Bedrijfseconomische aspecten samenvatting
Hoofdstuk 1 - De rol van bedrijfseconomie in een organisatie
1.2 Indeling van organisaties
Bij informatieverstrekking is het van belang te weten waar de informatie betrekking op heeft.
Daarbij speelt ook de omvang van de organisatie een rol. Meer grip krijgen op de aard van
diverse soorten organisaties kan door organisaties op drie manieren in te delen:
- volgens het typologiemodel van Starreveld
- naar profit- verus non-profitorganisaties
- naar rechtsvormen
1.2.1 Organisaties indelen volgens het typologiemodel van Starreveld
Starreveld en collega’s ontwikkelden in de jaren vijftig van de vorige eeuw een
typologiemodel waarin ze voor de markt producerende organisaties indelen in vijf
categorieën (typologieën). Dit model is een leidraad voor het vaststellen van de
betrouwbaarheid van informatiestromen. De vijf typologieën zijn:
1. Handelsorganisaties, waarin voorals sprake is van een goederenbeweging en waarin
een omzettingsproces ontbreekt.
2. Productieorganisaties, waarin vooral een technisch omzettingsproces plaatsvindt
3. land- en mijnbouworganisaties, die een specifieke goederenbeweging en omzetting
hebben
4. dienstverleningsorganisaties, met een volgende driedeling:
- met een zekere mate van goederenbeweging, zoals restaurants, veilingen en
transportbedrijven
- met een beschikbaarstelling van ruimte of het verkopen van capaciteit, zoals hotels,
zwembaden en personenvervoer.
- met het verkopen van uren, zoals advocatenkantoren, adviesbureaus en
schoonmaakorganisaties
5. Financiële instellingen, zoals banken en verzekeringsmaatschappijen
Deze indeling gaat uit van de manier waarop de organisatie haar geld verdient, oftewel de
aard van de organisatie activiteiten.
1.2.2 Organisaties indelen naar profit- versus non-profitorganisaties
Een non-profitorganisatie heeft geen winstoogmerk, dat wil zeggen dat het primaire doel van
de organisatie niet het maken van winst is, maar het behalen van een maatschappelijk doel.
1.2.3 Organisaties indelen naar rechtsvormen
Organisaties kunnen ook verdeeld worden in de rechtsvorm die deze aangenomen heeft.
Daarbij geldt de volgende tweedeling:
1. Ondernemingen zonder rechtspersoonlijkheid. De ondernemer is persoonlijk
aansprakelijk. Zoals; eenmanszaak, maatschap en vennootschap onder firma (vof)
2. Ondernemingen met rechtspersoonlijkheid. De onderneming zelf is aansprakelijk. De
ondernemer is prive, in principe, niet aansprakelijk voor schulden van het bedrijf.
Zoals; bv, nv, stichting en vereniging.
,Ad 1, Ondernemingen zonder rechtspersoonlijkheid
De ondernemer beslist en draagt (financiële) verantwoording voor de beslissingen.
Hieronder staan de verschillende vormen van ondernemingen zonder rechtspersoonlijkheid:
Eenmanszaak VOF Maatschap
Interessant voor Persoon die als enig Personen die Personen die
eigenaar een gezamenlijk een gezamenlijk een
onderneming wil onderneming willen praktijk willen
starten en/of
faciliteiten willen
delen
Bestuur Eigenaar Eigenaren Maten
Oprichtingseisen Geen, slechts Geen, slechts Geen, slechts
inschrijven bij de inschrijven bij de inschrijven bij de
KvK KvK KvK
Aansprakelijkheid Zakelijk en prive Hoofdelijk Ieder van de maten
100% aansprakelijk is voor een
(zakelijk en prive) evenredig deel
voor 100% aansprakelijk (met
zakelijk en prive
vermogen)
Verplichtingen Geen Geen Geen
publicatieplicht publicatieplicht publicatieplicht
jaarrekening jaarrekening jaarrekening
Fiscaal Inkomsten belasting Inkomstenbelasting Inkomstenbelasting
over winst over deel winst dat over deel winst dat
iedere eigenaar iedere eigenaar
krijgt krijgt
Sociale zekerheid Geen recht op Geen recht op Geen recht op
werknemers werknemers werknemers
verzekeringen verzekeringen verzekeringen
Figuur 1.1 Ondernemingen zonder rechtspersoonlijkheid
a) Eenmanszaak
De eenmanszaak is de meest eenvoudige rechtsvorm. Hierbij is een persoon eigenaar. De
eigenaar heeft alle zeggenschap binnen de onderneming. Voor de wet is de eigenaar
persoonlijk aansprakelijk voor alle schulden en verplichtingen. Ook zijn privé vermogen kan
aangesproken worden.
