikt.
7. Afsluitende rapportage : rapportage, beroepsethiek, privacy, logboeken etc
Hoofdstuk 2: Contact en contract
Het doel van strategisch coachen is om er op een professionele wijze het beste uit te halen wat
erin zit. Dat vindt plaats op basis van:
- Het contact, het moet klikken en er moet een vertrouwensbasis zijn (mens-as).
- Het contract, gebaseerd op de vraag van de gecoachte en het aanbod van de coach (taak-as)
Het is bedoeld om een effectieve samenwerking te bevorderen. Beide partijen weten waar ze aan
toe zijn.
De schakelbak
Om van contact naar contract te gaan maken we gebruik van de schakelbak:
1. Positief aansluiten
- Schikt het?
- Klikt het?
- Juiste persoon voor je?
- Storende factoren? (bv parkeermeter loopt bijna af)
- Krijg ik antwoord op mijn vraag? (of wordt er geblokkeerd of rakelings geantwoord)
2. Vragen stellen
3. Samenvatten
4. Eigen mening geven (is dit bv realistisch? Eigen opvattingen en ideeën)
Doorschakelen of terugschakelen wanneer nodig.
Contract
Een expliciete, bilaterale overeenkomst waarin twee of meer partijen hun wederzijdse bijdrage
en verantwoordelijkheden regelen en hun belangen beschermen, teneinde een bepaald doel te
bereiken. Gebaseerd op vraag en aanbod, goed overleg, en biedt veiligheid en structuur.
Bij een driehoeks contract is bijvoorbeeld ook de werkgever betrokken, deze kan ook waarden
of eisen stellen. Belangrijk om te denken als privacy.
De dramadriehoek
Maarten Kouwenhoven
Hoofdstuk 1: Strategisch coachen
Wat is coachen?
Om ons te ontwikkelen hebben we inzicht nodig. In de omstandigheden, maar ook inzicht in
anderen en vooral inzicht in onszelf. Een coach kan als externe deskundige dat inzicht
bevorderen.
- Een coachtraject is ontwikkelingsgericht en werk gerelateerd.
- Coachen kan plaatsvinden op individueel, relationeel en systeemniveau.
- Een coach is erop gericht het beste uit mensen te halen. Dit doet hij door de gecoachte bewust
te maken van zijn mogelijkheden en grenzen.
Voor coachen zijn geen regels opgesteld. Iedereen mag zich coach noemen. Wel zijn er instituten
die de professionaliteit van coaches wil bevorderen (bv NOBCO). Zij stellen eisen aan de
ervaring en opleiding van hun leden.
Wat is het verschil tussen coachen psychotherapie?
Soort vraag Gericht op Strategie Doel
Psychotherapie Hulpvraag Ziekte of gebrek Probleemgericht Opheffen klachten
Coachen Ontwikkelingsvraag Gezonde deel Doelgericht Ontwikkelen
mogelijkheden
Er is wel een overlap. Van belang om je bewust te zijn van een eventuele verschuiving om te
kijken of verwijzing nodig is.
- Therapie/Counsellen = welzijnsgericht
- Coachen = ontwikkelingsgericht
- Trainen = prestatiegericht
Het is belangrijk om te kiezen voor een gespreksvorm die past bij de doelstelling:
- Welzijnsgericht gesprek = arbeidssatisfactie staat centraal
- Coachgesprek = ontwikkeling staat centraal
- Probleemoplossend gesprek = problemen signaleren en oplossen
- Adviesgesprek = bij sprake van onwetendheid
- Normerend gesprek = bij sprake van onwil van de medewerker
- Disciplinerend gesprek = als werkafspraken niet worden nagekomen
Strategisch coachen
Strategie is een stappenplan om op langere termijn van A naar B te komen. Het is gebaseerd op
een visie.
Strategisch coachen is gebaseerd op een coachcontract, dit is een bilaterale overeenkomst
waarin wordt overeengekomen wat beide partijen zullen bijdragen om het doel te bereiken.
Drie niveaus om autonomie te bevorderen doormiddel van strategisch coachen:
- Individueel niveau = ontwikkelen individuele autonomie
- Relationeel niveau = ontwikkelen van een autonome samenwerkingsrelatie
- Systeemniveau = ontwikkelen van de autonomie van een team, afdeling of
organisatie
Altijd 1 niveau per keer aanpakken!
,Parallel proces: Als het thema dat zich volgens de gecoachte elders afspeelt, zich op hetzelfde
moment ook tussen de coach en de gecoachte voordoet.
Voorwaarden van strategisch coachen
- Safe attachment : als hechting tot stand is gekomen en er een gevoel van veiligheid is ontstaan.
Dit is de basis voor groei en ontwikkeling. Dit kan worden gecreëerd door consistent gedrag.
- Communicatieve vaardigheden : om de gecoachte te stimuleren tot zelfstandigheid.
- Tijd/beschikbaarheid : voldoende tijd en contact hebben met de gecoachte
- Gemeenschappelijk theoretisch kader : een theoretisch model dat inzicht verschaft en
handreikingen biedt. De coach ziet de grote lijnen en reageert vanuit een visie. Hij weet wat hij
doet, waarom hij het doet en waartoe hij het doet.
