Ethiek: les 2 – “Zorgethiek”
Inleiding
Axel Liégeois biedt een kader om te begrijpen welke waarden er belangrijk zijn in de zorg, hoe die
waarden historisch zijn ingebed en waar er zich spanningen tussen die waarden kunnen voordoen.
Inge Van Nistelrooij gaat over menslievende zorg en is geschreven voor verpleegkundigen.
Waarden in dialoog
Waarden die een rol spelen binnen de hulpverleningsrelatie. Het interessante in de benadering van
Liégeois is dat hij de verschillende waarden die in een zorgrelatie aan bod komen in verband weet te
brengen met verschillende paradigma’s op zorg.
Vandaar uit maakt hij een kader waarin de verschillende waarden een plaats vinden en met elkaar ‘in
dialoog’ moeten gaan bij monde van de verschillende betrokkenen (cliënten, zorgverleners en sociaal
netwerk).
Het geweten = het vermogen om ethisch te evalueren. Het is een innerlijk besef van de verplichting
het goede te doen en het kwade te vermijden.
Moreel aanvoelen of morele intuïtie = is subjectief in die zin dat ze beïnvloed is door onze cultuur,
opvoeding en vorming.
Ethiek = de kritische reflectie op die morele intuïtie. Die reflectie gebeurt bij voorkeur in groep, met
elkaar, in dialoog.
Betrokkenen in de zorgrelatie
- Microniveau
Zorgontvanger: eigen verantwoordelijkheid
Zorgverleners: team en professioneel netwerk – professionele verantwoordelijkheid
Naastbetrokkenen: familie en sociaal netwerk – sociale verantwoordelijkheid
- Mesoniveau
Visie en missie van de voorziening: professionele verantwoordelijkheid
- Macroniveau
Gemeenschap en beleid: maatschappelijke verantwoordelijkheid
5 visies op de zorgrelatie:
, 1. Traditionele visie: medisch en religieus paradigma
Eed van Hippocrates: : “Ik zal naar mijn beste oordeel en vermogen en om bestwil
mijner zieken hen een leefregel voorschrijven en nooit iemand kwaad doen”
Godsdienst: “heb je naaste lief als jezelf” (naastenliefde/caritas)
Waarden: zorgverlening en beschermwaardigheid
Nadeel: paternalisme
o De hulpverlener wikt vanuit zijn beste oordeel en vermogen en hij bepaalt
wat goed is voor de hulpbehoevende
2. Traditionele visie: religieus paradigma
..
3. Moderne visie: emancipatorisch en maatschappelijk paradigma
Emancipatorisch paradigma (1960) de zorgontvanger heeft recht op zelfbepaling
(vanuit keuze-bekwaamheid) – waarden: autonomie en privacy
Maatschappelijk paradigma (1980): participatie in maatschappelijk leven – waarden:
participatie, rechtvaardigheid, levenskwaliteit en duurzaamheid
o Vermaatschappelijking van de zorg: de zorgontvanger is een volwaardig
burger
o Economisering van de zorg
o Regulering van de zorg (evidence based practice)
4. Moderne visie: maatschappelijk paradigma
..
5. Relationele visie: relationeel paradigma
Vorige visies zijn allemaal erg individualistisch, met de nadruk op het individu als een
onafhankelijk op zichzelf staand wezen
De relationele visie onderkent het belang van de relatie, de wederzijdse
verbondenheid, betrokkenheid en afhankelijkheid
Waarden: solidariteit en vertrouwen
De 10 waarden van Liégeois op een rij:
1. Autonomie: respecteren en bevorderen van keuzevrijheid
2. Beschermwaardigheid: beschermen van waardigheid, gezondheid en integriteit
3. Duurzaamheid: bewaken van inzet van mensen, middelen en milieu
4. Ondersteuning: bieden van zorg, begeleiding en herstel
5. Participatie: verhogen van deelname aan gemeenschapsleven
6. Privacy: behoeden van persoonlijke levenssfeer
7. Rechtvaardigheid: streven naar juiste verdeling van middelen
8. Solidariteit: bijdragen aan belangen van anderen en gemeenschap
9. Vertrouwen: geloven in mogelijkheden van ander en zorgrelatie
10. Welbevinden: verbeteren van functioneren en welzijn
Inleiding
Axel Liégeois biedt een kader om te begrijpen welke waarden er belangrijk zijn in de zorg, hoe die
waarden historisch zijn ingebed en waar er zich spanningen tussen die waarden kunnen voordoen.
