1. Inleiding tot de Criminologie
Wat doet een criminoloog?
Onderzoekt: oorzaken van criminaliteit, kenmerken van daders/slachtoffers,
preventie, maatschappelijke impact van straffen.
Relevantie: Relevant voor: begrijpen criminaliteit en de impact ervan op
individuen en onze samenleving, ontwikkelen van evidence-based aanpak om
criminaliteit te verminderen, kritische reflecties bieden op gekozen acties etc.
o Waarom plegen mensen criminaliteit?
o Hoe kunnen we voorkomen dat criminaliteit wordt gepleegd?
o Hoe ziet de carrière van iemand die criminaliteit pleegt eruit?
o Wat zijn de kenmerken van slachtoffers?
o Wat is de impact van een straf op recidive (het plegen van een nieuw
feit, veroordeling,…)
o Hoe denkt de maatschappij over straffen?
Veiligheidsparadox
Daling van traditionele criminaliteit, geregistreerde misdrijven, sinds jaren
1990, maar gevoel van onveiligheid stijgt.
o Gaat over eigendoms- geweld- en levensdelicten
Roep naar strengere straffen, maar effect beperkt.
Paradox: situatie die tegenstrijdig lijkt
Gevolg
o Meer regels en strabaarstellingen
o Roep naar hogere straffen
Criminaliteit: definities
Enge definitie: gedrag dat door de staat strafbaar is gesteld (Sutherland
1949). dus wettelijk strafbaar.
o Overtredingen, wanbedrijven, misdaden
o Belangrijke begrippen
Criminmaliseren illegaal & straffen
Decriminaliseren illegaal maar niet meer strafbaar hier kan
je dan nog een administratieve straf voor krijgen (gasboete)
Legaliseren legaal dus wordt niet meer gestraft gaan hier
regels op leggen en dan is het reguleren zoals drugs
Brede sociale definitie: sociaal construct – wat als crimineel geldt, verschilt
per tijd en ruimte.
o Criminaliteit als een product van cultuurgebonden sociale interactie.
o Resultaat en gevolg van een interactie en negotiatie tussen individuen
die samenleven in een complexe sociale groep.
o Criminaliteit hangt samen met: deviant gedrag, overlast, dreiging
1
, Normatieve definitie: overtreding van normen (strafrechtelijk, moreel,
sociaal).
Reactieve definitie: gedrag wordt crimineel door sociale reactie.
o de samenlevng vindt het verkeerd maar het is eigenlijk niet strafbaar
o iets bestempelen als criminaliteit vs enge invulling criminaliteit (labeling)
o iets is criminaliteit hoe de mens, ikzelf, het zo zie.
Criminaliteit en politiek
• Criminaliteit en de studie van criminaliteit vindt plaats in een sociale en
politieke context
• Reflectie van de tijd waarin we leven
• Bvb American Prohibition alcohol verbieden in de VS -_> neveneffect: de
illegale markt stijgt
Geschiedenis van criminaliteitsdenken
Ancien Régime: koning bepaalt wat criminaliteit is en de straf; straf als
voorbeeld en vergelding.
Verlichting: focus op de daad, sociaal contract, rationele mens. (magna
charta (eerste codificateis)
Positivisme: focus op de dader, criminaliteit = gevolg van sociale factoren,
gedetermineerde mens (lombroso), sociale gevaarlijkheid
Sociaal verweer: bescherming maatschappij tegen gevaarlijke individuen.
Wat is criminologie?
De jonge wetenschap
Garofalo: Italiaanse academische jurist ° concept
Topinard: gebruikte voor het eerst het concept criminologie
è Zagen “Criminologie als het Lombrosiaans project”
• Genoemd naar Lombroso (zie latere les)
• Onderzoeken van karakteristieken van mensen die criminaliteit plegen
versus mensen die geen criminaliteit plegen, etiologie
Vs
“Criminologie als overheidsproject”: empirisch onderzoek naar de werking van
politie, gevangenissen en de meting van criminaliteit, ten dienste van de overheid
(beleidsondersteunend)
Garland: moderne criminologie is het product van deze 2 afzonderlijke
stromen, 2 stromingen naar elkaar toe gegroeid nu werken we
beleidsondersteunend
Sutherland vindt dat criminologie de studie is van:
2
, 1. Het maken van wetten
2. Het breken van wetten
3. De reactie van de samenleving op dat breken
Interdisciplinair: psychologie, sociologie, recht, statistiek.
