SCHAAMTE, SEKSPOSITIVITEIT EN SEKSUELE DISTRESS 1
De rol van Schaamte in de relatie tussen Sekspositiviteit en Seksuele Distress
Naam student:
Studentnummer:
Cursusnaam en cursuscode: PB9916 Bachelor thesis
Begeleider: Piet van Tuijl
Examinator: Peter Verboon
Inleverdatum: 05-12-2025
,SCHAAMTE, SEKSPOSITIVITEIT EN SEKSUELE DISTRESS 2
Abstract
Veel volwassenen ervaren negatieve gevoelens rondom seksualiteit, wat hun seksueel welzijn
en algemene gezondheid kan beïnvloeden. Dit onderzoek had als doel te onderzoeken hoe
sekspositiviteit samenhangt met seksuele distress, en of schaamte deze relatie kan verklaren.
Op basis van theorie werd verwacht dat sekspositiviteit samenhangt met minder seksuele
distress en minder schaamte, dat schaamte samenhangt met meer seksuele distress, en dat
schaamte de relatie tussen sekspositiviteit en seksuele distress gedeeltelijk medieert. Een
mediatie-analyse is gekozen omdat theoretische modellen suggereren dat een positieve
houding ten opzichte van seksualiteit eerst leidt tot minder schaamte, wat vervolgens kan
bijdragen aan minder seksuele distress. Hiermee kon worden onderzocht of schaamte een
onderliggend mechanisme vormt binnen dit verband.
In een cross-sectionele online vragenlijst vulden 430 volwassenen in Nederland vragenlijsten
in over sekspositiviteit, schaamte en seksuele distress. De hypothesen werden getoetst met
correlatie- en mediatieanalyses. Resultaten lieten zien dat meer sekspositiviteit samenhing
met minder schaamte en minder seksuele distress, en dat meer schaamte samenhing met meer
seksuele distress. Daarnaast bleek schaamte een deel van het verband tussen sekspositiviteit
en seksuele distress te verklaren: positievere seksuele attitudes ging samen met minder
schaamte, wat gepaard ging met minder seksuele distress. Tegelijkertijd bleek ook een direct
verband aanwezig te blijven. Deze bevindingen benadrukken het belang van sekspositieve
attitudes voor seksueel welzijn en suggereren dat interventies zich kunnen richten op het
versterken van sekspositiviteit en het verminderen van schaamte om seksuele distress te
verlagen.
Keywords: sekspositiviteit, schaamte, seksuele distress, seksueel welzijn, mediatie
,SCHAAMTE, SEKSPOSITIVITEIT EN SEKSUELE DISTRESS 3
De rol van Schaamte in de relatie tussen Sekspositiviteit en Seksuele Distress
Seksuele gezondheid is een belangrijk onderdeel van het algemene welbevinden van
de mens. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) benadrukt dat seksuele gezondheid niet
alleen de afwezigheid van ziekten of disfunctie inhoudt, maar ook een positieve en
respectvolle benadering van seksualiteit, plezier en relaties (World Health Organization, z.d.).
Deze brede benadering benadrukt dat seksuele gezondheid meer omvat dan het voorkomen
van disfuncties of infecties, het gaat ook om plezier, intimiteit en een positieve beleving van
seksualiteit. Toch ervaren veel volwassenen negatieve gevoelens rondom seksualiteit.
Factoren als schaamte, schuld en onzekerheid kunnen leiden tot minder seksuele
tevredenheid, vermijding van intimiteit en verhoogde psychische belasting (World Health
Organization, 2010).
Uit landelijke onderzoeken in Nederland blijkt dat een aanzienlijk deel van de
bevolking seksuele problemen of onvrede ervaart. Zo rapporteerde Rutgers in 2017 in het
rapport ‘Seksuele gezondheid in Nederland 2017’ dat bijna één op de vijf vrouwen en één op
de tien mannen regelmatig problemen zoals pijn, gebrek aan verlangen of negatieve
gevoelens rondom seks ervaren (De Graaf et al., 2017). Het Rijksinstituut voor
Volksgezondheid en Milieu (RIVM) benadrukt dat psychologische factoren, waaronder
schaamte, belangrijke determinanten zijn van seksueel welzijn en seksuele gezondheid
(RIVM, 2024). In het rapport ‘Zorgstandaard Seksuele disfuncties’ van de GGZ-standaarden
(2024) erkennen experts dat seksuele problemen impact kunnen hebben op het emotionele en
het relationele vlak. Fedorova et al. (2025) stellen dat de seksualiteit wordt beïnvloed door
schaamte en stress die mensen kunnen ervaren. Schaamte en stress kunnen de balans tussen
de processen van seksuele opwinding en inhibitie verstoren, waardoor er een seksuele
disfunctie kan ontstaan. Deze bevindingen benadrukken dat seksuele problemen vaak
voorkomen en de kwaliteit van leven kunnen aantasten.
