Rescue wilde dieren – samenvatting 2020 - 2021
HOOFDSTUK 1 – INLEIDING TOT DE RESCUE
Rescue = als mens tussenkomen in een natuurlijke situatie om deze natuurlijke situatie te ‘redden’ of
te behouden
1.1. DOELSTELLINGEN VAN RESCUE
· Dierwelzijn: ziek dier verzorgen & dierwelzijn voorzien voor het individu
· Soortenbehoud
o Niet alleen kijken naar het individuele dier, maar ook naar soortenbehoud!
o Altijd bedenken of er wel “nood” aan is om een dier te helpen/op te vangen
→ vb. dier dat ziek is door ouderdom: misschien beter euthanaseren dan proberen
herstellen
o Lijden van dier moet zo kort mogelijk zijn!
o Reïntroductie van het dier: “is dat wel het beste voor de populatie?”
▪ Natuurlijke selectie: populatie kan het ziek dier al weggestoten hebben
▪ Is er nog nut om de natuurlijke selectie tegen te gaan?
o Altijd kijken naar hoe het gesteld is met natuurlijke populatie, niet enkel denken
aan ziek individuele dier!
· Educatie
o Rescue combineren met ruim educatief luik
▪ Wetenschappelijke info, workshops, invloed van klimaatveranderingen,
invloed van menselijke activiteiten, …
▪ Doel: bewustzijn van de mens aanwakkeren → op latere termijn: populatie
beter ondersteunen
· Ondersteuning van de populatie
o Rescue mag niet eenmalig zijn → moet een structuur, een visie hebben!
o Doel: de populatie op lange termijn steunen
· Ethisch bewustzijn
o Indien dier gewond/ziek is door de mens → wel onze ethische plicht &
verantwoordelijkheid!
▪ Natuurlijke selectie van ziek dier is dan niet door de natuur, maar door de
mens veroorzaakt
▪ vb. zeehonden vast in een net, …
1.2. SITUERING
· Nationaal: VOC, Natuurhulpcentrum, Sealife
· Internationaal
1.3. STRUCTUUR
· Vzw = vereniging zonder winst
o Minimale staatsteun
o Moeten zelf financiële middelen verwerven (via fundraising, benefiet, …)
o Vaak inzetten op vrijwilligers
· Vrijwilligers
o Moeilijk om normen & regels op te stellen bij vrijwilligers
· Stichtingen
o = vzw’s in Nederland
1
, Rescue wilde dieren – samenvatting 2020 - 2021
1.4. DOELGROEPEN
· Inheemse fauna:
o Habitat staat onder druk door de mens!
o Inheemse fauna = primaire doelstelling van rescue
· Extern wild
· Extern accidenteel
o Dieren die uitgebroken zijn van particulieren, dierentuinen
o Dieren onderschept via vrachtschepen, …
o Verstoren vaak de inheemse fauna → 2x nadenken of het een goed idee is om te
herintroduceren in de inheemse natuur
o Dier eventueel herintroduceren in oorspronkelijk habitat (niet altijd haalbaar..)
· Wildlife
1.5. ORGANISATIE VAN DE RESCUE
STAP 1: Aanmelding → dier wordt aangemeld met de boodschap dat het in ‘nood’ zit
STAP 2: Triage
· = ter plaatse kijken of het dier redbaar is
· Bepaalt succes/reputatie van de organisatie
· Indien niet redbaar → beslissing nemen ten bate van het dier (kan ook euthanasie zijn!)
→ dier zo kort mogelijk laten lijden
· Zelf verantwoordelijkheid nemen om zo goed mogelijke beslissingen te nemen: is het dier
terug uitzetbaar?, gaat het dier niet te lang revalideren?, … → kritische vragen stellen!
Triagecriteria:
· Haalbaarheid van de diersoort: vb. aanspoeling van een potvis → er is geen mogelijkheid
om een potvis op te vangen → ethisch verantwoord is euthanaseren de beste optie..
· Noodzaak aan opvang: vb. bruinvissen spoelen aan door uitputting → niet echt nodig om die
direct op te vangen → dier kan gewoon aan het rusten zijn
o Altijd ten bate van het dier beslissen, niet ten bate van eigen ego!
