Europese na 1800: bespreking teksten
Sturm und Drang (1769-1785)
Goethe
Wandrers Nachtlied (1780)
- Kort vers over een eenzame wandelaar in de nacht
- Erlebnislyrik: persoonlijke ervaring staat centraal
- Geschreven op een muur in een blokhut op 6 september 1780 in Ilmenal
- Thema: harmonie met de natuur en rusteloosheid
- Traditionele vorm: rijm en metrum:
o 1: trochee
o 2: spondee
o 3: jambe
o 4: trochee
o 5: trochee gevolgd door jambe
o 6: dactylus gevolgd door trochee
o 7: dactylus gevolgd door trochee
o 8: dactylus gevolgd door trochee
- Evolutie van vocalen van licht naar donkere, dikke vocalen
- Topografische lijn van hoog naar laag: bergtoppen, boomtoppen…
- Semantische lijn: anorganische wereld – organische wereld – dieren – psychische wereld van de
mens
Satire van Brecht, Liturgie vom Hauch (1924)
- Satire = hekeldicht: heeft een subversief karakter: de mistoestanden zijn ofwel gecreëerd
doordat de mensen dom zijn en ze niet beter weten, ofwel zijn de mensen slim en zijn ze
verdorven/slecht/gewetenloos
- Brecht stelt het metafysische natuurgevoel van het Duitsland van toen aan de kaak
- Brecht wil de lyrische toon van Goethe doorbreken
- Stijl:
o Liturgie = reeks van gebeden > formele, geordende en beregelde structuur (ook in het
gedicht)
o Nummering van de versregels
o Ieder vers begint met hoofdzin
o Ieder vers staat apart
o Rijm, behalve in laatste strofe (epische toon)
o Taalgebruik:
Refrein: lyrische taalgebruik van Goethe
Rest gedicht: volks taalgebruik
o Inhoud:
Gedicht van Goethe in nieuwe sociale context
Kritiek op de zwijgende meerderheid
Vrouw sterft = verdoezeling van de dood
Individu = roep naar menselijkheid (maar wordt doodgeslagen)
, Wapens > meerderheid zwijgt
Weerstand wordt groter (rode mannen: communisme)
Machinegeweren > weerstand zwijgt
Vogeltjes = zwijgende kapitalisten (stom of gewetenloos?)
Vogeltjes die zwijgen = schuldigen!!
Strijd tussen het romantische Duitsland van Goethe en het militaristische
Duitsland
Grote beer = Russische Oktoberrevolutie:
Gaat over tot daden
Eet de domme vogeltjes op
Götz von Berlichingen (1771)
- Held = incarnatie vrijheidsideaal
Die Leiden des jungen Werthers (1774)
- Monologische briefroman:
o 1 personage
o Writing to the moment: onmiddellijke weergave van de gevoelens van het personage
o Brieven van ongelijke lengte/chronologie
o Geen mediatie door de verteller:
Procedé wordt doorbroken: de uitgever neemt het einde over (zelfmoord van
het hoofdpersonage kan niet verteld worden door het dode personage)
- Gebaseerd op een fait divers: vertrekt van een reëel gegeven (Goethe had een jongeman leren
kennen die zelfmoord pleegde na een onbeantwoorde liefde) en een autobiografisch element
(de onbeantwoorde liefde voor Charlotte Buff = Lotte in de roman)
- Nieuw: gewone jongeman als hoofdpersonage
- Cultboek: Werthermode en zelfmoordepidemie
- 2 versies:
1) 1774: origineel
2) 1786: aemulatio door Goethe zelf (Weimarer Klassik-periode)
- Hoofdpersonage = typische Sturm und Drang-held:
o Gefühlsbestimmt
o Extatische natuurbeleving = overeenstemming tussen natuur en eigen gemoedstoestand
o Zelfbeschikkingsrecht
- Stijl:
o Afgebroken zinnen
o Gedachtestreepjes
o Uitroepen
o Herhalingen
o Vragen
o Algemeen naar particulier (het individuele wordt zo benadrukt)
o Oppositie rede – gevoel (Albert – Werther)
Erlkönig (1782)
- Elfenkoning = dood
, Romantiek (19e eeuw)
(Shakespeare)
Venus and Adonis (1593)
- Natuur doet de dichter vrede nemen met zijn naderende dood
- Natuur = hemels
Keats
Ode to a nightingale (1819)
- Dichter is vergankelijk
- Vogel > eeuwigheidswaarde
- Nachtegaal = abstract
= onsterfelijk
= het sublieme
Novalis
- Novalis = dichter van de blauwe bloem = de roman Heinrich von Ofterdingen
= de poëzie en de liefde
= Duitse romantiek
= de droom
- Dichter = hoogste graad van denken: “Waar de filosofie ophoudt, moet de poëzie beginnen.”