Domeinen: studie van… criminaliteit, …daders, en …reacties (penologie).
Wie pleegt criminologie
– Mannen versus vrouwen: de geslachtskloof (het grootst bij vormen van
geweld)
– Grotere kans dat jongens meer criminaliteit plegen dan vrouwen, ook voor
de rechter verschijnen, gevangenis etc… deze kloof is er vooral bij geweld.
– Ook andere factoren: misschien is politie meer focus op mannen dan
vrouwen
o Atypisch >< typisch
– We moeten zorgen dat de star van criminaliteit later start, hoe vroeger je
start hoe meer kans je hebt voor een criminele carrière
o De criminaliteitscurve: de meeste mensen plegen criminaliteit tussen
18-25 jaar
Factoren bij criminaliteit
de meeste mensen plegen geen criminaliteit
- Corelatie en causaliteit
- Corelatie: meerdere A, B, C kunnen zorgen voor criminaliteit
- Causaliteit: oorzaak gevolg: enkel A is verantwoordelijk
voor criminaliteit dus A zorgt altijd voor criminaliteit
- Risico factoren
o Persoonlijke: zelfcontrole, temperament.
o Directe omgeving: binding gezin, vrienden.
o Structurele: buurt waarin je opgroeit (vaak armoede).
o Men is niet gedoemd om criminaliteit te plegen
Beschermende factoren kunnen negatieve invloeden
compenseren. (leerkracht, zorg leerkracht
Meten van criminaliteit
Officiële statistieken vs. dark number (onbekende feiten).
o Geregistreerde criminaliteit: de politie heeft dat gevat omdat er een
rechtzaak is gekomen, pv gemaakt
o Wat doen als we dark number ook willen weten: vb je zou een
vragenlijst kunnen rondgeven in een groep om te weten of een fiet
gepleegd is of niet…
Surveys(= onderzoek, enquettes, interviews, registratie.
Publieke opinie: harder of zwaarder straffen
3
, o Zorgt dit voor een daling van criminaliteit? Voor minder recidive
(bestaande daders)? Voor afschrikking (potentiële daders)?
o Onderzoek: onduidelijk
o Pakkans vergroten
Hoe wordt criminaliteit voorgesteld in de media?
Nieuwswaarde als factor: wat choqueert of emoties opwekt, krijgt meer
aandacht.
Focus op kwetsbare groepen (jongeren, armen, migranten) i.p.v. op machtige
daders (bv. bedrijfscriminaliteit).
Weerspiegeling van de dominante sociale ideologie en sociale orde.
Politieke prioriteiten en praktische factoren (toegang tot bronnen, tijdsdruk,
publieke belangstelling) beïnvloeden berichtgeving.
Gevolg: publiek krijgt een vertekend beeld van de werkelijkheid — criminaliteit
lijkt vaker en ernstiger dan ze is.
Werkt media criminogeen?
Hypothese: media kunnen bijdragen aan crimineel gedrag via:
o Labelling: mensen of groepen worden gestigmatiseerd →
zelfvervullende voorspelling.
o Imitatiegedrag: vooral jongeren kunnen crimineel gedrag nadoen.
o Sociaal leren: men leert wat beloond of bestraft wordt door observatie.
o Normalisering: geweld en misdaad lijken “gewoon” doordat ze vaak
worden getoond.
Onderzoek (Schramm et al., 1961):
o Voor sommige kinderen in bepaalde omstandigheden is TV schadelijk.
o Voor anderen neutraal of zelfs positief.
o Voor de meeste mensen heeft het geen grote invloed.
Belangrijkste kritiek:
o Kijkers zijn geen passieve ontvangers — ze interpreteren actief wat ze
zien.
o Media kunnen wel een subjectieve bril opzetten: sommige vormen van
misdaad lijken oververtegenwoordigd omdat ze meer in beeld komen.
o Kan leiden tot vertekend beeld, angst en stereotypering in de
samenleving.
Media als ophitser of spreekbuis?
• Relatie tussen media consumptie en angst voor criminaliteit en
slachtofferschap
• Vooral lezers van “tabloid” kranten en mensen die vaak TV kijken meer kans
om te rapporteren dat ze zorg hadden slachtoffer te worden
• Maar moeilijk oorzaak-gevolg te bepalen
• Profiel van deze personen
• Mensen die zich al zorgen maakten, misschien aangetrokken tot
lezen van tabloid
• Opletten met stigmatiserend taalgebruik (“junkies”) en normalisering
(“opnieuw aanslag” of “geen dag zonder…”)
4
Wat doet een criminoloog?