· Haalbaarheid van kwetsuur: vb. reiger met gebroken poten → kan hersteld worden maar
dier zal nooit meer normaal functioneren → wettelijk verboden om inheemse fauna in
gevangenschap te houden → altijd denken aan lange-termijn gevolgen!
· Dierwelzijnsparameters: stressgevoelige dieren vaak moeilijk om lang in gevangenschap te
houden → welzijn is niet te garanderen → lijden van het dier is toch verlengd, ook al is de
ziekte hersteld
· Populatiegrootte: bij grote populatie met voedselschaarste → misschien niet slim om dier te
herstellen en terug te herintroduceren
vb. revalidatie van zeevogels: massale sterfte tussen individuen onderling
→ populatie gaat zichzelf uitdunnen → als mens is het niet ideaal om de natuur dan
tegen te werken
· Rehabilitatiemogelijkheden: vb. rehabilitatie van bruinvissen → zeer arbeidsintensief!
o Groot netwerk is soms nodig!
· Doorgroeimogelijkheid: vb. orka is gebonden aan zijn familie → familie moet gemonitord
worden als men de orka terug wil uitzetten → soms niet haalbaar / vergt langdurig onderzoek!
STAP 3: Transport naar een veilige plaats
2
, Rescue wilde dieren – samenvatting 2020 - 2021
STAP 4: Organisatie van de veilige plaats
STAP 5: Quarantaine → welzijn van de dieren reeds in de opvang te behouden!
· Hygiëne is belangrijk
· Documentatie: dier taggen/identificeren, gegevens verzamelen via medical sheets, …
· Documentatie zorgt voor extra wetenschappelijk onderzoek
STAP 6: Rehabilitatie / intake:
· Dier stabiliseren
· Uitwerken hoe men dier terug gaat herintroduceren: ondertussen is dier al ontnomen van zijn
habitat/soortgenoten/etc.
· Anamnese: herkomst van het dier, hoe lang al symptomen?, soortgenoten met dezelfde
symptomen?, … (BELANGRIJK!! → bepaalt de toekomst van het dier)
· Klinisch onderzoek: body condition score (zegt iets over hoe lang de ziekte al gaande is +
hoe de vooruitzichten zullen zijn), hartslag, ademhaling, ideale klimaat, huisvesting, …
· Bijkomend onderzoek: bloedonderzoek, RX, echo, …
· Diagnose: kijken of diagnose relevant is!
o vb. parasitaire infecties komen vaak bij wilde dieren voor → is dus niet per se de
reden voor een ziekte!
o Kijken naar relevante pathologie
· Behandeling
o Medicatie voorzichtig gebruiken! → denken aan halfwaardetijd,
biodegradeerbaarheid, accumulatie van medicatie, belang van antibioticaresistentie,
…
o Medicatie mag achteraf niet in de natuur voorkomen/verspreiden
· Risico’s van rescue:
o Zoönosen!
o Agressie / gedrag naar verzorgers: het blijven wilde dieren
o Habituatie: leren wennen aan de mens → bij herintroductie: risico dat dier de mens
gaat opzoeken en zo in gevaar komt! → oplossing: hands-off handelen
o Afzwakken van de natuurlijke populatie
STAP 7: Uitkomst
· Uitzetbaar: niet alle dieren zijn uitzetbaar (→ wat wordt er gedaan met niet-uitzetbare
dieren?) → duidelijke adviezen nodig
· Predator avoidance training = dier terug trainen om terug angst te hebben voor predatoren
· Jachttraining = dier moet terug leren jagen
o In België: bij wet verboden om levende prooidieren te gebruiken!