Voor- en nadelen
Voordeel is dat de organisatie direct opgericht kan worden. Een nummer bij de KvK en een
BTW-nummer is voldoende. Een nadeel is dat de organisatie afhankelijk is van een persoon
en dan als de organisatie slecht draait het privé vermogen kan worden gebruikt.
,b) Zelfstandige zonder personeel (zzp)
Dit is een bijzondere vorm van een eenmanszaak. Dit is meestal de eerste stap naar een
grotere organisatie. Een zzp’er kan zelf bepalen welke opdrachten hij wel of niet aanneemt.
Bij grote opdrachten kan hij andere personen inhuren om hem te ondersteunen, pas bij het
aannemen van personeel vervalt het zzp’er zijn.
c) Vennootschap onder firma (vof) of maatschap
Bij een vennootschap zijn er twee of meer eigenaren van de organisatie. Samen hebben zij
zeggenschap en zijn ze aansprakelijk. Omdat er mensen samenwerken is het van groot
belang om een samenwerkingsovereenkomst te sluiten, hierin kunnen ze de volgende zaken
vastleggen:
- de bevoegdheden, verantwoordelijkheden en taken van ieder van de firmanten.
Belangrijk is tot welk bedrag iemand bevoegd is om verplichtingen aan te gaan.
- de inbreng van elke firmant in geld of natura (tijd of kennis)
- de winstverdeling
- de afvloeiingsregeling of de regeling bij overlijden
- de te ondernemen stappen bij geschillen
Voor- en nadelen
Het grote voordeel is dat de organisatie niet afhankelijk is van een eigenaar. Voor de
eigenaren is het prettig dat zij een klankbord hebben. Het nadeel is dat de eigenaren een
verschil van mening kunnen krijgen of dat ze wantrouwig kunnen worden in economische
slechte tijden.
Ad 2. Ondernemingen met rechtspersoonlijkheid
De onderneming zelf is aansprakelijk voor de activiteiten van de onderneming.
Bij een besloten vennootschap (bv) of naamloze vennootschap (nv) wordt gesproken over
een rechtspersoon. In dit geval is dus alleen de organisatie aansprakelijk voor de schulden
die deze aangaat, niet de bestuurders of medewerkers.
Bij vennootschap wordt over het algemeen niet gesproken over eigenaren, maar over
aandeelhouders. De aandeelhouders zijn alleen aansprakelijk voor het deel dat ze in de
vennootschap hebben gestopt.
a) Besloten vennootschap (bv)
Op het moment dat de financiele verantwoordelijkheid groter wordt, dan komt de bv in beeld,
omdat de eenmanszaak bijvoorbeeld heel erg is gegroeid. Om het privevermogen van de
eigenaar te beschermen wordt er een bv opgezet. De eigenaar wordt dan aangeduid met
directeur-grootaandeelhouder (dga)
Voor- en nadelen
De bv valt niet meer onder inkomstenbelasting, maar onder de Wet vennootschapsbelasting.
Het nadeel is dat de oprichting via de notaris gaat.
, b) Naamloze vennootschap (nv)
Een nv wordt opgericht als de organisatie zo groot is geworden dat ze meerdere eigen
vermogenverschaffers nodig heeft om te kunnen functioneren. Aandelen binnen een nv
kunnen op twee wijzen worden ingedeeld:
- aandelen aan toonder versus aandelen op naam
- gewone aandelen versus preferente aandelen
Aandelen aan toonder zijn vrij verhandelbaar, bijvoorbeeld op de beurs. Aandelen op naam
zijn niet vrij verhandelbaar, zodat niet te veel personen zich gaan bemoeien met het
vennootschap.