Onderzoekt: oorzaken van criminaliteit, kenmerken van daders/slachtoffers,
preventie, maatschappelijke impact van straffen.
Relevantie: Relevant voor: begrijpen criminaliteit en de impact ervan op
individuen en onze samenleving, ontwikkelen van evidence-based aanpak om
criminaliteit te verminderen, kritische reflecties bieden op gekozen acties etc.
o Waarom plegen mensen criminaliteit?
o Hoe kunnen we voorkomen dat criminaliteit wordt gepleegd?
o Hoe ziet de carrière van iemand die criminaliteit pleegt eruit?
o Wat zijn de kenmerken van slachtoffers?
o Wat is de impact van een straf op recidive (het plegen van een nieuw
feit, veroordeling,…)
o Hoe denkt de maatschappij over straffen?
Veiligheidsparadox
Daling van traditionele criminaliteit, geregistreerde misdrijven, sinds jaren
1990, maar gevoel van onveiligheid stijgt.
o Gaat over eigendoms- geweld- en levensdelicten
Roep naar strengere straffen, maar effect beperkt.
Paradox: situatie die tegenstrijdig lijkt
Gevolg
o Meer regels en strabaarstellingen
o Roep naar hogere straffen
Criminaliteit: definities
Enge definitie: gedrag dat door de staat strafbaar is gesteld (Sutherland
1949). dus wettelijk strafbaar.
o Overtredingen, wanbedrijven, misdaden
o Belangrijke begrippen
Criminmaliseren illegaal & straffen
Decriminaliseren illegaal maar niet meer strafbaar hier kan
je dan nog een administratieve straf voor krijgen (gasboete)
Legaliseren legaal dus wordt niet meer gestraft gaan hier
regels op leggen en dan is het reguleren zoals drugs
Brede sociale definitie: sociaal construct – wat als crimineel geldt, verschilt
per tijd en ruimte.
o Criminaliteit als een product van cultuurgebonden sociale interactie.
o Resultaat en gevolg van een interactie en negotiatie tussen individuen
die samenleven in een complexe sociale groep.
o Criminaliteit hangt samen met: deviant gedrag, overlast, dreiging
1
, Normatieve definitie: overtreding van normen (strafrechtelijk, moreel,
sociaal).
Reactieve definitie: gedrag wordt crimineel door sociale reactie.
o de samenlevng vindt het verkeerd maar het is eigenlijk niet strafbaar
o iets bestempelen als criminaliteit vs enge invulling criminaliteit (labeling)
o iets is criminaliteit hoe de mens, ikzelf, het zo zie.
Criminaliteit en politiek
• Criminaliteit en de studie van criminaliteit vindt plaats in een sociale en
politieke context
• Reflectie van de tijd waarin we leven
• Bvb American Prohibition alcohol verbieden in de VS -_> neveneffect: de
illegale markt stijgt
Geschiedenis van criminaliteitsdenken
Ancien Régime: koning bepaalt wat criminaliteit is en de straf; straf als
voorbeeld en vergelding.
Verlichting: focus op de daad, sociaal contract, rationele mens. (magna
charta (eerste codificateis)
Positivisme: focus op de dader, criminaliteit = gevolg van sociale factoren,
gedetermineerde mens (lombroso), sociale gevaarlijkheid
Sociaal verweer: bescherming maatschappij tegen gevaarlijke individuen.
Wat is criminologie?
De jonge wetenschap
Garofalo: Italiaanse academische jurist ° concept
Topinard: gebruikte voor het eerst het concept criminologie
è Zagen “Criminologie als het Lombrosiaans project”
• Genoemd naar Lombroso (zie latere les)
• Onderzoeken van karakteristieken van mensen die criminaliteit plegen
versus mensen die geen criminaliteit plegen, etiologie
Vs
“Criminologie als overheidsproject”: empirisch onderzoek naar de werking van
politie, gevangenissen en de meting van criminaliteit, ten dienste van de overheid
(beleidsondersteunend)
Garland: moderne criminologie is het product van deze 2 afzonderlijke
stromen, 2 stromingen naar elkaar toe gegroeid nu werken we
beleidsondersteunend
Sutherland vindt dat criminologie de studie is van:
2
, 1. Het maken van wetten
2. Het breken van wetten
3. De reactie van de samenleving op dat breken
Interdisciplinair: psychologie, sociologie, recht, statistiek.
Domeinen: studie van… criminaliteit, …daders, en …reacties (penologie).