o Dier moet wel kunnen jagen voor hij uitgezet wordt → geen jacht = geen voedsel
3
, Rescue wilde dieren – samenvatting 2020 - 2021
HOOFSTUK 2 – RESCUE VAN BRUINVISSEN
2.1. EIGENSCHAPPEN VAN BRUINVISSEN
· Populatie in de natuur is stijgend → recent meer dieren die aanspoelen
o Meer dieren spoelen aan door ouderdom/overpopulatie
· Leeft vooral individueel / in zeer kleine groepen
· Schuwe dieren
· Donkere rug & blekere buik
· Populatie evalueren:
o Methode 1: met vliegtuig boven de zee vliegen & aantal ademhalingen registreren via
foto’s → op die manier afleiden hoeveel dieren aanwezig zijn
o Methode 2: ultrasone captaties (vb. in windmolenparken) → hydrofoon plaatsen
onder water & registreren wanneer er ultrasone geluiden geproduceerd worden
(indien geluiden waargenomen: teken van zeezoogdieren)
2.2. TRIAGE
· Moeilijk op het strand: veel omgevingsfactoren & moeilijk om een evaluatie van het dier te
maken
· Beste optie kiezen in belang van het dier: terug in het water, euthanasie, verzorgen, …
o Indien net pas aangespoeld: moeder kan soms nog in de buurt zijn → niet te lang
twijfelen over beslissing (tegen dan is moederdier al weg & dier spoelt later terug aan
of is verzwakt!)
· Dierwelzijnsparamaters: stabilisatie indien nodig, ter plaatse verzorging van wondes, …
· Is er nood aan opvang?
o Opvang = arbeidsintensief + belastend voor het dier
o Is het het waard dat het dier weken/maanden in een onnatuurlijke, stresserende
omgeving te houden?
· Is opvang zinvol?
o Afhankelijk van leeftijd: vb. jong dier heeft moedermelk/kunstmelk nodig (geen nut
om dier op te vangen als er geen melk ter beschikking is)
o Afhankelijk van autonomie / hoe zelfredzaam het dier is
2.3. INHEEMSE DIEREN
· = beschermd
· Wetgeving → vergunning nodig om dieren te transporteren / op te vangen
· KBIN = verantwoordelijken
2.4. STAPPENPLAN VAN REHABILITATIE
· Stabilisatie: anamnese, klinisch onderzoek, BCS, …
· Bloedname = eerste tekenen van bloedarmoede, infectie, etc. zoeken → oorzaken zoeken
waarom het dier aangespoeld is (= belangrijkste vraag!)
· Echografie
o Hartfunctie, longen, darmen
o Bij shock: darmen vallen stil (= nefast bij bruinvissen)
· Temperatuur
o Niet altijd betrouwbaar
o Hoge temperatuur → koorts
o Lage temperatuur → shock
4
HOOFDSTUK 1 – INLEIDING TOT DE RESCUE
Rescue = als mens tussenkomen in een natuurlijke situatie om deze natuurlijke situatie te ‘redden’ of
te behouden
1.1. DOELSTELLINGEN VAN RESCUE
· Dierwelzijn: ziek dier verzorgen & dierwelzijn voorzien voor het individu
· Soortenbehoud
o Niet alleen kijken naar het individuele dier, maar ook naar soortenbehoud!
o Altijd bedenken of er wel “nood” aan is om een dier te helpen/op te vangen
→ vb. dier dat ziek is door ouderdom: misschien beter euthanaseren dan proberen
herstellen
o Lijden van dier moet zo kort mogelijk zijn!
o Reïntroductie van het dier: “is dat wel het beste voor de populatie?”
▪ Natuurlijke selectie: populatie kan het ziek dier al weggestoten hebben
▪ Is er nog nut om de natuurlijke selectie tegen te gaan?
o Altijd kijken naar hoe het gesteld is met natuurlijke populatie, niet enkel denken
aan ziek individuele dier!
· Educatie
o Rescue combineren met ruim educatief luik
▪ Wetenschappelijke info, workshops, invloed van klimaatveranderingen,
invloed van menselijke activiteiten, …
▪ Doel: bewustzijn van de mens aanwakkeren → op latere termijn: populatie
beter ondersteunen
· Ondersteuning van de populatie
o Rescue mag niet eenmalig zijn → moet een structuur, een visie hebben!
o Doel: de populatie op lange termijn steunen
· Ethisch bewustzijn
o Indien dier gewond/ziek is door de mens → wel onze ethische plicht &
verantwoordelijkheid!
