KL Nederlands: didactiek
H1: Krachtig taalonderwijs, de hele dag: 7 principes
Handboek volop taal pg 26 en volgende.
1. stimuleert een positieve talige grondhouding
2. is functioneel
3. is contextrijk
4. is (inter)actief
5. geeft ondersteuning
6. heeft aandacht voor impliciet en expliciet leren
7. biedt kansen tot reflectie
Principe 1: taalkrachtig onderwijs stimuleert een positieve talige grondhouding
= belangrijk fundament voor de andere principes
Taalontwikkeling stimuleren:
- Rekening houden met de motivatie van de lln.
- Andere sociaal-emotionele factoren
Je moet een omgeving creëren waarin de lln. taal kunnen en durven oefenen (aandacht voor veiligheid,
vertrouwen en plezier) een omgeving creëren waarin lln. een positieve talige grondhouding kunnen
aankweken
Voorwaarden voor een positieve talige grondhouding bij lln. te komen:
- Veilige oefenkansen creëren
- Het talige repertoire van de kinderen omarmen
- Hoge verwachten koesteren
Principe 2: taalkrachtig onderwijs is contextrijk
Groot deel van het onderwijs = nieuwe taal betekenis geven
Lln. moeten schooltaal leren. Taal aanbieden door op interesses en de voorkennis van de lln. in te spelen.
Contextrijk onderwijs: geef je dus vorm door te vertrekken vanuit concrete materialen, vragen en situaties
en die te verbinden met meer abstracte inhouden.
Door vanuit hun interesses te vertrekken toon je waardering en speel je in op hun motivatie.
Context moet niet alleen rijk zijn maar ook ondersteunend!
Vb. vlieg en vogel: aandacht vestigen op vliegend dier.
Moeilijke begrippen steeds in een context plaatsen anders is het veel moeilijker.
Rijke contexten creëren doe je dus niet enkel met visuele ondersteuning, reële ervaringen en authentiek
materiaal, maar ook door te zorgen voor een rijk taalaanbod en veel talige ondersteuning.
Woorden combineren met oefenkansen op basis van concreet materiaal.
Nieuwe leerstof verbinden met eerder opgedane ervaringen en kennis => kennisnetwerk uitbreiden,
nieuwe informatie beter plaatsen
Voorkennis van de lln. gebruiken om een rijke context te bieden! Vb. thema ridders, elkaar vertellen wat
ze al weten, voorwerpen meebrengen,…
1
,Principe 3: taalkrachtig onderwijs is functioneel
Taal functioneel inzetten om verschillende doelen te bereiken is de voornaamste reden en motivatie om
taal te gebruiken. Vb. we lezen om iets te weten te komen, we praten om ons te amuseren, we schrijven
om anderen te overtuigen,…
Taalonderwijs wordt functioneler als taal dient om andere doelen te bereiken.
Vb. stappenplan om een bloembol te planten, treinuren naar schooluitstap op te zoeken op een
website,…
Positieve talige grondhouding:
Functioneler onderwijs door samenwerken van de leerlingen. Reden voor lln. om een opdracht tot een
goed einde te brengen.
Een functioneel doel kan daarnaast ook de motivatie aanzwengelen betrokkenheid verhoogt.
à Zorgt voor uitdaging wat het taalleerproces ten goede komt
Uitdaging = taken waarvan het niveau net iets boven dat van de leerlingen ligt.
Principe 4: taalkrachtig onderwijs is (inter)actief
Taal leren = zoveel mogelijk oefenen. Zowel mondeling als schriftelijk taalaanbod en veel feedback krijgen
à interactieve klaspraktijk is zeer belangrijk in taalkrachtig onderwijs
1. interactie tussen leerlingen onderling
2. interactie tussen de leerkracht en de leerling
1. Leraar-leerling interactie
Kwaliteit is cruciaal. Elke leerlingen moet voldoende persoonlijk taalaanbod krijgen en voldoende
feedback op wat hij zegt en schrijft. Persoonlijke aanpak: heel veel taal oppikken
Taalstimulerend reageren op de taaluitingen: belangrijk onderdeel van goede interactieve houding
Door prikkelende vragen te stellen, rijkere verwoordingen, verwijzen naar het doel van de taak.
Openvragen stellen à leerlingen moeten meer uit te de kast halen
2. Leerling-leraar interactie
Lln. de kans geven om per 2 of in groepjes functioneel te praten. Elkaars input nodig hebben.
