Krachtig Leren: Nederlands 2
Inhoudsopgave
1. DIDACTIEK SCHRIJVEN................................................................................................................................ 3
1.1 INLEIDING........................................................................................................................................................ 3
1.2 HOE LEREN KINDEREN SCHRIJVEN?........................................................................................................................3
1.2.1 Houd rekening met de beginsituatie........................................................................................................3
1.2.2 Vertrek vanuit doelen...............................................................................................................................3
1.2.3 Kies voor een doordachte schrijfdidactiek...............................................................................................3
1.3 HOE PAKKEN WE HET SCHRIJFONDERWIJS AAN?.......................................................................................................4
1.3.1 Zorg voor motiverende schrijfopdrachten...............................................................................................4
1.3.2 Bied ondersteuning in het schrijfproces...................................................................................................4
1.3.3 Expliciete instructie in schrijfstrategieën.................................................................................................4
1.3.4 Gebruik van een tekstverwerker..............................................................................................................4
1.3.5 Schrijven bij vakactiviteiten.....................................................................................................................5
1.4 MOGELIJKE INSTRUCTIEVORMEN:..........................................................................................................................5
1.4.1 Het gebruik van voorbeeldteksten...........................................................................................................5
1.4.2 Gerichte aanwijzingen.............................................................................................................................5
1.4.3 Modeling, hardop denken of ‘writing aloud’...........................................................................................5
1.4.4 Geïntegreerd lezen en schrijven...............................................................................................................5
1.5 HOE KUN JE DIFFERENTIËREN:..............................................................................................................................5
1.5.1 Uitgangspunten voor hulp aan zwakke schrijvers...................................................................................5
1.5.2 Zorg voor een positief klasklimaat...........................................................................................................6
1.5.3 Laat korte teksten schrijven.....................................................................................................................6
1.5.4 Remedieer één deelvaardigheid tegelijk..................................................................................................6
1.5.5 Geef tips waarbij kinderen iets moeten dóen..........................................................................................6
1.5.6 Schakel zoveel mogelijk hulpmateriaal in................................................................................................6
1.5.7 Leer kinderen systematisch reflecteren...................................................................................................6
1.6 HOE KUN JE ZWAKKE SCHRIJVERS ONDERSTEUNEN?..................................................................................................6
1.6.1 Preventieve hulp.......................................................................................................................................6
1.6.2 Instructieve hulp.......................................................................................................................................6
1.6.3 Remediërende hulp..................................................................................................................................6
1.7 HOE KUN JE SCHRIJFVAARDIGHEID EVALUEREN?.......................................................................................................7
1.7.1 Uitgangspunten voor de beoordeling......................................................................................................7
1.7.2 Mogelijkheden voor de beoordeling........................................................................................................7
2. DIDACTIEK SPELLING.................................................................................................................................. 8
2.1 SPELLINGSSTRATEGIEËN (5 SOORTEN)....................................................................................................................8
2.2 INSTRUCTIEPRINCIPES (3 PRINCIPES)......................................................................................................................9
2.3 AANPAK VAN HET SPELLINGSONDERWIJS................................................................................................................9
2.4 EVALUATIE...................................................................................................................................................... 9
2.5 TIPS VOOR EEN GOEDE SPELLINGLES (8 TIPS)...........................................................................................................9
2.6 DIFFERENTIATIE BIJ ZWAKKE SPELLERS..................................................................................................................10
2.7 SPELLING ALS ONDERDEEL VAN HET DOMEIN SCHRIJVEN..........................................................................................10
3 DIDACTIEK TAALBESCHOUWING................................................................................................................ 10
3.1 INLEIDING...................................................................................................................................................... 10
3.2 HOUD REKENING MET DE BEGINSITUATIE..............................................................................................................10
3.3 VERTREK VANUIT DOELEN..................................................................................................................................10
3.4 KIES EEN DOORDACHTE TAALBESCHOUWELIJKE DIDACTIEK........................................................................................10