▪ Natuurlijke selectie van ziek dier is dan niet door de natuur, maar door de
mens veroorzaakt
▪ vb. zeehonden vast in een net, …
1.2. SITUERING
· Nationaal: VOC, Natuurhulpcentrum, Sealife
· Internationaal
1.3. STRUCTUUR
· Vzw = vereniging zonder winst
o Minimale staatsteun
o Moeten zelf financiële middelen verwerven (via fundraising, benefiet, …)
o Vaak inzetten op vrijwilligers
· Vrijwilligers
o Moeilijk om normen & regels op te stellen bij vrijwilligers
· Stichtingen
o = vzw’s in Nederland
1
, Rescue wilde dieren – samenvatting 2020 - 2021
1.4. DOELGROEPEN
· Inheemse fauna:
o Habitat staat onder druk door de mens!
o Inheemse fauna = primaire doelstelling van rescue
· Extern wild
· Extern accidenteel
o Dieren die uitgebroken zijn van particulieren, dierentuinen
o Dieren onderschept via vrachtschepen, …
o Verstoren vaak de inheemse fauna → 2x nadenken of het een goed idee is om te
herintroduceren in de inheemse natuur
o Dier eventueel herintroduceren in oorspronkelijk habitat (niet altijd haalbaar..)
· Wildlife
1.5. ORGANISATIE VAN DE RESCUE
STAP 1: Aanmelding → dier wordt aangemeld met de boodschap dat het in ‘nood’ zit
STAP 2: Triage
· = ter plaatse kijken of het dier redbaar is
· Bepaalt succes/reputatie van de organisatie
· Indien niet redbaar → beslissing nemen ten bate van het dier (kan ook euthanasie zijn!)
→ dier zo kort mogelijk laten lijden
· Zelf verantwoordelijkheid nemen om zo goed mogelijke beslissingen te nemen: is het dier
terug uitzetbaar?, gaat het dier niet te lang revalideren?, … → kritische vragen stellen!
Triagecriteria:
· Haalbaarheid van de diersoort: vb. aanspoeling van een potvis → er is geen mogelijkheid
om een potvis op te vangen → ethisch verantwoord is euthanaseren de beste optie..
· Noodzaak aan opvang: vb. bruinvissen spoelen aan door uitputting → niet echt nodig om die
direct op te vangen → dier kan gewoon aan het rusten zijn
o Altijd ten bate van het dier beslissen, niet ten bate van eigen ego!
· Haalbaarheid van kwetsuur: vb. reiger met gebroken poten → kan hersteld worden maar
dier zal nooit meer normaal functioneren → wettelijk verboden om inheemse fauna in
gevangenschap te houden → altijd denken aan lange-termijn gevolgen!
· Dierwelzijnsparameters: stressgevoelige dieren vaak moeilijk om lang in gevangenschap te
houden → welzijn is niet te garanderen → lijden van het dier is toch verlengd, ook al is de
ziekte hersteld
· Populatiegrootte: bij grote populatie met voedselschaarste → misschien niet slim om dier te
herstellen en terug te herintroduceren
vb. revalidatie van zeevogels: massale sterfte tussen individuen onderling
→ populatie gaat zichzelf uitdunnen → als mens is het niet ideaal om de natuur dan
tegen te werken
· Rehabilitatiemogelijkheden: vb. rehabilitatie van bruinvissen → zeer arbeidsintensief!
o Groot netwerk is soms nodig!
· Doorgroeimogelijkheid: vb. orka is gebonden aan zijn familie → familie moet gemonitord
worden als men de orka terug wil uitzetten → soms niet haalbaar / vergt langdurig onderzoek!
STAP 3: Transport naar een veilige plaats
2
, Rescue wilde dieren – samenvatting 2020 - 2021
STAP 4: Organisatie van de veilige plaats
STAP 5: Quarantaine → welzijn van de dieren reeds in de opvang te behouden!
· Hygiëne is belangrijk
· Documentatie: dier taggen/identificeren, gegevens verzamelen via medical sheets, …
· Documentatie zorgt voor extra wetenschappelijk onderzoek
STAP 6: Rehabilitatie / intake:
· Dier stabiliseren
· Uitwerken hoe men dier terug gaat herintroduceren: ondertussen is dier al ontnomen van zijn
habitat/soortgenoten/etc.