Homogeen of heterogene groepjes samenstellen afhankelijk van je doelstelling van de les.
Principe 5: taalkrachtig onderwijs geeft ondersteuning
Feedback geven zodat ze de talige hypotheses die ze in hun hoofd vormen kunnen aftoetsen of bijstellen.
Feedback werkt goed wanneer de lln. de taal gebruikt (luister, spreek, lees of schrijf)
Kwaliteitsvolle feedback:
1. feedback: beschrijving van de huidige stand van zaken
2. feed-up: beschrijving van de gewenste leeruitkomst
3. feedforward: beschrijving van de stap die nodig is om bij die gewenste leeruitkomst te belanden
Scaffolding: de juiste hoeveelheid ondersteuning bieden om leerlingen een trapje hoger te brengen
Modeling: jouw modelgedrag kan meteen ingezet worden.
Dmv persoonlijke ondersteuning kan je differentiëren. Lln. kunnen ook elkaar helpen en zaken uitleggen
(vaak leggen ze het anders uit dan de leerkracht waardoor de lln. het plots wel begrijpt)
Wat als de hele klas vastloopt bij een opdracht: aandacht aan het taalleerproces dat voorafgaat.
Lln. moeten zelf nadenken à de bal terug kaatsen, aan betekenisonderhandeling doen (waar staat het
moeilijke woord? Wat zou het betekenen?) of een ander probleem voor te leggen waarover ze moeten
reflecteren (hoe zouden jullie dit doen?)
2
, VOORDEEL: leerlingen uitdagen maar ook op maat ondersteunen
Thuistaal als ondersteuning
Leerlingen met dezelfde thuistaal kunnen elkaar helpen. Je kan af en toe taalhomogene groepjes vormen
voor een taak.
Nederlandstalige output verwachten (resultaat), brug tussen thuistaal en Nederlands en je kan
controleren of ze effectief aan de taak werkten.
Principe 6: taalkrachtig onderwijs heeft aandacht voor impliciet en expliciet leren
Impliciet leren: nieuwe taal onbewust wordt opgepikt (vb. door te herhalen)
Expliciet leren: (nodig om betere taalgebruikers te worden!) bewust stilgestaan wordt bij vormelijke en
theoretische aspecten, zoals woordenschat, spelling en taalbeschouwing, maar ook bij leesstrategieën, of
criteria waaraan een schrijfproduct moet voldoen.
Beide (impliciet/expliciet) kunnen zowel incidenteel als intentioneel aan bod komen.
§ Incidenteel: komt bij toeval aan bod, had je niet gepland
§ Intentioneel: doelbewust en gepland vb. omdat lln. er nood aan hebben.
Principe 7: taalkrachtig onderwijs biedt kansen tot reflectie
Leren en reflecteren gaan hand in hand.
Kan zowel voor, tijdens of na het leren worden ingebouwd.
Leren door reflecteren
Niet op tekortkomingen te wijzen maar om hun leerproces te ondersteunen en heel gericht en
gemotiveerd verder te laten leren.
Reflectie op initiatief van de leraar
VOORAF: Wat weten de lln. al over het nieuwe lesonderwerp en welke vragen hebben ze nog? => lesdoel
aan koppelen. Door hier op voorhand bij stil te staan kunnen ze zichzelf bijsturen tijdens de taak
ACHTERAF: zowel over het proces als over het product (wat hebben we geleerd?) => effectieve feedback!
Reflectie door medeleerlingen
Tijd en ruimte om te reflecteren
Leerlingen observeren tijdens taken en lessen è beeld vormen van hun noden en daarop inspelen
Niet op tekortkomingen te wijzen maar om hun leerproces te ondersteunen en heel gericht en
gemotiveerd verder te laten leren.
H2: taalverwerving bij kinderen
1. De eentalige taalverwerving
De eentalige ontwikkeling bestaat uit 4 grote fases:
• De prelinguale fase (tot 1 jaar)
• De vroeglinguale fase (1 jaar - 2,5 jaar)
• Differentiatiefase (2,5 jaar – 5 jaar)
• Voltooiingsfase (5+ jaar)
De prelinguale fase (tot 1 jaar)
§ Communicatie zonder woorden:
o Huilen, kijken, bewegen, luisteren
o 2de maand: oogcontact, eerste glimlach
3
H1: Krachtig taalonderwijs, de hele dag: 7 principes
Handboek volop taal pg 26 en volgende.