3.4.1 Hoe werk je inductief?............................................................................................................................11
3.4.2 Hoe werk je normaal-functioneel?.........................................................................................................11
3.4.3 Hoe vertrek je vanuit echte of realistische contexten?.........................................................................11
3.4.4 Hoe kan je taalbeschouwing integreren in andere domeinen en leergebieden?..................................11
1
KL Nederlands 2: didactiek
,4 TALENSENSIBILISERING............................................................................................................................. 12
4.1 WAT IS TALENSENSIBILISERING?.........................................................................................................................12
4.2 WAT IS HET DOEL VAN TALENSENSIBILISERING?.....................................................................................................12
4.3 METHODIEK TALENSENSIBILISERING.....................................................................................................................12
5 VERTELLEN IN DE KLAS.............................................................................................................................. 12
5.1 WAT HOUDT VERTELLEN IN?..............................................................................................................................12
5.3 WAAROM VERTELLEN?.....................................................................................................................................12
5.4 HOE ANALYSEER JE EEN VERHAAL?......................................................................................................................13
5.5 WELKE SOORTEN VERHALEN ZIJN ER?..................................................................................................................13
5.6 HOE BOUW JE EEN LES VERTELLEN OP?................................................................................................................13
5.7 HOE BEGIN JE MET VERTELLEN?..........................................................................................................................13
5.8 AFSLUITER......................................................................................................................................................14
6 ONTHAALONDERWIJS VOOR ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS....................................................................14
6.1 WIE ZIJN ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS?............................................................................................................14
6.2 WAT IS ONTHAALONDERWIJS?...........................................................................................................................14
6.3 TIPS VOOR HET ONTVANGEN VAN ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS..............................................................................14
6.4 INZETTEN VAN DE THUISTAAL BIJ HET WELBEVINDEN IN DE KLAS................................................................................15
6.5 INZETTEN VAN DE THUISTAAL ALS STEIGER BIJ HET LEREN OF FUNCTIONEEL VEELTALIG LEREN..........................................15
6.5.1 Richtlijnen functioneel veeltalig leren....................................................................................................15
6.5.2 Werkvormen om de thuistalen te benutten...........................................................................................16
7 HOE KAN JE HET LEESPLEZIER VAN KINDEREN BEVORDEREN......................................................................16
7.1 INLEIDING...................................................................................................................................................... 17
7.2 ENKELE TIPS (SELECTIE).....................................................................................................................................17
7.3 BOEKPROMOTIE (LEZEN PG. 85-89)...................................................................................................................17
7.4 GENRES IN DE JEUGDLITERATUUR.......................................................................................................................17
7.5 HOE KUNNEN WE PRATEN OVER KINDER- EN JEUGDBOEKEN?...................................................................................18
7.5.1 Welke vragen kan je stellen wanneer je wil praten over een boek?......................................................18
7.5.2 Vertelsituatie:.........................................................................................................................................19
7.5.3 Personages.............................................................................................................................................19
7.5.4 Welke argumenten gebruikt de Griffeljury om een boek te bekronen?................................................19
2
KL Nederlands 2: didactiek
, 1. Didactiek schrijven
1.1 Inleiding
Schrijven is een complex proces waarbij verschillende vaardigheiden worden ingeschakeld: begrijpend lezen,
taalbeschouwing, spelling en spreken.
1.2 Hoe leren kinderen schrijven?
1.2.1 Houd rekening met de beginsituatie
De leerlingen
De leerinhoud
De context
1.2.2 Vertrek vanuit doelen
Informeren => informatieve tekst
Overtuigen => overtuigende tekst
Instrueren => instruerende tekst
Amuseren => verhalende tekst
1.2.3 Kies voor een doordachte schrijfdidactiek
We onderscheiden 6 fasen in het schrijfproces:
1) Oriëntatiefase
2) Plannen
3) Formuleren
4) Reviseren
5) Vormgeven en publiceren
6) Reflecteren
Vóór het schrijven:
1. Oriëntatiefase: betekenisvolle en duidelijke opdracht formuleren: Laat de leerlingen nadenken over:
Onderwerp: wat weet ik er al over?
Schrijfdoel? => Heeft implicaties voor de stijl van de tekst
Publiek?
Tekstsoort?
2. Plannen: “Wat weet ik al over het onderwerp?” Creëer een sfeer waarin de schrijfopdracht voor het
kind gaat ‘leven’ en waarbij je woordenschat kan aanbieden. Hoe? Verken bv. het onderwerp
klassikaal door samen te praten over het onderwerp (brainstorm)
Tijdens het schrijven: (Tips voor de begeleiding)
3. Formuleren:
• Bekijk eerst de inhoud
- Wijs op elementen die overbodig zijn of vergeten dreigen te worden
• Help bij het formuleren: “Kan je dat ook anders zeggen? Wat bedoel je hier mee?”
• Help ev. met het formuleren van de eerste zin
• Help bij opbouwen van de tekst: wijs op onlogische volgorde, ontbrekende overgangen
• Ga in op stijl en vorm: stijl moet aangepast zijn aan de tekstsoort.
Na het schrijven:
4. Reviseren:
• Laat de leerlingen reflecteren:
- “Heb ik mijn schrijfdoel bereikt?”
- “Zal het publiek mijn tekst begrijpen?”
