SAMENVATTING RECHT
Silke Dekeyser
,Deel 1. Algemene inleiding tot het recht
1. Recht: begripsomschrijving
Recht
- meerduidig begrip
Recht: is een geheel van gedragsregels die afdwingbaar gesteld zijn door de
overheid.
Wat is afdwingbaar stellen?
Sanctioneerbaar gesteld
1.1 Gedragsregels
Gedragsregels: voorschriften die worden opgelegd om ons gedrag in een
bepaalde richting te sturen.
- Ze drukken uit wat anders kan, maar niet anders mag
Bv: stoppen bij een rood licht
Alle rechtsregels zijn wel gedragsregels, maar niet alle gedragsregels zijn
rechtsregels
Uitleg: een gedragsregel is pas een rechtsregel wanneer deze afdwingbaar wordt
gesteld door de overheid, er moet sprake zijn van juridische afdwingbaarheid
Opletten!
- Afdwingbaar gesteld ≠ Gemaakt, uitgevaardigd
→ een rechtsregel kan ook door anderen worden gemaakt
Bv: rechtsregels in een huurcontract
- Sanctioneerbaar is ruimer dan strafbaar
- dat rechtsregels afgedwongen worden door de overheid, wil niet zeggen dat
rechtsregels uitgevaardigd (gemaakt) worden door die overheid
1
,2. Het doel van het recht
Wat is het doel van recht?
Orde en rechtszekerheid brengen in de maatschappij
Orde: Zonder rechtsregels zou er chaos zijn
Rechtszekerheid: Door rechtsregels weten mensen beter waar ze aan toe zijn
en wat hen te wachten staat als ze zich op een bepaalde manier gedragen. Ze
hebben minder het gevoel aan willekeur onderworpen te zijn.
!!! orde en rechtszekerheid ≠ rechtvaardigheid
3. De bronnen van recht
Bronnen van recht: de verschillende vormen waarin rechtsregels kunnen
worden uitgedrukt.
1 De wetgeving (in ruime zin)
2 De gewoonte
3 De algemene rechtsbeginselen
4 De rechtspraak
5 De rechtsleer
6 Sommige private regelgeving
1. De wetgeving in ruime zin
Belangrijkste rechtsbron van België: de wetgeving
Federale wetten Decreten en Beslissingen van de
ordonnanties uitvoerende macht
= Wetgeving gestemd door = Wetgeving = koninklijke
het federale parlement gestemd door de besluiten, ministeriële
Synoniem: wetten in enge deelstaatparlementen besluiten,…
zin in ons land
Hoe zijn ze te herkennen?
Ze dragen in hun titel het
woord ‘wet’
Waar vind je wetgeving?
Wetgeving wordt gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad → kan nadien nog
wijzigingen ondergaan
Gevolg? Je weet niet of je de meest recente versie te pakken hebt
Oplossing: wetgeving opzoeken in databank met geconsolideerde wetgeving
UITZONDERING
Gemeentelijke en provinciale wetgeving wordt niet in het Staatsblad
gepubliceerd
Provincies: Publicatie wetgeving in het Bestuursmemoriaal
Gemeenten: Wetgeving publiceren via aanplakking (veelal aan het
gemeentehuis) en via neerlegging (griffie van de rechtbank van eerste aanleg
en politierechtbank), nadien vaak online
2
,2. De gewoonte
Rechtsgewoonten: de gevestigde, ongeschreven gebruiken die door de
samenleving als bindende rechtsregels worden beschouwd.