1. stimuleert een positieve talige grondhouding
2. is functioneel
3. is contextrijk
4. is (inter)actief
5. geeft ondersteuning
6. heeft aandacht voor impliciet en expliciet leren
7. biedt kansen tot reflectie
Principe 1: taalkrachtig onderwijs stimuleert een positieve talige grondhouding
= belangrijk fundament voor de andere principes
Taalontwikkeling stimuleren:
- Rekening houden met de motivatie van de lln.
- Andere sociaal-emotionele factoren
Je moet een omgeving creëren waarin de lln. taal kunnen en durven oefenen (aandacht voor veiligheid,
vertrouwen en plezier) een omgeving creëren waarin lln. een positieve talige grondhouding kunnen
aankweken
Voorwaarden voor een positieve talige grondhouding bij lln. te komen:
- Veilige oefenkansen creëren
- Het talige repertoire van de kinderen omarmen
- Hoge verwachten koesteren
Principe 2: taalkrachtig onderwijs is contextrijk
Groot deel van het onderwijs = nieuwe taal betekenis geven
Lln. moeten schooltaal leren. Taal aanbieden door op interesses en de voorkennis van de lln. in te spelen.
Contextrijk onderwijs: geef je dus vorm door te vertrekken vanuit concrete materialen, vragen en situaties
en die te verbinden met meer abstracte inhouden.
Door vanuit hun interesses te vertrekken toon je waardering en speel je in op hun motivatie.
Context moet niet alleen rijk zijn maar ook ondersteunend!
Vb. vlieg en vogel: aandacht vestigen op vliegend dier.
Moeilijke begrippen steeds in een context plaatsen anders is het veel moeilijker.
Rijke contexten creëren doe je dus niet enkel met visuele ondersteuning, reële ervaringen en authentiek
materiaal, maar ook door te zorgen voor een rijk taalaanbod en veel talige ondersteuning.
Woorden combineren met oefenkansen op basis van concreet materiaal.
Nieuwe leerstof verbinden met eerder opgedane ervaringen en kennis => kennisnetwerk uitbreiden,
nieuwe informatie beter plaatsen
Voorkennis van de lln. gebruiken om een rijke context te bieden! Vb. thema ridders, elkaar vertellen wat
ze al weten, voorwerpen meebrengen,…
1
,Principe 3: taalkrachtig onderwijs is functioneel
Taal functioneel inzetten om verschillende doelen te bereiken is de voornaamste reden en motivatie om
taal te gebruiken. Vb. we lezen om iets te weten te komen, we praten om ons te amuseren, we schrijven
om anderen te overtuigen,…
Taalonderwijs wordt functioneler als taal dient om andere doelen te bereiken.
Vb. stappenplan om een bloembol te planten, treinuren naar schooluitstap op te zoeken op een
website,…
Positieve talige grondhouding:
Functioneler onderwijs door samenwerken van de leerlingen. Reden voor lln. om een opdracht tot een
goed einde te brengen.
Een functioneel doel kan daarnaast ook de motivatie aanzwengelen betrokkenheid verhoogt.
à Zorgt voor uitdaging wat het taalleerproces ten goede komt
Uitdaging = taken waarvan het niveau net iets boven dat van de leerlingen ligt.
Principe 4: taalkrachtig onderwijs is (inter)actief
Taal leren = zoveel mogelijk oefenen. Zowel mondeling als schriftelijk taalaanbod en veel feedback krijgen
à interactieve klaspraktijk is zeer belangrijk in taalkrachtig onderwijs
1. interactie tussen leerlingen onderling
2. interactie tussen de leerkracht en de leerling
1. Leraar-leerling interactie
Kwaliteit is cruciaal. Elke leerlingen moet voldoende persoonlijk taalaanbod krijgen en voldoende
feedback op wat hij zegt en schrijft. Persoonlijke aanpak: heel veel taal oppikken
Taalstimulerend reageren op de taaluitingen: belangrijk onderdeel van goede interactieve houding
Door prikkelende vragen te stellen, rijkere verwoordingen, verwijzen naar het doel van de taak.
Openvragen stellen à leerlingen moeten meer uit te de kast halen
2. Leerling-leraar interactie
Lln. de kans geven om per 2 of in groepjes functioneel te praten. Elkaars input nodig hebben.