Gewone aandelen geven recht op de winst en de aandeelhouder heeft stemrecht bij de
algemene aandeelhoudersvergadering. Preferente aandelen geven voorkeursrecht aan de
aandeelhouder.
Voor- en nadelen
Voordelen zijn dat er meerdere vermogenverschaffers aangesproken kunnen worden om te
investeren in de organisatie. Ook het belastingtarief is lager.
Het nadeel is dat er minimaal €45.000 startkapitaal moet zijn en dat niet te controleren valt
wie de eigenaar is van het vennootschap.
Zie figuur 1.2 blz 21
c) Vereniging
Een vereniging is een rechtspersoon en is een samenwerkingsverband tussen twee of meer
personen. Iedereen die lid is van de vereniging is eigenaar van de organisatie. De leden
hebben invloed op de besluiten die binnen de organisatie worden genomen tijdens de
algemene ledenvergadering (ALV). Een vereniging heeft niet als doel om winst te maken.
Er zijn twee soorten verenigingen:
- Een vereniging met volledige rechtsbevoegdheid is opgericht door middel van
notariële akte, waarin de statuten staan opgenomen. Deze dient ingeschreven te
staan in het Handelsregister. De bestuurders zijn niet hoofdelijk aansprakelijk, de
vereniging is dus en rechtspersoon.
- Een vereniging met een beperkte rechtsbevoegdheid heeft haar statuten niet
opgenomen en kan zich niet als onafhankelijk rechtspersoon gedragen. De
bestuurders zijn hoofdelijk aansprakelijk.
d) Stichting
Een stichting is vergelijkbaar met een vereniging. Een stichting bestaat echter niet uit leden
maar heeft enkel een bestuur. Ook hier is winst geen doel en een positief resultaat mag dus
niet uitgekeerd worden aan de oprichters.
Bij oprichting moet een notariële akte opgesteld worden met de statuten, hierin wordt
opgenomen wat het doel is en hoe een nieuw bestuur wordt vormgegeven. Een stichting kan
medewerkers in dienst nemen.
De topselectie van een sportclub valt weleens onder een stichting om de belangen van de
recreanten en de topselectie beter te kunnen dienen.
Zie figuur 1.3 blz 23
Hoofdstuk 1 - De rol van bedrijfseconomie in een organisatie
1.2 Indeling van organisaties
Bij informatieverstrekking is het van belang te weten waar de informatie betrekking op heeft.
Daarbij speelt ook de omvang van de organisatie een rol. Meer grip krijgen op de aard van
diverse soorten organisaties kan door organisaties op drie manieren in te delen:
- volgens het typologiemodel van Starreveld
- naar profit- verus non-profitorganisaties
- naar rechtsvormen
1.2.1 Organisaties indelen volgens het typologiemodel van Starreveld
Starreveld en collega’s ontwikkelden in de jaren vijftig van de vorige eeuw een
typologiemodel waarin ze voor de markt producerende organisaties indelen in vijf
categorieën (typologieën). Dit model is een leidraad voor het vaststellen van de
betrouwbaarheid van informatiestromen. De vijf typologieën zijn:
1. Handelsorganisaties, waarin voorals sprake is van een goederenbeweging en waarin
een omzettingsproces ontbreekt.
2. Productieorganisaties, waarin vooral een technisch omzettingsproces plaatsvindt
3. land- en mijnbouworganisaties, die een specifieke goederenbeweging en omzetting
hebben
4. dienstverleningsorganisaties, met een volgende driedeling:
- met een zekere mate van goederenbeweging, zoals restaurants, veilingen en
transportbedrijven
- met een beschikbaarstelling van ruimte of het verkopen van capaciteit, zoals hotels,
zwembaden en personenvervoer.
- met het verkopen van uren, zoals advocatenkantoren, adviesbureaus en
schoonmaakorganisaties
5. Financiële instellingen, zoals banken en verzekeringsmaatschappijen
Deze indeling gaat uit van de manier waarop de organisatie haar geld verdient, oftewel de
aard van de organisatie activiteiten.
1.2.2 Organisaties indelen naar profit- versus non-profitorganisaties
Een non-profitorganisatie heeft geen winstoogmerk, dat wil zeggen dat het primaire doel van
de organisatie niet het maken van winst is, maar het behalen van een maatschappelijk doel.