Bv: ambtenaar van de burgerlijke stand moet het overlijden van een persoon
vaststellen, hij stelt zich tevreden met een attest van overlijden dat is
opgesteld door de geneesheer
3. De algemene rechtsbeginselen
Algemene rechtsbeginselen: ongeschreven gedragsregels die op een bepaald
ogenblik als essentieel worden geacht voor de samenleving
Bv: bescherming van de zwakken
4. Rechtspraak
Rechtspraak: is het geheel van rechterlijke uitspraken
Rechterlijke uitspraken
1. De vonnissen van de rechtbanken
2. De arresten van de hoven
3. De uitspraken van andere rechtscolleges
Rechtspraak is geen algemeen bindende bron, maar toch een gezaghebbende
bron
Uitleg: rechterlijke uitspraken worden (zeker indien zij uitgaan van hoven),
vaak nagevolgd door lagere rechtbanken
! De rechterlijke uitspraken zijn vaak een belangrijke aanvulling op de wet,
telkens wanneer de wet onvolledig of onduidelijk is.
5. De rechtsleer
Rechtsleer: het geheel van publicaties waarin rechtsgeleerden hun opvattingen
over het recht meedelen.
! Het is een gezaghebbende bron want zij is op zich niet algemeen bindend
maar kan wel een grote invloed uitoefenen op de wetgeving en rechters
6. Sommige private regelgeving
Niet alleen overheden maar ook private personen kunnen rechtsregels tot
stand brengen
3
, Bv: overeenkomsten tussen personen zijn bindend voor beide partijen
Het niet naleven van de overeenkomst?
De naleving kan ervan afgedwongen worden via de overheid (bv: rechtbank)
3. Indeling van het recht
Men kan het recht op verschillende wijzen indelen
4.1. Klassieke indeling in publiekrecht en privaatrecht
4.1.1 Het publiekrecht
Publiekrecht: regelt de organisatie en de werking van de overheid en de relatie
van de overheid met de burgers.
5 rechtstakken
1. Staatsrecht of grondwettelijk recht
Wat? Dit recht bevat de fundamentele regels van het publiekrecht.
Specifieker?
- De belangrijkste regels over de inrichting en de werking van de verschillende
staatsmachten (wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht)
- De fundamentele rechten en vrijheden van de burgers (= mensenrechten)
2. Bestuursrecht of administratief recht
Wat? Dit recht regelt de werking en de structuur van de organen van de
uitvoerende macht, voor zover dit niet is geregeld door het staatsrecht.
= administratie of bestuur
Maakt je wegwijs in: de verschillende administratieve diensten en hun werking
+ in het statuut van de ambtenaren die er werken.
4
, 3. Strafrecht
Wat? Dit recht bestaat uit de regels met betrekking tot het opleggen van
strafsancties
4. Fiscaal recht
Wat? Omvat het geheel van regels met betrekking tot het heffen en innen van
de belastingen
5. Gerechtelijk recht of procesrecht
Bevat de regels met betrekking tot:
1. De organisatie, de bevoegdheid en de werking van rechtscolleges
(rechtbanken, hoven,…)
2. De manier waarop men moet procederen
3. De rechtsmiddelen die tegen een rechterlijke uitspraak kunnen worden
aangewend (beroep, verzet,…)
4. De uitvoering van rechterlijke uitspraken
Gerechtelijk recht of procesrecht
1. Gerechtelijk privaatrecht 2. Strafprocesrecht of
strafvorderingsrecht
Opgelet! Het gaat nog steeds om
publiekrecht = Gerechtelijk recht dat voorschrijft
hoe misdrijven worden vervolgd en
= Gerechtelijk recht van toepassing
bestraft
op geschillen (=conflicten) van
privaatrechtelijke aard. → Hoe worden verdachten
opgespoord, verhoord, voor de
rechter gebracht,…?
4.1.2 Het publiekrecht
Privaatrecht: Regelt de verhoudingen tussen burgers onderling
2 rechtstakken
1. Handelsrecht
Wat? Het privaatrecht dat (enkel) van toepassing is op handelaars en op daden
van koophandel
2. Burgerlijk recht
Wat? Regelt de verhouding tussen burgers in het algemeen
→ Deze regels gelden voor alle burgers zonder onderscheid van stand of beroep
Belangrijkste bron: het Burgerlijk Wetboek
5
Silke Dekeyser
,Deel 1. Algemene inleiding tot het recht
1. Recht: begripsomschrijving
Recht
- meerduidig begrip
Recht: is een geheel van gedragsregels die afdwingbaar gesteld zijn door de
overheid.
