Inleiding Recht Samenvatting
Week 1: Terreinverkenning
Definities van het recht:
- Prof. dr. A. Pitlo: zonder samenleving is er geen recht, zonder recht geen samenleving.
- John Austin: ‘orders backed by threats’, het recht van de sterkste.
- H.L.A. Hart: het recht komt tot stand volgens een procedure onderworpen aan regels.
- Oliver Wendel Holmes: ‘rechtersrecht’.
- Immanuel Kant: de wet staat centraal.
Meest gangbare omschrijving ‘recht is het geheel van regels en normen dat de
samenleving ordent’.
Het objectieve recht is het geheel van regels en normen dat voortvloeit uit de
rechtsbronnen, die van kracht zijn in een samenleving. Het subjectieve recht bestaat uit
persoonlijke bevoegdheden die worden ontleend aan het objectieve recht. Een onderdeel
van het subjectieve recht is het natuurrecht. Het natuurrecht is een soort ius constituendom.
Het positief recht is vergelijkbaar met het objectieve recht. Verschillende opvattingen over
natuurrecht:
- Hugo de Groot: ‘Mensen hebben een natuurlijke neiging tot een vreedzame
samenleving met anderen.’
- John Locke: ‘Aan mensen komt een natuurlijk subjectief recht toe op eigendom en
vrijheid.’
- Thomas van Aquino: ‘Het recht is enkel in te delen in natuurrecht en positief recht.’
Publiekrecht Privaatrecht
Algemeen belang Particuliere belang (van de burger)
Ongelijke partijen/verticale verhouding Gelijke partijen/horizontale verhouding
Initiatief tot handhaving bij de overheid Initiatief tot handhaving bij de burgers
Spontane ordening Dwangordening (John Austin)
Publiekrecht Staatsrecht De wijze waarop het Nederlandse regeringsstelsel
(parlementaire democratie met een constitutionele
monarchie) vorm wordt gegeven
Bestuursrecht Geheel van rechtsregels dat betrekking heeft op de
bestuurstaak van de overheid (overheidsingrijpen)
Strafrecht Geheel van geboden en verboden, ter bescherming van
de belangen (ultimum remedium)
Privaatrecht Personen- en Niet op geld waardeerbare rechten en verplichtingen van
familierecht mensen
Vermogensrecht Op geld waardeerbare rechten: het vermogen van de
mens
Er zijn twee soorten grondrechten, klassieke en sociale grondrechten. Klassieke
grondrechten beschermen de burger tegen overheidsoptreden (art. 7 Gw). Sociale
grondrechten vereisen juist overheidsoptreden (art. 20 Gw).
,Onder dwingend recht vallen de wetten waar betrokkenen onder geen voorwaarde van
mogen afwijken. Het aanvullend recht is van toepassing wanneer de betrokkenen geen
onderlinge regeling hebben getroffen voor hun relatie.
Formeel recht is hoe men zijn recht kan verwezenlijken. Het gaat hierbij om de regeling van
de procedure (art. 16 Sv). De bepalingen over de aard van de inhoud van het recht, vormen
het materieel recht (art. 310 Sr). Formeel recht geeft aan welke rechten en plichten er zijn,
materieel recht geeft aan hoe men zijn recht kan halen bij de rechter.
Het positief recht vloeit voort uit de rechtsbronnen, en al die regels die voortvloeien uit de
rechtsbronnen zijn rechtsregels;
- De wet (in formele zin)
- De gewoonte
- Rechtspraak
- (Internationale) verdragen
Wet in formele zin is ieder gezamenlijk besluit van de regering en Staten-Generaal dat
volgens een bepaalde procedure tot stand is gekomen (art. 81 Gw). Wet in materiële
zin is ieder naar buiten werkende algemene en burgers bindende regeling, uitgaande
van een overheidsorgaan, dat zijn bevoegdheid daartoe ontleent aan een wifz (AVV).
Wet in formele zin Wet niet in formele zin
Wet in materiële zin BW, Sr, Wegenverkeerswet Lokale verordeningen van
burgemeesters
Wet niet in materiële zin Goedkeuringswet prinselijk Reglement van Orde van de
huwelijk Tweede Kamer
Twee vereisten voor het ontstaan van gewoonte:
1. Het is een zich herhalende gedraging (usus)
2. De overtuiging dat men zich zo hoort te gedragen als gevolg van een rechtsplicht
(opinio necessitatis)
Rechtspraak is een rechtsbron in twee vormen:
1. De beslissing voor het concrete geval die het resultaat is van de redenering van de
rechter
2. De betekenis die aan deze beslissing wordt gegeven in de rechtspraak
Een verdrag is een overeenkomst tussen staten en komt als volgt tot stand:
1. Onderhandelingen (internationaal niveau)
2. Ondertekening (internationaal niveau)
3. Goedkeuring door de Staten-Generaal (nationaal niveau) (art. 91 Gw)
4. Ratificatie/bekrachtiging (internationaal niveau)
5. Inwerkingtreding na bekendmaking in het Tractatenblad (nationaal niveau)
Verdragen kunnen een bilateraal (tussen twee staten) of multilateraal (tussen meerdere
staten) karakter hebben.