· Anamnese: herkomst van het dier, hoe lang al symptomen?, soortgenoten met dezelfde
symptomen?, … (BELANGRIJK!! → bepaalt de toekomst van het dier)
· Klinisch onderzoek: body condition score (zegt iets over hoe lang de ziekte al gaande is +
hoe de vooruitzichten zullen zijn), hartslag, ademhaling, ideale klimaat, huisvesting, …
· Bijkomend onderzoek: bloedonderzoek, RX, echo, …
· Diagnose: kijken of diagnose relevant is!
o vb. parasitaire infecties komen vaak bij wilde dieren voor → is dus niet per se de
reden voor een ziekte!
o Kijken naar relevante pathologie
· Behandeling
o Medicatie voorzichtig gebruiken! → denken aan halfwaardetijd,
biodegradeerbaarheid, accumulatie van medicatie, belang van antibioticaresistentie,
…
o Medicatie mag achteraf niet in de natuur voorkomen/verspreiden
· Risico’s van rescue:
o Zoönosen!
o Agressie / gedrag naar verzorgers: het blijven wilde dieren
o Habituatie: leren wennen aan de mens → bij herintroductie: risico dat dier de mens
gaat opzoeken en zo in gevaar komt! → oplossing: hands-off handelen
o Afzwakken van de natuurlijke populatie
STAP 7: Uitkomst
· Uitzetbaar: niet alle dieren zijn uitzetbaar (→ wat wordt er gedaan met niet-uitzetbare
dieren?) → duidelijke adviezen nodig
· Predator avoidance training = dier terug trainen om terug angst te hebben voor predatoren
· Jachttraining = dier moet terug leren jagen
o In België: bij wet verboden om levende prooidieren te gebruiken!
o Dier moet wel kunnen jagen voor hij uitgezet wordt → geen jacht = geen voedsel
3
, Rescue wilde dieren – samenvatting 2020 - 2021
HOOFSTUK 2 – RESCUE VAN BRUINVISSEN
2.1. EIGENSCHAPPEN VAN BRUINVISSEN
· Populatie in de natuur is stijgend → recent meer dieren die aanspoelen
o Meer dieren spoelen aan door ouderdom/overpopulatie
· Leeft vooral individueel / in zeer kleine groepen
· Schuwe dieren
· Donkere rug & blekere buik
· Populatie evalueren:
o Methode 1: met vliegtuig boven de zee vliegen & aantal ademhalingen registreren via
foto’s → op die manier afleiden hoeveel dieren aanwezig zijn
o Methode 2: ultrasone captaties (vb. in windmolenparken) → hydrofoon plaatsen
onder water & registreren wanneer er ultrasone geluiden geproduceerd worden
(indien geluiden waargenomen: teken van zeezoogdieren)
2.2. TRIAGE
· Moeilijk op het strand: veel omgevingsfactoren & moeilijk om een evaluatie van het dier te
maken
· Beste optie kiezen in belang van het dier: terug in het water, euthanasie, verzorgen, …
o Indien net pas aangespoeld: moeder kan soms nog in de buurt zijn → niet te lang
twijfelen over beslissing (tegen dan is moederdier al weg & dier spoelt later terug aan
of is verzwakt!)
· Dierwelzijnsparamaters: stabilisatie indien nodig, ter plaatse verzorging van wondes, …
· Is er nood aan opvang?
o Opvang = arbeidsintensief + belastend voor het dier
o Is het het waard dat het dier weken/maanden in een onnatuurlijke, stresserende
omgeving te houden?
· Is opvang zinvol?
o Afhankelijk van leeftijd: vb. jong dier heeft moedermelk/kunstmelk nodig (geen nut
om dier op te vangen als er geen melk ter beschikking is)
o Afhankelijk van autonomie / hoe zelfredzaam het dier is
2.3. INHEEMSE DIEREN
· = beschermd
· Wetgeving → vergunning nodig om dieren te transporteren / op te vangen
· KBIN = verantwoordelijken
2.4. STAPPENPLAN VAN REHABILITATIE
· Stabilisatie: anamnese, klinisch onderzoek, BCS, …
· Bloedname = eerste tekenen van bloedarmoede, infectie, etc. zoeken → oorzaken zoeken
waarom het dier aangespoeld is (= belangrijkste vraag!)
· Echografie
o Hartfunctie, longen, darmen
o Bij shock: darmen vallen stil (= nefast bij bruinvissen)
· Temperatuur
o Niet altijd betrouwbaar
o Hoge temperatuur → koorts
o Lage temperatuur → shock
4