Wat is afdwingbaar stellen?
Sanctioneerbaar gesteld
1.1 Gedragsregels
Gedragsregels: voorschriften die worden opgelegd om ons gedrag in een
bepaalde richting te sturen.
- Ze drukken uit wat anders kan, maar niet anders mag
Bv: stoppen bij een rood licht
Alle rechtsregels zijn wel gedragsregels, maar niet alle gedragsregels zijn
rechtsregels
Uitleg: een gedragsregel is pas een rechtsregel wanneer deze afdwingbaar wordt
gesteld door de overheid, er moet sprake zijn van juridische afdwingbaarheid
Opletten!
- Afdwingbaar gesteld ≠ Gemaakt, uitgevaardigd
→ een rechtsregel kan ook door anderen worden gemaakt
Bv: rechtsregels in een huurcontract
- Sanctioneerbaar is ruimer dan strafbaar
- dat rechtsregels afgedwongen worden door de overheid, wil niet zeggen dat
rechtsregels uitgevaardigd (gemaakt) worden door die overheid
1
,2. Het doel van het recht
Wat is het doel van recht?
Orde en rechtszekerheid brengen in de maatschappij
Orde: Zonder rechtsregels zou er chaos zijn
Rechtszekerheid: Door rechtsregels weten mensen beter waar ze aan toe zijn
en wat hen te wachten staat als ze zich op een bepaalde manier gedragen. Ze
hebben minder het gevoel aan willekeur onderworpen te zijn.
!!! orde en rechtszekerheid ≠ rechtvaardigheid
3. De bronnen van recht
Bronnen van recht: de verschillende vormen waarin rechtsregels kunnen
worden uitgedrukt.
1 De wetgeving (in ruime zin)
2 De gewoonte
3 De algemene rechtsbeginselen
4 De rechtspraak
5 De rechtsleer
6 Sommige private regelgeving
1. De wetgeving in ruime zin
Belangrijkste rechtsbron van België: de wetgeving
Federale wetten Decreten en Beslissingen van de
ordonnanties uitvoerende macht
= Wetgeving gestemd door = Wetgeving = koninklijke
het federale parlement gestemd door de besluiten, ministeriële
Synoniem: wetten in enge deelstaatparlementen besluiten,…
zin in ons land
Hoe zijn ze te herkennen?
Ze dragen in hun titel het
woord ‘wet’
Waar vind je wetgeving?
Wetgeving wordt gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad → kan nadien nog
wijzigingen ondergaan
Gevolg? Je weet niet of je de meest recente versie te pakken hebt
Oplossing: wetgeving opzoeken in databank met geconsolideerde wetgeving
UITZONDERING
Gemeentelijke en provinciale wetgeving wordt niet in het Staatsblad
gepubliceerd
Provincies: Publicatie wetgeving in het Bestuursmemoriaal
Gemeenten: Wetgeving publiceren via aanplakking (veelal aan het
gemeentehuis) en via neerlegging (griffie van de rechtbank van eerste aanleg
en politierechtbank), nadien vaak online
2
,2. De gewoonte
Rechtsgewoonten: de gevestigde, ongeschreven gebruiken die door de
samenleving als bindende rechtsregels worden beschouwd.