1.2.3 Organisaties indelen naar rechtsvormen
Organisaties kunnen ook verdeeld worden in de rechtsvorm die deze aangenomen heeft.
Daarbij geldt de volgende tweedeling:
1. Ondernemingen zonder rechtspersoonlijkheid. De ondernemer is persoonlijk
aansprakelijk. Zoals; eenmanszaak, maatschap en vennootschap onder firma (vof)
2. Ondernemingen met rechtspersoonlijkheid. De onderneming zelf is aansprakelijk. De
ondernemer is prive, in principe, niet aansprakelijk voor schulden van het bedrijf.
Zoals; bv, nv, stichting en vereniging.
,Ad 1, Ondernemingen zonder rechtspersoonlijkheid
De ondernemer beslist en draagt (financiële) verantwoording voor de beslissingen.
Hieronder staan de verschillende vormen van ondernemingen zonder rechtspersoonlijkheid:
Eenmanszaak VOF Maatschap
Interessant voor Persoon die als enig Personen die Personen die
eigenaar een gezamenlijk een gezamenlijk een
onderneming wil onderneming willen praktijk willen
starten en/of
faciliteiten willen
delen
Bestuur Eigenaar Eigenaren Maten
Oprichtingseisen Geen, slechts Geen, slechts Geen, slechts
inschrijven bij de inschrijven bij de inschrijven bij de
KvK KvK KvK
Aansprakelijkheid Zakelijk en prive Hoofdelijk Ieder van de maten
100% aansprakelijk is voor een
(zakelijk en prive) evenredig deel
voor 100% aansprakelijk (met
zakelijk en prive
vermogen)
Verplichtingen Geen Geen Geen
publicatieplicht publicatieplicht publicatieplicht
jaarrekening jaarrekening jaarrekening
Fiscaal Inkomsten belasting Inkomstenbelasting Inkomstenbelasting
over winst over deel winst dat over deel winst dat
iedere eigenaar iedere eigenaar
krijgt krijgt
Sociale zekerheid Geen recht op Geen recht op Geen recht op
werknemers werknemers werknemers
verzekeringen verzekeringen verzekeringen
Figuur 1.1 Ondernemingen zonder rechtspersoonlijkheid
a) Eenmanszaak
De eenmanszaak is de meest eenvoudige rechtsvorm. Hierbij is een persoon eigenaar. De
eigenaar heeft alle zeggenschap binnen de onderneming. Voor de wet is de eigenaar
persoonlijk aansprakelijk voor alle schulden en verplichtingen. Ook zijn privé vermogen kan
aangesproken worden.
Voor- en nadelen
Voordeel is dat de organisatie direct opgericht kan worden. Een nummer bij de KvK en een
BTW-nummer is voldoende. Een nadeel is dat de organisatie afhankelijk is van een persoon
en dan als de organisatie slecht draait het privé vermogen kan worden gebruikt.
,b) Zelfstandige zonder personeel (zzp)
Dit is een bijzondere vorm van een eenmanszaak. Dit is meestal de eerste stap naar een
grotere organisatie. Een zzp’er kan zelf bepalen welke opdrachten hij wel of niet aanneemt.
Bij grote opdrachten kan hij andere personen inhuren om hem te ondersteunen, pas bij het
aannemen van personeel vervalt het zzp’er zijn.
c) Vennootschap onder firma (vof) of maatschap
Bij een vennootschap zijn er twee of meer eigenaren van de organisatie. Samen hebben zij
zeggenschap en zijn ze aansprakelijk. Omdat er mensen samenwerken is het van groot
belang om een samenwerkingsovereenkomst te sluiten, hierin kunnen ze de volgende zaken
vastleggen:
- de bevoegdheden, verantwoordelijkheden en taken van ieder van de firmanten.
Belangrijk is tot welk bedrag iemand bevoegd is om verplichtingen aan te gaan.
- de inbreng van elke firmant in geld of natura (tijd of kennis)
- de winstverdeling
- de afvloeiingsregeling of de regeling bij overlijden
- de te ondernemen stappen bij geschillen
Voor- en nadelen
Het grote voordeel is dat de organisatie niet afhankelijk is van een eigenaar. Voor de
eigenaren is het prettig dat zij een klankbord hebben. Het nadeel is dat de eigenaren een
verschil van mening kunnen krijgen of dat ze wantrouwig kunnen worden in economische
slechte tijden.