Homogeen of heterogene groepjes samenstellen afhankelijk van je doelstelling van de les.
Principe 5: taalkrachtig onderwijs geeft ondersteuning
Feedback geven zodat ze de talige hypotheses die ze in hun hoofd vormen kunnen aftoetsen of bijstellen.
Feedback werkt goed wanneer de lln. de taal gebruikt (luister, spreek, lees of schrijf)
Kwaliteitsvolle feedback:
1. feedback: beschrijving van de huidige stand van zaken
2. feed-up: beschrijving van de gewenste leeruitkomst
3. feedforward: beschrijving van de stap die nodig is om bij die gewenste leeruitkomst te belanden
Scaffolding: de juiste hoeveelheid ondersteuning bieden om leerlingen een trapje hoger te brengen
Modeling: jouw modelgedrag kan meteen ingezet worden.
Dmv persoonlijke ondersteuning kan je differentiëren. Lln. kunnen ook elkaar helpen en zaken uitleggen
(vaak leggen ze het anders uit dan de leerkracht waardoor de lln. het plots wel begrijpt)
Wat als de hele klas vastloopt bij een opdracht: aandacht aan het taalleerproces dat voorafgaat.
Lln. moeten zelf nadenken à de bal terug kaatsen, aan betekenisonderhandeling doen (waar staat het
moeilijke woord? Wat zou het betekenen?) of een ander probleem voor te leggen waarover ze moeten
reflecteren (hoe zouden jullie dit doen?)
2
, VOORDEEL: leerlingen uitdagen maar ook op maat ondersteunen
Thuistaal als ondersteuning
Leerlingen met dezelfde thuistaal kunnen elkaar helpen. Je kan af en toe taalhomogene groepjes vormen
voor een taak.
Nederlandstalige output verwachten (resultaat), brug tussen thuistaal en Nederlands en je kan
controleren of ze effectief aan de taak werkten.
Principe 6: taalkrachtig onderwijs heeft aandacht voor impliciet en expliciet leren
Impliciet leren: nieuwe taal onbewust wordt opgepikt (vb. door te herhalen)
Expliciet leren: (nodig om betere taalgebruikers te worden!) bewust stilgestaan wordt bij vormelijke en
theoretische aspecten, zoals woordenschat, spelling en taalbeschouwing, maar ook bij leesstrategieën, of
criteria waaraan een schrijfproduct moet voldoen.
Beide (impliciet/expliciet) kunnen zowel incidenteel als intentioneel aan bod komen.
§ Incidenteel: komt bij toeval aan bod, had je niet gepland
§ Intentioneel: doelbewust en gepland vb. omdat lln. er nood aan hebben.
Principe 7: taalkrachtig onderwijs biedt kansen tot reflectie
Leren en reflecteren gaan hand in hand.
Kan zowel voor, tijdens of na het leren worden ingebouwd.
Leren door reflecteren
Niet op tekortkomingen te wijzen maar om hun leerproces te ondersteunen en heel gericht en
gemotiveerd verder te laten leren.
Reflectie op initiatief van de leraar
VOORAF: Wat weten de lln. al over het nieuwe lesonderwerp en welke vragen hebben ze nog? => lesdoel
aan koppelen. Door hier op voorhand bij stil te staan kunnen ze zichzelf bijsturen tijdens de taak
ACHTERAF: zowel over het proces als over het product (wat hebben we geleerd?) => effectieve feedback!
Reflectie door medeleerlingen
Tijd en ruimte om te reflecteren
Leerlingen observeren tijdens taken en lessen è beeld vormen van hun noden en daarop inspelen
Niet op tekortkomingen te wijzen maar om hun leerproces te ondersteunen en heel gericht en
gemotiveerd verder te laten leren.
H2: taalverwerving bij kinderen
1. De eentalige taalverwerving
De eentalige ontwikkeling bestaat uit 4 grote fases:
• De prelinguale fase (tot 1 jaar)
• De vroeglinguale fase (1 jaar - 2,5 jaar)
• Differentiatiefase (2,5 jaar – 5 jaar)
• Voltooiingsfase (5+ jaar)
De prelinguale fase (tot 1 jaar)
§ Communicatie zonder woorden:
o Huilen, kijken, bewegen, luisteren
o 2de maand: oogcontact, eerste glimlach
3
