Werkveldverkenning: Duurzaamheid
1. Duurzaamheid, een uitdaging voor deze en volgende generaties
1.1 Ecologische voetafdruk
Def. ecologische voetafdruk = de oppervlakte aarde die nodig is om te voorzien in de
levensstijl van een persoon, stad of land. Het is een getal dat weergeeft hoeveel biologisch
productieve grond- en wateroppervlakte een bepaalde bevolkingsgroep in een jaar gebruikt
om zijn consumptieniveau te kunnen handhaven en zijn afvalproductie te kunnen verwerken.
- wordt gemeten in mondiale hectares
Ecologische voetafdruk bestaat uit 6 delen:
- wordt uitgedrukt in gha, 1 gha (global hectare) = 1 biologisch productieve hectare
met een gemiddelde productiviteit = mondiale hectare
- omzetting werkelijke ha naar gha gebeurt met opbrengst factoren en andere factoren
1) grasland
- = de grond die geschikt is voor de aanmaak van dierlijke producten
- kan ook licht beboste grond worden gerekend, als het ook geschikt is voor
veeteelt
2) bossen
- = de grond die geschikt is voor de productie van hout, papier,...
- zowel natuurlijk als aangeplante bossen
3) visgronden
- = de wateroppervlakte die geschikt is voor het vangen en kweken van vis en
andere dieren zoals mosselen,...
- vooral zeewater, 95 % van de mariene productie komt van de kustwateren
4) landbouwgronden
- = de grond die gebruikt wordt voor de productie van plantaardige producten
zoals voedsel, veevoeder,...
- wordt geen rekening gehouden met de effecten van de landbouw op
milieuverontreiniging, uitputting van de grond en erosie
→ worden uiteindelijk wel verrekend in een voetafdruk van een volgend jaar,
naarmate de vruchtbare grond zou verminderen
5) bebouwde grond
- = huizen, straten, winkels,...
- grond die nodig is voor het opwekken van zonne-energie of wind- en
waterkracht en de productieve grond waar menselijke vestigingen bevinden
zijn inbegrepen bij de voetafdruk
6) C-voetafdruk
- = het energieverbruik op basis van fossiele brandstoffen wordt omgezet in de
productieve oppervlakte die nodig is om de CO2 uitstoot te absorberen, zodat
geen CO2 wordt toegevoegd aan de aanwezige CO2
1
,In 2007 zaten we aan een voetafdruk van 1,5 plaat, hoe kan dit?
- de mens consumeert meer dan de natuur terug kan aanvullen
- hij produceert met zijn activiteiten meer CO2 dan de natuur kan absorberen
= ecologische overshoot
- de dag in het jaar dat de mensheid zoveel heeft geconsumeerd als de aarde in 1 jaar
terug kan aanvullen = earth overshoot day
-
1.2 Duurzaamheid, een modewoord of oplossing?
Voorbeeld antwoord bij deze grafiek, wat is goed voor het milieu en hoe zie je dit op de
grafiek:
- door het vervangen van gloeilampen in led lampen zorgt voor een reductie van de
CO2 emissie en is kostenbesparend, het is een negatieve kost
- zonnepanelen zorgen ook voor een reductie van de CO2 emissie
-
2
,1.3 Voorbeelden van duurzaamheid
1.3.1 Duurzaam omgaan met materialen/grondstoffen
Verbetering van de eco-efficiëntie kan zich situeren in de volgende domeinen:
1) processen
- minder afval en emissies in de productiefase
- verlies van kostbare grondstoffen vermijden? energiebesparingen realiseren?
betere verlichting, betere isolatie, minder persluchtverlies?
- minder verpakkingsmateriaal = lagere verpakkingskost
- optimale transportplanning bespaart kilometers en tijd
2) producten
- een product belast in elk van zijn levensfases het milieu: bij de leverancier
van grondstoffen, tijdens productie, bij de installateurs,...
- bij het ontwerp moet moet men de gevolgen voor het milieu overwegen in alle
levensfases
- zijn er milieuvriendelijker alternatieven voor de grondstoffen? kan het
energieverbruik verminderd worden?
3) management
- om eco-efficiëntie binnen een bedrijf op lang termijn te garanderen is het
noodzakelijk dat het structureel wordt opgenomen in de visie en het
bedrijfsbeleid
- worden voldoende instructies gegeven rond interne procedures? worden
geplande acties opgevolgd, resultaten gemeten?
Een bedrijf wil zijn eco-efficiëntie verbeteren, welke actie kan er gedaan worden?