, SCHAAMTE, SEKSPOSITIVITEIT EN SEKSUELE DISTRESS 4
Ondanks dat seksuele gezondheid steeds vaker vanuit een positieve benadering wordt
bekeken, blijven veel mensen negatieve gevoelens rondom seksualiteit ervaren. Uit meerdere
onderzoeken komt naar voren dat schaamte de beleving van seksualiteit negatief kan
beïnvloeden en zo kan bijdragen aan seksuele distress (Fedorova et al., 2025; Graziani &
Chivers, 2024; Kaplan et al., 2025; Peng et al., 2024; Sævik & Konijnenberg, 2023). Het is
daarom relevant te onderzoeken in hoeverre schaamte een rol speelt in de relatie tussen
sekspositiviteit en seksuele distress, om beter te begrijpen hoe seksueel welzijn bevorderd
kan worden.
Relatie tussen seksuele distress en schaamte
Seksuele distress verwijst naar de subjectieve emotionele lijdensdruk die mensen
ervaren in relatie tot hun seksualiteit, zoals gevoelens van spanning, bezorgdheid, falen en
frustratie (Dawson et al., 2021; Santos-Iglesias et al., 2018). Seksuele distress staat los van
het objectief seksueel functioneren: iemand kan seksuele distress ervaren zonder dat er sprake
is van een klinische seksuele disfunctie en andersom (Witting et al., 2008). Dit benadrukt dat
seksuele distress een zelfstandig en betekenisvol aspect van seksueel welzijn vormt. Juist
omdat seksuele distress los kan staan van objectieve seksuele functie, is het belangrijk te
erkennen dat deze emotionele reactie op seksualiteit op zichzelf aanzienlijke gevolgen kan
hebben. Zo wordt seksuele distress in meerdere studies in verband gebracht met psychisch
welbevinden en hogere niveaus van angst, depressie en stress (Bonell et al., 2022; Carcedo et
al., 2020; Husain & Jahrami, 2025). Gezien de psychologische gevolgen van seksuele distress
is het relevant te onderzoeken welke factoren bijdragen aan het ontstaan en voortbestaan
ervan. Eén factor die in verschillende onderzoeken veel naar voren komt is schaamte. In dit
onderzoek wordt seksuele distress opgevat als een emotionele reactie op de eigen seksuele
beleving, gemeten met de Sexual Distress Scale – Short Form (Santos-Iglesias et al., 2020).
De rol van Schaamte in de relatie tussen Sekspositiviteit en Seksuele Distress
Naam student:
Studentnummer:
Cursusnaam en cursuscode: PB9916 Bachelor thesis
Begeleider: Piet van Tuijl
Examinator: Peter Verboon
Inleverdatum: 05-12-2025
,SCHAAMTE, SEKSPOSITIVITEIT EN SEKSUELE DISTRESS 2
Abstract
Veel volwassenen ervaren negatieve gevoelens rondom seksualiteit, wat hun seksueel welzijn
en algemene gezondheid kan beïnvloeden. Dit onderzoek had als doel te onderzoeken hoe
sekspositiviteit samenhangt met seksuele distress, en of schaamte deze relatie kan verklaren.
Op basis van theorie werd verwacht dat sekspositiviteit samenhangt met minder seksuele
distress en minder schaamte, dat schaamte samenhangt met meer seksuele distress, en dat
schaamte de relatie tussen sekspositiviteit en seksuele distress gedeeltelijk medieert. Een
mediatie-analyse is gekozen omdat theoretische modellen suggereren dat een positieve
houding ten opzichte van seksualiteit eerst leidt tot minder schaamte, wat vervolgens kan
bijdragen aan minder seksuele distress. Hiermee kon worden onderzocht of schaamte een
onderliggend mechanisme vormt binnen dit verband.
In een cross-sectionele online vragenlijst vulden 430 volwassenen in Nederland vragenlijsten
in over sekspositiviteit, schaamte en seksuele distress. De hypothesen werden getoetst met
correlatie- en mediatieanalyses. Resultaten lieten zien dat meer sekspositiviteit samenhing
met minder schaamte en minder seksuele distress, en dat meer schaamte samenhing met meer
seksuele distress. Daarnaast bleek schaamte een deel van het verband tussen sekspositiviteit
en seksuele distress te verklaren: positievere seksuele attitudes ging samen met minder
schaamte, wat gepaard ging met minder seksuele distress. Tegelijkertijd bleek ook een direct
verband aanwezig te blijven. Deze bevindingen benadrukken het belang van sekspositieve
attitudes voor seksueel welzijn en suggereren dat interventies zich kunnen richten op het
versterken van sekspositiviteit en het verminderen van schaamte om seksuele distress te
verlagen.