Bv: ambtenaar van de burgerlijke stand moet het overlijden van een persoon
vaststellen, hij stelt zich tevreden met een attest van overlijden dat is
opgesteld door de geneesheer
3. De algemene rechtsbeginselen
Algemene rechtsbeginselen: ongeschreven gedragsregels die op een bepaald
ogenblik als essentieel worden geacht voor de samenleving
Bv: bescherming van de zwakken
4. Rechtspraak
Rechtspraak: is het geheel van rechterlijke uitspraken
Rechterlijke uitspraken
1. De vonnissen van de rechtbanken
2. De arresten van de hoven
3. De uitspraken van andere rechtscolleges
Rechtspraak is geen algemeen bindende bron, maar toch een gezaghebbende
bron
Uitleg: rechterlijke uitspraken worden (zeker indien zij uitgaan van hoven),
vaak nagevolgd door lagere rechtbanken
! De rechterlijke uitspraken zijn vaak een belangrijke aanvulling op de wet,
telkens wanneer de wet onvolledig of onduidelijk is.
5. De rechtsleer
Rechtsleer: het geheel van publicaties waarin rechtsgeleerden hun opvattingen
over het recht meedelen.
! Het is een gezaghebbende bron want zij is op zich niet algemeen bindend
maar kan wel een grote invloed uitoefenen op de wetgeving en rechters
6. Sommige private regelgeving
Niet alleen overheden maar ook private personen kunnen rechtsregels tot
stand brengen
3
, Bv: overeenkomsten tussen personen zijn bindend voor beide partijen
Het niet naleven van de overeenkomst?
De naleving kan ervan afgedwongen worden via de overheid (bv: rechtbank)
3. Indeling van het recht
Men kan het recht op verschillende wijzen indelen
4.1. Klassieke indeling in publiekrecht en privaatrecht
4.1.1 Het publiekrecht
Publiekrecht: regelt de organisatie en de werking van de overheid en de relatie
van de overheid met de burgers.
5 rechtstakken
1. Staatsrecht of grondwettelijk recht
Wat? Dit recht bevat de fundamentele regels van het publiekrecht.
Specifieker?
- De belangrijkste regels over de inrichting en de werking van de verschillende
staatsmachten (wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht)
- De fundamentele rechten en vrijheden van de burgers (= mensenrechten)
2. Bestuursrecht of administratief recht
Wat? Dit recht regelt de werking en de structuur van de organen van de
uitvoerende macht, voor zover dit niet is geregeld door het staatsrecht.
= administratie of bestuur
Maakt je wegwijs in: de verschillende administratieve diensten en hun werking
+ in het statuut van de ambtenaren die er werken.
4
, 3. Strafrecht
Wat? Dit recht bestaat uit de regels met betrekking tot het opleggen van
strafsancties
4. Fiscaal recht
Wat? Omvat het geheel van regels met betrekking tot het heffen en innen van
de belastingen
5. Gerechtelijk recht of procesrecht
Bevat de regels met betrekking tot:
1. De organisatie, de bevoegdheid en de werking van rechtscolleges
(rechtbanken, hoven,…)
2. De manier waarop men moet procederen
3. De rechtsmiddelen die tegen een rechterlijke uitspraak kunnen worden
aangewend (beroep, verzet,…)
4. De uitvoering van rechterlijke uitspraken
Gerechtelijk recht of procesrecht
1. Gerechtelijk privaatrecht 2. Strafprocesrecht of
strafvorderingsrecht
Opgelet! Het gaat nog steeds om
publiekrecht = Gerechtelijk recht dat voorschrijft
hoe misdrijven worden vervolgd en
= Gerechtelijk recht van toepassing
bestraft
op geschillen (=conflicten) van
privaatrechtelijke aard. → Hoe worden verdachten
opgespoord, verhoord, voor de
rechter gebracht,…?
4.1.2 Het publiekrecht
Privaatrecht: Regelt de verhoudingen tussen burgers onderling
2 rechtstakken
1. Handelsrecht
Wat? Het privaatrecht dat (enkel) van toepassing is op handelaars en op daden
van koophandel
2. Burgerlijk recht
Wat? Regelt de verhouding tussen burgers in het algemeen
→ Deze regels gelden voor alle burgers zonder onderscheid van stand of beroep
Belangrijkste bron: het Burgerlijk Wetboek
5