, Gewoonterecht is met andere worden objectief recht waar men subjectieve rechten aan kan
ontlenen. Moraal is het geheel van zeden, gebruiken en gewoonten waarvan we niet vinden
dat het recht is en dat dus niet in rechte afdwingbaar is.
Moraal Recht
Richt zich op intentie van ons handelen Recht doet dit niet
Overtreding heeft meestal geen sanctie Overtreding rechterlijke norm wel
Niet afdwingbaar, innerlijke houding Afdwingbaar, uiterlijke gedraging
Verschillende positie van wetten:
- Hogere wet voor lagere wet
- Latere wet voor eerdere wet
- Bijzondere wet voor algemene wet
Rechter mag zelf niet inlaten over besluit van de Staten-Generaal i.v.m. de Grondwet wegens
het toetsingsverbod (art. 120 Gw), wel mag de rechter toetsen aan verdragen.
De trias politica onderscheidt drie functies binnen een staat:
- Wetgevende functie Regering & Staten-Generaal
- Uitvoerende functie Regering, Provincies & Gemeenten
- Rechterlijke functie Rechter
Het idee van legisme houdt in dat het gehele recht uitsluitend door de wetgever wordt
geschapen zodat de wet de enige rechtsbron is. Maar, de wet is niet altijd duidelijk en toont
leemtes. Deze leegtes worden opgevuld door (ongeschreven) rechtsbeginselen. Belangrijke
geschreven rechtsbeginselen: Gelijkheidsbeginsel, nulla poena-principe (strafrechtelijk
legaliteitsbeginsel art. 16 Gw).
Wettenrecht Gewoonterecht
Een wet is een bewuste schepping Gewoonterecht ontstaat geleidelijk
Product van hogere hand Rijst spontaan uit interactie tussen mensen
Geschreven en uitgevaardigd Ongeschreven recht
- Trage wetgever, een rechtsbron
De dualistische opvatting gaat ervan uit dat de nationale rechtsorde en de internationale
rechtsorde strikt gescheiden grootheden zijn. In dit geval bindt internationaal recht de burger
niet. Bij een dualistisch stelsel sprake van een transformatieleer, waarbij het internationale
recht door een nationale wet van toepassing wordt verklaard. De monistische opvatting ziet
volkenrecht en nationaalrecht als één systeem.
Normatieve regels schrijven voor hoe we ons moeten gedragen, en hebben drie
modaliteiten:
1. Verbod Met moet niet
2. Gebod Men moet wel
3. Verlof Iemand krijgt een bevoegdheid
Week 1: Terreinverkenning
Definities van het recht:
- Prof. dr. A. Pitlo: zonder samenleving is er geen recht, zonder recht geen samenleving.
- John Austin: ‘orders backed by threats’, het recht van de sterkste.
- H.L.A. Hart: het recht komt tot stand volgens een procedure onderworpen aan regels.
- Oliver Wendel Holmes: ‘rechtersrecht’.
- Immanuel Kant: de wet staat centraal.
Meest gangbare omschrijving ‘recht is het geheel van regels en normen dat de
samenleving ordent’.
Het objectieve recht is het geheel van regels en normen dat voortvloeit uit de
rechtsbronnen, die van kracht zijn in een samenleving. Het subjectieve recht bestaat uit
persoonlijke bevoegdheden die worden ontleend aan het objectieve recht. Een onderdeel
van het subjectieve recht is het natuurrecht. Het natuurrecht is een soort ius constituendom.
Het positief recht is vergelijkbaar met het objectieve recht. Verschillende opvattingen over
natuurrecht:
- Hugo de Groot: ‘Mensen hebben een natuurlijke neiging tot een vreedzame
samenleving met anderen.’
- John Locke: ‘Aan mensen komt een natuurlijk subjectief recht toe op eigendom en
vrijheid.’
- Thomas van Aquino: ‘Het recht is enkel in te delen in natuurrecht en positief recht.’
Publiekrecht Privaatrecht
Algemeen belang Particuliere belang (van de burger)
Ongelijke partijen/verticale verhouding Gelijke partijen/horizontale verhouding
Initiatief tot handhaving bij de overheid Initiatief tot handhaving bij de burgers
Spontane ordening Dwangordening (John Austin)
Publiekrecht Staatsrecht De wijze waarop het Nederlandse regeringsstelsel
(parlementaire democratie met een constitutionele
monarchie) vorm wordt gegeven
Bestuursrecht Geheel van rechtsregels dat betrekking heeft op de
bestuurstaak van de overheid (overheidsingrijpen)
Strafrecht Geheel van geboden en verboden, ter bescherming van
de belangen (ultimum remedium)
Privaatrecht Personen- en Niet op geld waardeerbare rechten en verplichtingen van
familierecht mensen
Vermogensrecht Op geld waardeerbare rechten: het vermogen van de
mens
Er zijn twee soorten grondrechten, klassieke en sociale grondrechten. Klassieke
grondrechten beschermen de burger tegen overheidsoptreden (art. 7 Gw). Sociale
grondrechten vereisen juist overheidsoptreden (art. 20 Gw).