Keywords: sekspositiviteit, schaamte, seksuele distress, seksueel welzijn, mediatie
,SCHAAMTE, SEKSPOSITIVITEIT EN SEKSUELE DISTRESS 3
De rol van Schaamte in de relatie tussen Sekspositiviteit en Seksuele Distress
Seksuele gezondheid is een belangrijk onderdeel van het algemene welbevinden van
de mens. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) benadrukt dat seksuele gezondheid niet
alleen de afwezigheid van ziekten of disfunctie inhoudt, maar ook een positieve en
respectvolle benadering van seksualiteit, plezier en relaties (World Health Organization, z.d.).
Deze brede benadering benadrukt dat seksuele gezondheid meer omvat dan het voorkomen
van disfuncties of infecties, het gaat ook om plezier, intimiteit en een positieve beleving van
seksualiteit. Toch ervaren veel volwassenen negatieve gevoelens rondom seksualiteit.
Factoren als schaamte, schuld en onzekerheid kunnen leiden tot minder seksuele
tevredenheid, vermijding van intimiteit en verhoogde psychische belasting (World Health
Organization, 2010).
Uit landelijke onderzoeken in Nederland blijkt dat een aanzienlijk deel van de
bevolking seksuele problemen of onvrede ervaart. Zo rapporteerde Rutgers in 2017 in het
rapport ‘Seksuele gezondheid in Nederland 2017’ dat bijna één op de vijf vrouwen en één op
de tien mannen regelmatig problemen zoals pijn, gebrek aan verlangen of negatieve
gevoelens rondom seks ervaren (De Graaf et al., 2017). Het Rijksinstituut voor
Volksgezondheid en Milieu (RIVM) benadrukt dat psychologische factoren, waaronder
schaamte, belangrijke determinanten zijn van seksueel welzijn en seksuele gezondheid
(RIVM, 2024). In het rapport ‘Zorgstandaard Seksuele disfuncties’ van de GGZ-standaarden
(2024) erkennen experts dat seksuele problemen impact kunnen hebben op het emotionele en
het relationele vlak. Fedorova et al. (2025) stellen dat de seksualiteit wordt beïnvloed door
schaamte en stress die mensen kunnen ervaren. Schaamte en stress kunnen de balans tussen
de processen van seksuele opwinding en inhibitie verstoren, waardoor er een seksuele
disfunctie kan ontstaan. Deze bevindingen benadrukken dat seksuele problemen vaak
voorkomen en de kwaliteit van leven kunnen aantasten.
, SCHAAMTE, SEKSPOSITIVITEIT EN SEKSUELE DISTRESS 4
Ondanks dat seksuele gezondheid steeds vaker vanuit een positieve benadering wordt
bekeken, blijven veel mensen negatieve gevoelens rondom seksualiteit ervaren. Uit meerdere
onderzoeken komt naar voren dat schaamte de beleving van seksualiteit negatief kan
beïnvloeden en zo kan bijdragen aan seksuele distress (Fedorova et al., 2025; Graziani &
Chivers, 2024; Kaplan et al., 2025; Peng et al., 2024; Sævik & Konijnenberg, 2023). Het is
daarom relevant te onderzoeken in hoeverre schaamte een rol speelt in de relatie tussen
sekspositiviteit en seksuele distress, om beter te begrijpen hoe seksueel welzijn bevorderd
kan worden.
Relatie tussen seksuele distress en schaamte
Seksuele distress verwijst naar de subjectieve emotionele lijdensdruk die mensen
ervaren in relatie tot hun seksualiteit, zoals gevoelens van spanning, bezorgdheid, falen en
frustratie (Dawson et al., 2021; Santos-Iglesias et al., 2018). Seksuele distress staat los van
het objectief seksueel functioneren: iemand kan seksuele distress ervaren zonder dat er sprake
is van een klinische seksuele disfunctie en andersom (Witting et al., 2008). Dit benadrukt dat
seksuele distress een zelfstandig en betekenisvol aspect van seksueel welzijn vormt. Juist
omdat seksuele distress los kan staan van objectieve seksuele functie, is het belangrijk te
erkennen dat deze emotionele reactie op seksualiteit op zichzelf aanzienlijke gevolgen kan
hebben. Zo wordt seksuele distress in meerdere studies in verband gebracht met psychisch
welbevinden en hogere niveaus van angst, depressie en stress (Bonell et al., 2022; Carcedo et
al., 2020; Husain & Jahrami, 2025). Gezien de psychologische gevolgen van seksuele distress
is het relevant te onderzoeken welke factoren bijdragen aan het ontstaan en voortbestaan
ervan. Eén factor die in verschillende onderzoeken veel naar voren komt is schaamte. In dit
onderzoek wordt seksuele distress opgevat als een emotionele reactie op de eigen seksuele
beleving, gemeten met de Sexual Distress Scale – Short Form (Santos-Iglesias et al., 2020).