- Peer-response
• Herschrijven: extra aandacht taal en lay-out
3
KL Nederlands 2: didactiek
Inhoudsopgave
1. DIDACTIEK SCHRIJVEN................................................................................................................................ 3
1.1 INLEIDING........................................................................................................................................................ 3
1.2 HOE LEREN KINDEREN SCHRIJVEN?........................................................................................................................3
1.2.1 Houd rekening met de beginsituatie........................................................................................................3
1.2.2 Vertrek vanuit doelen...............................................................................................................................3
1.2.3 Kies voor een doordachte schrijfdidactiek...............................................................................................3
1.3 HOE PAKKEN WE HET SCHRIJFONDERWIJS AAN?.......................................................................................................4
1.3.1 Zorg voor motiverende schrijfopdrachten...............................................................................................4
1.3.2 Bied ondersteuning in het schrijfproces...................................................................................................4
1.3.3 Expliciete instructie in schrijfstrategieën.................................................................................................4
1.3.4 Gebruik van een tekstverwerker..............................................................................................................4
1.3.5 Schrijven bij vakactiviteiten.....................................................................................................................5
1.4 MOGELIJKE INSTRUCTIEVORMEN:..........................................................................................................................5
1.4.1 Het gebruik van voorbeeldteksten...........................................................................................................5
1.4.2 Gerichte aanwijzingen.............................................................................................................................5
1.4.3 Modeling, hardop denken of ‘writing aloud’...........................................................................................5
1.4.4 Geïntegreerd lezen en schrijven...............................................................................................................5
1.5 HOE KUN JE DIFFERENTIËREN:..............................................................................................................................5
1.5.1 Uitgangspunten voor hulp aan zwakke schrijvers...................................................................................5
1.5.2 Zorg voor een positief klasklimaat...........................................................................................................6
1.5.3 Laat korte teksten schrijven.....................................................................................................................6
1.5.4 Remedieer één deelvaardigheid tegelijk..................................................................................................6
1.5.5 Geef tips waarbij kinderen iets moeten dóen..........................................................................................6
1.5.6 Schakel zoveel mogelijk hulpmateriaal in................................................................................................6
1.5.7 Leer kinderen systematisch reflecteren...................................................................................................6
1.6 HOE KUN JE ZWAKKE SCHRIJVERS ONDERSTEUNEN?..................................................................................................6
1.6.1 Preventieve hulp.......................................................................................................................................6
1.6.2 Instructieve hulp.......................................................................................................................................6
1.6.3 Remediërende hulp..................................................................................................................................6
1.7 HOE KUN JE SCHRIJFVAARDIGHEID EVALUEREN?.......................................................................................................7
1.7.1 Uitgangspunten voor de beoordeling......................................................................................................7
1.7.2 Mogelijkheden voor de beoordeling........................................................................................................7
2. DIDACTIEK SPELLING.................................................................................................................................. 8
2.1 SPELLINGSSTRATEGIEËN (5 SOORTEN)....................................................................................................................8
2.2 INSTRUCTIEPRINCIPES (3 PRINCIPES)......................................................................................................................9
2.3 AANPAK VAN HET SPELLINGSONDERWIJS................................................................................................................9
2.4 EVALUATIE...................................................................................................................................................... 9
2.5 TIPS VOOR EEN GOEDE SPELLINGLES (8 TIPS)...........................................................................................................9
2.6 DIFFERENTIATIE BIJ ZWAKKE SPELLERS..................................................................................................................10
2.7 SPELLING ALS ONDERDEEL VAN HET DOMEIN SCHRIJVEN..........................................................................................10
3 DIDACTIEK TAALBESCHOUWING................................................................................................................ 10
3.1 INLEIDING...................................................................................................................................................... 10
3.2 HOUD REKENING MET DE BEGINSITUATIE..............................................................................................................10
3.3 VERTREK VANUIT DOELEN..................................................................................................................................10
3.4 KIES EEN DOORDACHTE TAALBESCHOUWELIJKE DIDACTIEK........................................................................................10