,Onder dwingend recht vallen de wetten waar betrokkenen onder geen voorwaarde van
mogen afwijken. Het aanvullend recht is van toepassing wanneer de betrokkenen geen
onderlinge regeling hebben getroffen voor hun relatie.
Formeel recht is hoe men zijn recht kan verwezenlijken. Het gaat hierbij om de regeling van
de procedure (art. 16 Sv). De bepalingen over de aard van de inhoud van het recht, vormen
het materieel recht (art. 310 Sr). Formeel recht geeft aan welke rechten en plichten er zijn,
materieel recht geeft aan hoe men zijn recht kan halen bij de rechter.
Het positief recht vloeit voort uit de rechtsbronnen, en al die regels die voortvloeien uit de
rechtsbronnen zijn rechtsregels;
- De wet (in formele zin)
- De gewoonte
- Rechtspraak
- (Internationale) verdragen
Wet in formele zin is ieder gezamenlijk besluit van de regering en Staten-Generaal dat
volgens een bepaalde procedure tot stand is gekomen (art. 81 Gw). Wet in materiële
zin is ieder naar buiten werkende algemene en burgers bindende regeling, uitgaande
van een overheidsorgaan, dat zijn bevoegdheid daartoe ontleent aan een wifz (AVV).
Wet in formele zin Wet niet in formele zin
Wet in materiële zin BW, Sr, Wegenverkeerswet Lokale verordeningen van
burgemeesters
Wet niet in materiële zin Goedkeuringswet prinselijk Reglement van Orde van de
huwelijk Tweede Kamer
Twee vereisten voor het ontstaan van gewoonte:
1. Het is een zich herhalende gedraging (usus)
2. De overtuiging dat men zich zo hoort te gedragen als gevolg van een rechtsplicht
(opinio necessitatis)
Rechtspraak is een rechtsbron in twee vormen:
1. De beslissing voor het concrete geval die het resultaat is van de redenering van de
rechter
2. De betekenis die aan deze beslissing wordt gegeven in de rechtspraak
Een verdrag is een overeenkomst tussen staten en komt als volgt tot stand:
1. Onderhandelingen (internationaal niveau)
2. Ondertekening (internationaal niveau)
3. Goedkeuring door de Staten-Generaal (nationaal niveau) (art. 91 Gw)
4. Ratificatie/bekrachtiging (internationaal niveau)
5. Inwerkingtreding na bekendmaking in het Tractatenblad (nationaal niveau)
Verdragen kunnen een bilateraal (tussen twee staten) of multilateraal (tussen meerdere
staten) karakter hebben.
, Gewoonterecht is met andere worden objectief recht waar men subjectieve rechten aan kan
ontlenen. Moraal is het geheel van zeden, gebruiken en gewoonten waarvan we niet vinden
dat het recht is en dat dus niet in rechte afdwingbaar is.
Moraal Recht
Richt zich op intentie van ons handelen Recht doet dit niet
Overtreding heeft meestal geen sanctie Overtreding rechterlijke norm wel
Niet afdwingbaar, innerlijke houding Afdwingbaar, uiterlijke gedraging
Verschillende positie van wetten:
- Hogere wet voor lagere wet
- Latere wet voor eerdere wet
- Bijzondere wet voor algemene wet
Rechter mag zelf niet inlaten over besluit van de Staten-Generaal i.v.m. de Grondwet wegens
het toetsingsverbod (art. 120 Gw), wel mag de rechter toetsen aan verdragen.
De trias politica onderscheidt drie functies binnen een staat:
- Wetgevende functie Regering & Staten-Generaal
- Uitvoerende functie Regering, Provincies & Gemeenten
- Rechterlijke functie Rechter
Het idee van legisme houdt in dat het gehele recht uitsluitend door de wetgever wordt
geschapen zodat de wet de enige rechtsbron is. Maar, de wet is niet altijd duidelijk en toont
leemtes. Deze leegtes worden opgevuld door (ongeschreven) rechtsbeginselen. Belangrijke
geschreven rechtsbeginselen: Gelijkheidsbeginsel, nulla poena-principe (strafrechtelijk
legaliteitsbeginsel art. 16 Gw).
Wettenrecht Gewoonterecht
Een wet is een bewuste schepping Gewoonterecht ontstaat geleidelijk
Product van hogere hand Rijst spontaan uit interactie tussen mensen
Geschreven en uitgevaardigd Ongeschreven recht
- Trage wetgever, een rechtsbron
De dualistische opvatting gaat ervan uit dat de nationale rechtsorde en de internationale
rechtsorde strikt gescheiden grootheden zijn. In dit geval bindt internationaal recht de burger
niet. Bij een dualistisch stelsel sprake van een transformatieleer, waarbij het internationale
recht door een nationale wet van toepassing wordt verklaard. De monistische opvatting ziet
volkenrecht en nationaalrecht als één systeem.
Normatieve regels schrijven voor hoe we ons moeten gedragen, en hebben drie
modaliteiten:
1. Verbod Met moet niet
2. Gebod Men moet wel
3. Verlof Iemand krijgt een bevoegdheid