Inge Van Nistelrooij gaat over menslievende zorg en is geschreven voor verpleegkundigen.
Waarden in dialoog
Waarden die een rol spelen binnen de hulpverleningsrelatie. Het interessante in de benadering van
Liégeois is dat hij de verschillende waarden die in een zorgrelatie aan bod komen in verband weet te
brengen met verschillende paradigma’s op zorg.
Vandaar uit maakt hij een kader waarin de verschillende waarden een plaats vinden en met elkaar ‘in
dialoog’ moeten gaan bij monde van de verschillende betrokkenen (cliënten, zorgverleners en sociaal
netwerk).
Het geweten = het vermogen om ethisch te evalueren. Het is een innerlijk besef van de verplichting
het goede te doen en het kwade te vermijden.
Moreel aanvoelen of morele intuïtie = is subjectief in die zin dat ze beïnvloed is door onze cultuur,
opvoeding en vorming.
Ethiek = de kritische reflectie op die morele intuïtie. Die reflectie gebeurt bij voorkeur in groep, met
elkaar, in dialoog.
Betrokkenen in de zorgrelatie
- Microniveau
Zorgontvanger: eigen verantwoordelijkheid
Zorgverleners: team en professioneel netwerk – professionele verantwoordelijkheid
Naastbetrokkenen: familie en sociaal netwerk – sociale verantwoordelijkheid
- Mesoniveau
Visie en missie van de voorziening: professionele verantwoordelijkheid
- Macroniveau
Gemeenschap en beleid: maatschappelijke verantwoordelijkheid
5 visies op de zorgrelatie:
, 1. Traditionele visie: medisch en religieus paradigma
Eed van Hippocrates: : “Ik zal naar mijn beste oordeel en vermogen en om bestwil
mijner zieken hen een leefregel voorschrijven en nooit iemand kwaad doen”
Godsdienst: “heb je naaste lief als jezelf” (naastenliefde/caritas)
Waarden: zorgverlening en beschermwaardigheid
Nadeel: paternalisme
o De hulpverlener wikt vanuit zijn beste oordeel en vermogen en hij bepaalt
wat goed is voor de hulpbehoevende
2. Traditionele visie: religieus paradigma
..
3. Moderne visie: emancipatorisch en maatschappelijk paradigma
Emancipatorisch paradigma (1960) de zorgontvanger heeft recht op zelfbepaling
(vanuit keuze-bekwaamheid) – waarden: autonomie en privacy
Maatschappelijk paradigma (1980): participatie in maatschappelijk leven – waarden:
participatie, rechtvaardigheid, levenskwaliteit en duurzaamheid
o Vermaatschappelijking van de zorg: de zorgontvanger is een volwaardig
burger
o Economisering van de zorg
o Regulering van de zorg (evidence based practice)
4. Moderne visie: maatschappelijk paradigma
..
5. Relationele visie: relationeel paradigma
Vorige visies zijn allemaal erg individualistisch, met de nadruk op het individu als een
onafhankelijk op zichzelf staand wezen
De relationele visie onderkent het belang van de relatie, de wederzijdse
verbondenheid, betrokkenheid en afhankelijkheid
Waarden: solidariteit en vertrouwen
De 10 waarden van Liégeois op een rij:
1. Autonomie: respecteren en bevorderen van keuzevrijheid
2. Beschermwaardigheid: beschermen van waardigheid, gezondheid en integriteit
3. Duurzaamheid: bewaken van inzet van mensen, middelen en milieu
4. Ondersteuning: bieden van zorg, begeleiding en herstel
5. Participatie: verhogen van deelname aan gemeenschapsleven
6. Privacy: behoeden van persoonlijke levenssfeer
7. Rechtvaardigheid: streven naar juiste verdeling van middelen
8. Solidariteit: bijdragen aan belangen van anderen en gemeenschap
9. Vertrouwen: geloven in mogelijkheden van ander en zorgrelatie
10. Welbevinden: verbeteren van functioneren en welzijn