Theorieën
- Transactionele analyse (TA) : Persoonlijkheidstheorie en een communicatiemodel met heldere,
overdraagbare begrippen waarin de ontwikkeling, de zorg en het respect voor mensen centraal
staan. Succesfactoren waar men zich niet bewust van is kunnen worden opgespoord met
scriptanalyse. Scriptbesluiten kunnen inperkend of juist stimulerend werken. Een scriptbesluit
is een overlevingsbesluit dat vroeger is genomen, als deze niet wordt aangepast als de
omstandigheden veranderen, kan dit zich tegen iemand keren. (organisaties kennen ook script)
- Systeemtheorie : Gebaseerd op universele oerwetten. Deze zorgen ervoor dat een groep of
organisatie de grootste kans van overleven heeft. Hellinger heeft een methode ontwikkelt
waarmee ‘fouten’ in het systeem kunnen worden opgespoord die soms generaties lang worden
doorgegeven.
Constellaties = opstellingen (als stand-in verschillende gezichtspunten aannemen en het
probleem hier vandaan bekijken)
Simulatie = zelfde als constellatie maar dan een op een. Doel is om gecoachte bewust te maken
van belemmerende actoren op alle drie de niveau (individueel, relationeel, systeem).
Een strategisch coach leert de gecoachte zijn plaats in te nemen binnen een organisatie als
systeem.
- Ethologie : Studie van dierlijk gedrag. Voorbeeld is innerlijke behoefte om zich te hechten. Als
mens (of zoogdier) zich veilig voelt zal hij exploreren. In geval van werknemers zal deze zich
makkelijker aanpassen aan veranderingen. Bij minder veiligheid juist geen exploratie en minder
vermogen zich aan te passen aan veranderingen.
Dus van belang om een veilige hechting te creëren en exploratie te bevorderen en ervaringen op
te laten doen.
Acties van de coach
Een strategisch coach inventariseert eerst de vragen en maakt daarna een analyse van de feiten.
Dit kan een probleem blootleggen op individueel, relationeel of systeemniveau. De coach zal zijn
interventie hier op afstemmen. Hierna wordt in overleg een positie doel gekozen en een
actieplan opgesteld. Een coach is actief gericht op dit doel en doet dat door de volgende
activiteiten:
1. Inzicht bieden door voorlichting, informatie, confrontatie
2. Positief labelen wat de gecoachte doet of gedaan heeft
3. Confronteren met de feiten
4. Perspectief bieden
5. Bepalen wat de gecoachte wil, waarom en waartoe hij dat wil
6. Contract opstellen waarin realistische acties worden geformuleerd op het doel te
bereiken.
, 7 Fasen van een coachtraject
1. Kennismakingsfase : verwachtingen, uitleg werkwijze, uitleg ontwikkelingsvraag en
context.
2. Formuleren van doelstellingen : doelstellingen organisatie, gecoachte, niveau doel,
andere problemen etc.
3. Afstemmen van vraag en aanbod : op grond van de doelstellingen en de mogelijkheden
van de coach wordt coachplan en offerte gemaakt.
4. Analyse : bv. Vragenlijsten, 360 graden feedback hierop volgen inzicht gevende
gesprekken
5. Oefenen in de praktijk : oefenen met de nieuwe inzichten
6. Evaluatie : halverwege en na afloop wordt nagegaan tot in hoeverre de doelstellingen
zijn bereikt.
7. Afsluitende rapportage : rapportage, beroepsethiek, privacy, logboeken etc
Hoofdstuk 2: Contact en contract
Het doel van strategisch coachen is om er op een professionele wijze het beste uit te halen wat
erin zit. Dat vindt plaats op basis van:
- Het contact, het moet klikken en er moet een vertrouwensbasis zijn (mens-as).
- Het contract, gebaseerd op de vraag van de gecoachte en het aanbod van de coach (taak-as)
Het is bedoeld om een effectieve samenwerking te bevorderen. Beide partijen weten waar ze aan
toe zijn.
De schakelbak
Om van contact naar contract te gaan maken we gebruik van de schakelbak:
1. Positief aansluiten
- Schikt het?
- Klikt het?
- Juiste persoon voor je?
- Storende factoren? (bv parkeermeter loopt bijna af)
- Krijg ik antwoord op mijn vraag? (of wordt er geblokkeerd of rakelings geantwoord)
2. Vragen stellen
3. Samenvatten
4. Eigen mening geven (is dit bv realistisch? Eigen opvattingen en ideeën)
Doorschakelen of terugschakelen wanneer nodig.
Contract
Een expliciete, bilaterale overeenkomst waarin twee of meer partijen hun wederzijdse bijdrage
en verantwoordelijkheden regelen en hun belangen beschermen, teneinde een bepaald doel te
bereiken. Gebaseerd op vraag en aanbod, goed overleg, en biedt veiligheid en structuur.
Bij een driehoeks contract is bijvoorbeeld ook de werkgever betrokken, deze kan ook waarden
of eisen stellen. Belangrijk om te denken als privacy.
De dramadriehoek