1) de verwarming lager zetten
2) wc’s spoelen met regenwater
Bedrijf dat een product / proces heeft verduurzaamd:
- een voedingsbedrijf bespaart > 1000 Mwh/jaar door warmterecuperatie uit de
koelsystemen voor verwarming van de kantoren
Het cradle to cradle (C2C) principe:
- = producten die oneindig kunnen worden hergebruikt of die onschadelijk kunnen
worden afgebroken
- er is geen afval in deze filosofie:
→ natuurlijke materialen gaan in de biologische kringloop
→ andere materialen gaan in de recyclage via technische kringloop
- Bouwbedrijf gyproc startten met een volledig nieuw recyclage-installatie. Een gyproc
plaat die terugkomt wordt gescheiden in gips en karton, het gips wordt vermalen en
wordt hergebruikt in nieuwe gipsplaten, dit is een technische kringloop. Het karton
komt na verwijdering van verontreinigingen terecht in een biologische kringloop
waarbij het gecomposteerd wordt.
3
, Een bedrijf verwerkt tetra briks. De kartonvezels worden hergebruikt voor het produceren
van kartonnen dozen, papier of keukenrol. Het aluminium laagje wordt tot nieuwe aluminium
producten hersmolten. Het kunststof laagje wordt verbrand. Is dit proces een voorbeeld van
C2C? Leg uit waarom (niet).
→ Dit is geen C2C omdat de kunststof verbrandt wordt, en gaat hierbij verloren. Het concept
van C2C is dat er geen een stof verloren gaat & dat alles hergebruikt wordt.
1.3.2 Duurzame energie
1.3.2.1 Elektriciteitscentrales op basis van niet-hernieuwbare energie met “zero-CO2
emissie”
Elektriciteitscentrale met zero CO2 emissie:
- = een centrale die energie opwekt met niet hernieuwbare energie, deze energie
wordt opgewekt bij de verbranding van fossiele brandstoffen (aardgas, aardolie,...)
→ ontstaat o.a. CO2 en H2O, met een solvent capteert men CO2 in de
verbrandingsgassen van de elektriciteitscentrale
- bv. kernenergie
Opvangen van CO2 kan omgezet worden in een CCU tot:
- = carbon capture and utilisation
1) brandstoffen
2) koolzuurhoudende dranken
1.3.2.2 Elektriciteitscentrales op basis van hernieuwbare energie
Hernieuwbare energie:
- = energie afkomstig van natuurlijke bronnen die constant aangevuld worden
1) windenergie
2) waterkracht
3) zonne-energie
4) aardwarmte
5) chemische energie
6) biomassa (indien deze hernieuwd wordt)
Geothermische centrale:
- een centrale pompt warm water op uit de ondergrond en zet die via een
warmtewisselaar en een generator om in elektriciteit
4
1. Duurzaamheid, een uitdaging voor deze en volgende generaties
1.1 Ecologische voetafdruk
Def. ecologische voetafdruk = de oppervlakte aarde die nodig is om te voorzien in de
levensstijl van een persoon, stad of land. Het is een getal dat weergeeft hoeveel biologisch
productieve grond- en wateroppervlakte een bepaalde bevolkingsgroep in een jaar gebruikt
om zijn consumptieniveau te kunnen handhaven en zijn afvalproductie te kunnen verwerken.
- wordt gemeten in mondiale hectares
Ecologische voetafdruk bestaat uit 6 delen:
- wordt uitgedrukt in gha, 1 gha (global hectare) = 1 biologisch productieve hectare
met een gemiddelde productiviteit = mondiale hectare
- omzetting werkelijke ha naar gha gebeurt met opbrengst factoren en andere factoren
1) grasland
- = de grond die geschikt is voor de aanmaak van dierlijke producten
- kan ook licht beboste grond worden gerekend, als het ook geschikt is voor
veeteelt
2) bossen
- = de grond die geschikt is voor de productie van hout, papier,...
- zowel natuurlijk als aangeplante bossen
3) visgronden
- = de wateroppervlakte die geschikt is voor het vangen en kweken van vis en
andere dieren zoals mosselen,...
- vooral zeewater, 95 % van de mariene productie komt van de kustwateren
4) landbouwgronden
- = de grond die gebruikt wordt voor de productie van plantaardige producten
zoals voedsel, veevoeder,...
- wordt geen rekening gehouden met de effecten van de landbouw op
milieuverontreiniging, uitputting van de grond en erosie
→ worden uiteindelijk wel verrekend in een voetafdruk van een volgend jaar,
naarmate de vruchtbare grond zou verminderen
5) bebouwde grond
- = huizen, straten, winkels,...
- grond die nodig is voor het opwekken van zonne-energie of wind- en
waterkracht en de productieve grond waar menselijke vestigingen bevinden
zijn inbegrepen bij de voetafdruk
6) C-voetafdruk
- = het energieverbruik op basis van fossiele brandstoffen wordt omgezet in de
productieve oppervlakte die nodig is om de CO2 uitstoot te absorberen, zodat
geen CO2 wordt toegevoegd aan de aanwezige CO2
1
,In 2007 zaten we aan een voetafdruk van 1,5 plaat, hoe kan dit?