Ad 2. Ondernemingen met rechtspersoonlijkheid
De onderneming zelf is aansprakelijk voor de activiteiten van de onderneming.
Bij een besloten vennootschap (bv) of naamloze vennootschap (nv) wordt gesproken over
een rechtspersoon. In dit geval is dus alleen de organisatie aansprakelijk voor de schulden
die deze aangaat, niet de bestuurders of medewerkers.
Bij vennootschap wordt over het algemeen niet gesproken over eigenaren, maar over
aandeelhouders. De aandeelhouders zijn alleen aansprakelijk voor het deel dat ze in de
vennootschap hebben gestopt.
a) Besloten vennootschap (bv)
Op het moment dat de financiele verantwoordelijkheid groter wordt, dan komt de bv in beeld,
omdat de eenmanszaak bijvoorbeeld heel erg is gegroeid. Om het privevermogen van de
eigenaar te beschermen wordt er een bv opgezet. De eigenaar wordt dan aangeduid met
directeur-grootaandeelhouder (dga)
Voor- en nadelen
De bv valt niet meer onder inkomstenbelasting, maar onder de Wet vennootschapsbelasting.
Het nadeel is dat de oprichting via de notaris gaat.
, b) Naamloze vennootschap (nv)
Een nv wordt opgericht als de organisatie zo groot is geworden dat ze meerdere eigen
vermogenverschaffers nodig heeft om te kunnen functioneren. Aandelen binnen een nv
kunnen op twee wijzen worden ingedeeld:
- aandelen aan toonder versus aandelen op naam
- gewone aandelen versus preferente aandelen
Aandelen aan toonder zijn vrij verhandelbaar, bijvoorbeeld op de beurs. Aandelen op naam
zijn niet vrij verhandelbaar, zodat niet te veel personen zich gaan bemoeien met het
vennootschap.
Gewone aandelen geven recht op de winst en de aandeelhouder heeft stemrecht bij de
algemene aandeelhoudersvergadering. Preferente aandelen geven voorkeursrecht aan de
aandeelhouder.
Voor- en nadelen
Voordelen zijn dat er meerdere vermogenverschaffers aangesproken kunnen worden om te
investeren in de organisatie. Ook het belastingtarief is lager.
Het nadeel is dat er minimaal €45.000 startkapitaal moet zijn en dat niet te controleren valt
wie de eigenaar is van het vennootschap.
Zie figuur 1.2 blz 21
c) Vereniging
Een vereniging is een rechtspersoon en is een samenwerkingsverband tussen twee of meer
personen. Iedereen die lid is van de vereniging is eigenaar van de organisatie. De leden
hebben invloed op de besluiten die binnen de organisatie worden genomen tijdens de
algemene ledenvergadering (ALV). Een vereniging heeft niet als doel om winst te maken.
Er zijn twee soorten verenigingen:
- Een vereniging met volledige rechtsbevoegdheid is opgericht door middel van
notariële akte, waarin de statuten staan opgenomen. Deze dient ingeschreven te
staan in het Handelsregister. De bestuurders zijn niet hoofdelijk aansprakelijk, de
vereniging is dus en rechtspersoon.
- Een vereniging met een beperkte rechtsbevoegdheid heeft haar statuten niet
opgenomen en kan zich niet als onafhankelijk rechtspersoon gedragen. De
bestuurders zijn hoofdelijk aansprakelijk.
d) Stichting
Een stichting is vergelijkbaar met een vereniging. Een stichting bestaat echter niet uit leden
maar heeft enkel een bestuur. Ook hier is winst geen doel en een positief resultaat mag dus
niet uitgekeerd worden aan de oprichters.
Bij oprichting moet een notariële akte opgesteld worden met de statuten, hierin wordt
opgenomen wat het doel is en hoe een nieuw bestuur wordt vormgegeven. Een stichting kan
medewerkers in dienst nemen.
De topselectie van een sportclub valt weleens onder een stichting om de belangen van de
recreanten en de topselectie beter te kunnen dienen.
Zie figuur 1.3 blz 23