Wie pleegt criminologie
– Mannen versus vrouwen: de geslachtskloof (het grootst bij vormen van
geweld)
– Grotere kans dat jongens meer criminaliteit plegen dan vrouwen, ook voor
de rechter verschijnen, gevangenis etc… deze kloof is er vooral bij geweld.
– Ook andere factoren: misschien is politie meer focus op mannen dan
vrouwen
o Atypisch >< typisch
– We moeten zorgen dat de star van criminaliteit later start, hoe vroeger je
start hoe meer kans je hebt voor een criminele carrière
o De criminaliteitscurve: de meeste mensen plegen criminaliteit tussen
18-25 jaar
Factoren bij criminaliteit
de meeste mensen plegen geen criminaliteit
- Corelatie en causaliteit
- Corelatie: meerdere A, B, C kunnen zorgen voor criminaliteit
- Causaliteit: oorzaak gevolg: enkel A is verantwoordelijk
voor criminaliteit dus A zorgt altijd voor criminaliteit
- Risico factoren
o Persoonlijke: zelfcontrole, temperament.
o Directe omgeving: binding gezin, vrienden.
o Structurele: buurt waarin je opgroeit (vaak armoede).
o Men is niet gedoemd om criminaliteit te plegen
Beschermende factoren kunnen negatieve invloeden
compenseren. (leerkracht, zorg leerkracht
Meten van criminaliteit
Officiële statistieken vs. dark number (onbekende feiten).
o Geregistreerde criminaliteit: de politie heeft dat gevat omdat er een
rechtzaak is gekomen, pv gemaakt
o Wat doen als we dark number ook willen weten: vb je zou een
vragenlijst kunnen rondgeven in een groep om te weten of een fiet
gepleegd is of niet…
Surveys(= onderzoek, enquettes, interviews, registratie.
Publieke opinie: harder of zwaarder straffen
3
, o Zorgt dit voor een daling van criminaliteit? Voor minder recidive
(bestaande daders)? Voor afschrikking (potentiële daders)?
o Onderzoek: onduidelijk
o Pakkans vergroten
Hoe wordt criminaliteit voorgesteld in de media?
Nieuwswaarde als factor: wat choqueert of emoties opwekt, krijgt meer
aandacht.
Focus op kwetsbare groepen (jongeren, armen, migranten) i.p.v. op machtige
daders (bv. bedrijfscriminaliteit).
Weerspiegeling van de dominante sociale ideologie en sociale orde.
Politieke prioriteiten en praktische factoren (toegang tot bronnen, tijdsdruk,
publieke belangstelling) beïnvloeden berichtgeving.
Gevolg: publiek krijgt een vertekend beeld van de werkelijkheid — criminaliteit
lijkt vaker en ernstiger dan ze is.
Werkt media criminogeen?
Hypothese: media kunnen bijdragen aan crimineel gedrag via:
o Labelling: mensen of groepen worden gestigmatiseerd →
zelfvervullende voorspelling.
o Imitatiegedrag: vooral jongeren kunnen crimineel gedrag nadoen.
o Sociaal leren: men leert wat beloond of bestraft wordt door observatie.
o Normalisering: geweld en misdaad lijken “gewoon” doordat ze vaak
worden getoond.
Onderzoek (Schramm et al., 1961):
o Voor sommige kinderen in bepaalde omstandigheden is TV schadelijk.
o Voor anderen neutraal of zelfs positief.
o Voor de meeste mensen heeft het geen grote invloed.
Belangrijkste kritiek:
o Kijkers zijn geen passieve ontvangers — ze interpreteren actief wat ze
zien.
o Media kunnen wel een subjectieve bril opzetten: sommige vormen van
misdaad lijken oververtegenwoordigd omdat ze meer in beeld komen.
o Kan leiden tot vertekend beeld, angst en stereotypering in de
samenleving.
Media als ophitser of spreekbuis?
• Relatie tussen media consumptie en angst voor criminaliteit en
slachtofferschap
• Vooral lezers van “tabloid” kranten en mensen die vaak TV kijken meer kans
om te rapporteren dat ze zorg hadden slachtoffer te worden
• Maar moeilijk oorzaak-gevolg te bepalen
• Profiel van deze personen
• Mensen die zich al zorgen maakten, misschien aangetrokken tot
lezen van tabloid
• Opletten met stigmatiserend taalgebruik (“junkies”) en normalisering
(“opnieuw aanslag” of “geen dag zonder…”)
4