Heinrich von Ofterdingen (1802)
- Postuum verschenen
- Moest de apotheose van de poëzie worden: aan de ene kant een Bildungsroman (tegen
Goethes Wilhelm Meister’s Lehrjahre) en aan de andere kant gaat het ook over het in werking
zetten van de poëzie (poëzie maakt zich meester van het verhaal)
- De droom leidt tot denken en tot waarheid
- De droom breekt met de regelmaat en de saaiheid van het leven
- Filosofische reflecties van de verteller over de middeleeuwen (positief) en tegenover de eigen
tijd/Verlichting (negatief) > idealisering van de middeleeuwen
- Zie tekst
Sturm und Drang (1769-1785)
Goethe
Wandrers Nachtlied (1780)
- Kort vers over een eenzame wandelaar in de nacht
- Erlebnislyrik: persoonlijke ervaring staat centraal
- Geschreven op een muur in een blokhut op 6 september 1780 in Ilmenal
- Thema: harmonie met de natuur en rusteloosheid
- Traditionele vorm: rijm en metrum:
o 1: trochee
o 2: spondee
o 3: jambe
o 4: trochee
o 5: trochee gevolgd door jambe
o 6: dactylus gevolgd door trochee
o 7: dactylus gevolgd door trochee
o 8: dactylus gevolgd door trochee
- Evolutie van vocalen van licht naar donkere, dikke vocalen
- Topografische lijn van hoog naar laag: bergtoppen, boomtoppen…
- Semantische lijn: anorganische wereld – organische wereld – dieren – psychische wereld van de
mens
Satire van Brecht, Liturgie vom Hauch (1924)
- Satire = hekeldicht: heeft een subversief karakter: de mistoestanden zijn ofwel gecreëerd
doordat de mensen dom zijn en ze niet beter weten, ofwel zijn de mensen slim en zijn ze
verdorven/slecht/gewetenloos
- Brecht stelt het metafysische natuurgevoel van het Duitsland van toen aan de kaak
- Brecht wil de lyrische toon van Goethe doorbreken
- Stijl:
o Liturgie = reeks van gebeden > formele, geordende en beregelde structuur (ook in het
gedicht)
o Nummering van de versregels
o Ieder vers begint met hoofdzin
o Ieder vers staat apart
o Rijm, behalve in laatste strofe (epische toon)
o Taalgebruik:
Refrein: lyrische taalgebruik van Goethe
Rest gedicht: volks taalgebruik
o Inhoud:
Gedicht van Goethe in nieuwe sociale context
Kritiek op de zwijgende meerderheid
Vrouw sterft = verdoezeling van de dood
Individu = roep naar menselijkheid (maar wordt doodgeslagen)
, Wapens > meerderheid zwijgt
Weerstand wordt groter (rode mannen: communisme)
Machinegeweren > weerstand zwijgt
Vogeltjes = zwijgende kapitalisten (stom of gewetenloos?)
Vogeltjes die zwijgen = schuldigen!!
Strijd tussen het romantische Duitsland van Goethe en het militaristische
Duitsland
Grote beer = Russische Oktoberrevolutie:
Gaat over tot daden
Eet de domme vogeltjes op
Götz von Berlichingen (1771)
- Held = incarnatie vrijheidsideaal
Die Leiden des jungen Werthers (1774)
- Monologische briefroman:
o 1 personage
o Writing to the moment: onmiddellijke weergave van de gevoelens van het personage
o Brieven van ongelijke lengte/chronologie
o Geen mediatie door de verteller:
Procedé wordt doorbroken: de uitgever neemt het einde over (zelfmoord van
het hoofdpersonage kan niet verteld worden door het dode personage)
- Gebaseerd op een fait divers: vertrekt van een reëel gegeven (Goethe had een jongeman leren
kennen die zelfmoord pleegde na een onbeantwoorde liefde) en een autobiografisch element
(de onbeantwoorde liefde voor Charlotte Buff = Lotte in de roman)
- Nieuw: gewone jongeman als hoofdpersonage
- Cultboek: Werthermode en zelfmoordepidemie
- 2 versies:
1) 1774: origineel
2) 1786: aemulatio door Goethe zelf (Weimarer Klassik-periode)
- Hoofdpersonage = typische Sturm und Drang-held:
o Gefühlsbestimmt
o Extatische natuurbeleving = overeenstemming tussen natuur en eigen gemoedstoestand
o Zelfbeschikkingsrecht
- Stijl:
o Afgebroken zinnen
o Gedachtestreepjes
o Uitroepen
o Herhalingen
o Vragen
o Algemeen naar particulier (het individuele wordt zo benadrukt)
o Oppositie rede – gevoel (Albert – Werther)
Erlkönig (1782)
- Elfenkoning = dood
, Romantiek (19e eeuw)
(Shakespeare)
Venus and Adonis (1593)
- Natuur doet de dichter vrede nemen met zijn naderende dood
- Natuur = hemels
Keats
Ode to a nightingale (1819)
- Dichter is vergankelijk
- Vogel > eeuwigheidswaarde
- Nachtegaal = abstract
= onsterfelijk
= het sublieme
Novalis
- Novalis = dichter van de blauwe bloem = de roman Heinrich von Ofterdingen
= de poëzie en de liefde
= Duitse romantiek
= de droom
- Dichter = hoogste graad van denken: “Waar de filosofie ophoudt, moet de poëzie beginnen.”
Heinrich von Ofterdingen (1802)
- Postuum verschenen
- Moest de apotheose van de poëzie worden: aan de ene kant een Bildungsroman (tegen
Goethes Wilhelm Meister’s Lehrjahre) en aan de andere kant gaat het ook over het in werking
zetten van de poëzie (poëzie maakt zich meester van het verhaal)
- De droom leidt tot denken en tot waarheid
- De droom breekt met de regelmaat en de saaiheid van het leven
- Filosofische reflecties van de verteller over de middeleeuwen (positief) en tegenover de eigen
tijd/Verlichting (negatief) > idealisering van de middeleeuwen
- Zie tekst