- de mens consumeert meer dan de natuur terug kan aanvullen
- hij produceert met zijn activiteiten meer CO2 dan de natuur kan absorberen
= ecologische overshoot
- de dag in het jaar dat de mensheid zoveel heeft geconsumeerd als de aarde in 1 jaar
terug kan aanvullen = earth overshoot day
-
1.2 Duurzaamheid, een modewoord of oplossing?
Voorbeeld antwoord bij deze grafiek, wat is goed voor het milieu en hoe zie je dit op de
grafiek:
- door het vervangen van gloeilampen in led lampen zorgt voor een reductie van de
CO2 emissie en is kostenbesparend, het is een negatieve kost
- zonnepanelen zorgen ook voor een reductie van de CO2 emissie
-
2
,1.3 Voorbeelden van duurzaamheid
1.3.1 Duurzaam omgaan met materialen/grondstoffen
Verbetering van de eco-efficiëntie kan zich situeren in de volgende domeinen:
1) processen
- minder afval en emissies in de productiefase
- verlies van kostbare grondstoffen vermijden? energiebesparingen realiseren?
betere verlichting, betere isolatie, minder persluchtverlies?
- minder verpakkingsmateriaal = lagere verpakkingskost
- optimale transportplanning bespaart kilometers en tijd
2) producten
- een product belast in elk van zijn levensfases het milieu: bij de leverancier
van grondstoffen, tijdens productie, bij de installateurs,...
- bij het ontwerp moet moet men de gevolgen voor het milieu overwegen in alle
levensfases
- zijn er milieuvriendelijker alternatieven voor de grondstoffen? kan het
energieverbruik verminderd worden?
3) management
- om eco-efficiëntie binnen een bedrijf op lang termijn te garanderen is het
noodzakelijk dat het structureel wordt opgenomen in de visie en het
bedrijfsbeleid
- worden voldoende instructies gegeven rond interne procedures? worden
geplande acties opgevolgd, resultaten gemeten?
Een bedrijf wil zijn eco-efficiëntie verbeteren, welke actie kan er gedaan worden?
1) de verwarming lager zetten
2) wc’s spoelen met regenwater
Bedrijf dat een product / proces heeft verduurzaamd:
- een voedingsbedrijf bespaart > 1000 Mwh/jaar door warmterecuperatie uit de
koelsystemen voor verwarming van de kantoren
Het cradle to cradle (C2C) principe:
- = producten die oneindig kunnen worden hergebruikt of die onschadelijk kunnen
worden afgebroken
- er is geen afval in deze filosofie:
→ natuurlijke materialen gaan in de biologische kringloop
→ andere materialen gaan in de recyclage via technische kringloop
- Bouwbedrijf gyproc startten met een volledig nieuw recyclage-installatie. Een gyproc
plaat die terugkomt wordt gescheiden in gips en karton, het gips wordt vermalen en
wordt hergebruikt in nieuwe gipsplaten, dit is een technische kringloop. Het karton
komt na verwijdering van verontreinigingen terecht in een biologische kringloop
waarbij het gecomposteerd wordt.
3
, Een bedrijf verwerkt tetra briks. De kartonvezels worden hergebruikt voor het produceren
van kartonnen dozen, papier of keukenrol. Het aluminium laagje wordt tot nieuwe aluminium
producten hersmolten. Het kunststof laagje wordt verbrand. Is dit proces een voorbeeld van
C2C? Leg uit waarom (niet).
→ Dit is geen C2C omdat de kunststof verbrandt wordt, en gaat hierbij verloren. Het concept
van C2C is dat er geen een stof verloren gaat & dat alles hergebruikt wordt.
1.3.2 Duurzame energie
1.3.2.1 Elektriciteitscentrales op basis van niet-hernieuwbare energie met “zero-CO2
emissie”
Elektriciteitscentrale met zero CO2 emissie:
- = een centrale die energie opwekt met niet hernieuwbare energie, deze energie
wordt opgewekt bij de verbranding van fossiele brandstoffen (aardgas, aardolie,...)
→ ontstaat o.a. CO2 en H2O, met een solvent capteert men CO2 in de
verbrandingsgassen van de elektriciteitscentrale
- bv. kernenergie
Opvangen van CO2 kan omgezet worden in een CCU tot:
- = carbon capture and utilisation
1) brandstoffen
2) koolzuurhoudende dranken
1.3.2.2 Elektriciteitscentrales op basis van hernieuwbare energie
Hernieuwbare energie:
- = energie afkomstig van natuurlijke bronnen die constant aangevuld worden
1) windenergie
2) waterkracht
3) zonne-energie
4) aardwarmte
5) chemische energie
6) biomassa (indien deze hernieuwd wordt)
Geothermische centrale:
- een centrale pompt warm water op uit de ondergrond en zet die via een
warmtewisselaar en een generator om in elektriciteit
4