3.4.1 Hoe werk je inductief?............................................................................................................................11
3.4.2 Hoe werk je normaal-functioneel?.........................................................................................................11
3.4.3 Hoe vertrek je vanuit echte of realistische contexten?.........................................................................11
3.4.4 Hoe kan je taalbeschouwing integreren in andere domeinen en leergebieden?..................................11
1
KL Nederlands 2: didactiek
,4 TALENSENSIBILISERING............................................................................................................................. 12
4.1 WAT IS TALENSENSIBILISERING?.........................................................................................................................12
4.2 WAT IS HET DOEL VAN TALENSENSIBILISERING?.....................................................................................................12
4.3 METHODIEK TALENSENSIBILISERING.....................................................................................................................12
5 VERTELLEN IN DE KLAS.............................................................................................................................. 12
5.1 WAT HOUDT VERTELLEN IN?..............................................................................................................................12
5.3 WAAROM VERTELLEN?.....................................................................................................................................12
5.4 HOE ANALYSEER JE EEN VERHAAL?......................................................................................................................13
5.5 WELKE SOORTEN VERHALEN ZIJN ER?..................................................................................................................13
5.6 HOE BOUW JE EEN LES VERTELLEN OP?................................................................................................................13
5.7 HOE BEGIN JE MET VERTELLEN?..........................................................................................................................13
5.8 AFSLUITER......................................................................................................................................................14
6 ONTHAALONDERWIJS VOOR ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS....................................................................14
6.1 WIE ZIJN ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS?............................................................................................................14
6.2 WAT IS ONTHAALONDERWIJS?...........................................................................................................................14
6.3 TIPS VOOR HET ONTVANGEN VAN ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS..............................................................................14
6.4 INZETTEN VAN DE THUISTAAL BIJ HET WELBEVINDEN IN DE KLAS................................................................................15
6.5 INZETTEN VAN DE THUISTAAL ALS STEIGER BIJ HET LEREN OF FUNCTIONEEL VEELTALIG LEREN..........................................15
6.5.1 Richtlijnen functioneel veeltalig leren....................................................................................................15
6.5.2 Werkvormen om de thuistalen te benutten...........................................................................................16
7 HOE KAN JE HET LEESPLEZIER VAN KINDEREN BEVORDEREN......................................................................16
7.1 INLEIDING...................................................................................................................................................... 17
7.2 ENKELE TIPS (SELECTIE).....................................................................................................................................17
7.3 BOEKPROMOTIE (LEZEN PG. 85-89)...................................................................................................................17
7.4 GENRES IN DE JEUGDLITERATUUR.......................................................................................................................17
7.5 HOE KUNNEN WE PRATEN OVER KINDER- EN JEUGDBOEKEN?...................................................................................18
7.5.1 Welke vragen kan je stellen wanneer je wil praten over een boek?......................................................18
7.5.2 Vertelsituatie:.........................................................................................................................................19
7.5.3 Personages.............................................................................................................................................19
7.5.4 Welke argumenten gebruikt de Griffeljury om een boek te bekronen?................................................19
2
KL Nederlands 2: didactiek
, 1. Didactiek schrijven
1.1 Inleiding
Schrijven is een complex proces waarbij verschillende vaardigheiden worden ingeschakeld: begrijpend lezen,
taalbeschouwing, spelling en spreken.
1.2 Hoe leren kinderen schrijven?
1.2.1 Houd rekening met de beginsituatie
De leerlingen
De leerinhoud
De context
1.2.2 Vertrek vanuit doelen
Informeren => informatieve tekst
Overtuigen => overtuigende tekst
Instrueren => instruerende tekst
Amuseren => verhalende tekst
1.2.3 Kies voor een doordachte schrijfdidactiek
We onderscheiden 6 fasen in het schrijfproces:
1) Oriëntatiefase
2) Plannen
3) Formuleren
4) Reviseren
5) Vormgeven en publiceren
6) Reflecteren
Vóór het schrijven:
1. Oriëntatiefase: betekenisvolle en duidelijke opdracht formuleren: Laat de leerlingen nadenken over:
Onderwerp: wat weet ik er al over?
Schrijfdoel? => Heeft implicaties voor de stijl van de tekst
Publiek?
Tekstsoort?
2. Plannen: “Wat weet ik al over het onderwerp?” Creëer een sfeer waarin de schrijfopdracht voor het
kind gaat ‘leven’ en waarbij je woordenschat kan aanbieden. Hoe? Verken bv. het onderwerp
klassikaal door samen te praten over het onderwerp (brainstorm)
Tijdens het schrijven: (Tips voor de begeleiding)
3. Formuleren:
• Bekijk eerst de inhoud
- Wijs op elementen die overbodig zijn of vergeten dreigen te worden
• Help bij het formuleren: “Kan je dat ook anders zeggen? Wat bedoel je hier mee?”
• Help ev. met het formuleren van de eerste zin
• Help bij opbouwen van de tekst: wijs op onlogische volgorde, ontbrekende overgangen
• Ga in op stijl en vorm: stijl moet aangepast zijn aan de tekstsoort.
Na het schrijven:
4. Reviseren:
• Laat de leerlingen reflecteren:
- “Heb ik mijn schrijfdoel bereikt?”
- “Zal het publiek mijn tekst begrijpen?”
- Peer-response
• Herschrijven: extra aandacht taal en lay-out
3
KL Nederlands 2: didactiek
