Samenvatting Biologie H21: Afweer VWO 6 (Nectar)

H21 – AFWEER
21.1 – GEEN INDRINGERS


BARRIÈRES AAN DE BUITENKANT (BINAS 80B/87A)
 Mechanische afweer beschermt inwendig milieu van uitwendig milieu met dekweefsel (fysieke barrière)
 Opperhuid vormt uit basale cellenlaag (stamcellen) > dood? > hoornlaag
 Lederhuid (onder opperhuid) is elastisch bindweefsel met zintuigen > soepel
 Onderste laag is onderhuids vetweefsel als warmte isolatie


BESCHERMING TEGEN ZONLICHT
 Melanocyten (pigmentvormende cellen in basale cellenlaag) hebben lange uitlopers met melaninekorrels
 Melanine hoopt zich op om kernen naburige cellen > bescherming DNA


VOCHTBARRIÈRES
 Organen zijn aan binnenzijde bedekt met slijmvlies met bacteriedodende stoffen (biochemische barrière)
 Trilharen vervoeren vervuilde slijm naar keelholte > inslikken > maag


INVESTEREN IN DE BESCHERMING
 Planten investeren in stekels/doornen (mechanisch) tegen grote schade (werkt niet tegen kleine rupsen)


CHEMISCHE BESCHERMING
 Chemische afweer – organisme maakt stoffen die het onaantrekkelijk maken voor anderen om ze te eten


AFWEERMAATREGELEN
 Planten houden schimmels/bacteriën tegen door receptoren op celmembraan
 Huidmondjes sluiten óf schadelijke stoffen maken
 Cel beschadigd? > NO doodt ziekteverwekker en het betreffende blad


SIGNAALSTOFFEN EN LOKSTOFFEN
 Beschadiging plant > waarschuwingssignalen via lucht naar naburige planten > die kunnen afweren
 Carnivoren kunnen plant helpen overlezen door de herbivoren te eten (soms gelokt met lokstoffen)

, 21.2 – NIET SPECIFIEKE AFWEER


OMRINGD DOOR EENCELLIGE ORGANISMEN
 Bacteriën – prokaryoten (geen celkern) met cirkelvorming chromosoom en cirkelvormig DNA (plasmiden)
 Indelen op leefomgeving (O2)/voedselherkomst (hetero- of autotroof)/celvorm/celwandverschillen
 Microbioom – alle bacteriën die in en rond je lichaam leven (nuttige en schadelijke)


BACTERIËN ALS ZIEKTE VERWEKKERS
 Schadelijke stoffen van in slijm > explosieve vermeerdering > giftige stoffen vrij (fotoautotroof) > ziek


ANDERE EENCELLIGE ZIEKTE VERWEKKERS
 Parasieten (eukaryoten: met celkern + organellen) komen in slijm >
bloed/lymfe > ongeslachtelijk vermeerderen in lever
 Vermeerderen in rode bloedcellen > breken open > meer muggen (koorts)
 Geslachtelijke vermeerdering > zygote in maag mug > meer parasieten in
speeksel mug > besmettelijk


DNA- EN RNA-VIRUSSEN
 Virus – erfelijk materiaal omhuld door eiwitkapsel en soms virusenvelop –
membraan met eiwitten)
 Hecht aan receptor gastheercel > binnengaan cel > integreren >
transcriptie/translatie > meer virus
 DNA-virus integreert zijn DNA met enzym integrase
 Reverse transcriptase zet RNA-virus om in enkelstrengs DNA > DNA-polymerase
zet om in dubbelstrengs
 Gebeurt niet foutloos > RNA-virus muteert snel


LICHAAMSEIGEN EN LICHAAMSVREEMD (BINAS 84J3)
 Ziekteverwekker langs huid/slijm > niet-specifieke afweer (witte bloedcellen + bloedeiwit) geactiveerd
 Moet onderscheid maken tussen lichaamseigen en lichaamsvreemd om de goede cellen aan te vallen
 Cel zet antigenen (oude lichaamseigen eiwitten) op celmembraan met MHC-I-moleculen (vlaggenstok)
 Lichaam reageert niet op lichaamseigen antigenen, wel op vreemde antigenen




REAGEREN OP JE LICHAAMSVREEMDE EIWITTEN