Samenvatting Sociologie (2de jaar) ()

SOCIOLOGIE
PATIËNT WORDEN

 = proces; sociale gevolgen en effecten
 Mensen die ziek worden veranderen op verschillende vlakken
 Contact met medisch personeel  conformeren naar hun verwachtingen
o Conformeren = luisteren, dingen mogen doen vb bepaalde kleren dragen van ziekenhuid zelf
o Verlies waardigheid: andere sociale positie/rol vb. binnenkomen zonder kloppen
o Verlies identiteit: vb. Chronische aandoening en thuiszorg de manier hoe ieman d binnenkomt
 In ziekenhuizen maar ook in andere contexten
 Verschillende perspectieven op proces van patiënt worden:
o Macrosociologie:
 Op grote afstand, veel situaties
 Structureel functionalisme: maatschappij streeft naar harmonie
 ziekterol
o Microsociologie:
 Concrete ontmoeting, ervaring, verhaal


STRUCTUREEL FUNCTIONALIS M E: ZIEKTEROL

 talcot parsons
 ziek niet meer in staat sociale rol te vervullen
 andere  ziekterol: bep privéleges krijgen vb niet gaan werken, verwachtingen: hulp zoeken en actief
proberen beter te worden
 Opnemen van de ziekterol: opnemen van een rol en bepaalde gedragingen die iemand (tijdelijk)
ontslaan van bepaalde maatschappelijke rollen en van het voldoen aan bepaalde ve rwachtingen van
de maatschappij
 Ziekte
 macro
 als afwijking van de normale toestand (deviantie)
 maatschappij reageert negatief vb veel ziek zijn
 veroordeling van een persoon door deviant gedrag => stigamtisering vb burnout makkelijker
dan kanker
 Relatie dokter–patiënt gaat van start bij verstoring van het normale functioneren
(effect op normale rollen van iemand)
 Op dat moment wordt iemand patiënt
 Ziekte is dus ook een sociaal fenomeen: iemand is niet meer in staat om zijn sociale functie te
vervullen
 Ziekterol draagt bij aan het goed functioneren van de maatschappij
 Mensen krijgen een diagnose en zorg opdat ze terug kunnen functioneren in de maatschappij
 Mensen die ziek zijn moeten bepaalde dingen niet doen (gaan werken,...) maar hebben wel
andere verplichtingen


KRITIEKEN OP PARSONS’ VISIE

 gaat (uitsluitend) over Westerse gezondheidszorg: enkel toepasbaar in westerse maatschappij


1

,  Dokter=actief, patiënt=passief niks te zeggen (eens hij/zij de ziekterol heeft
aangenomen).
 Weinig aandacht voor de plaats van andere gezondheidswerkers (bv. verpleegkundigen die toch een
belangrijke rol spelen in de organisatie van de zorg)
 Verandering
 Pt modiger
 Internet: zelf diagnose
 Responsabilisering: preventie vb hartproblemen: voeding, roken
 Deels gedateerd perspectief: gezondheidszorg is veranderd
 Patiëntenverenigingen: mondiger
 passiviteit versus responsabilisering in verband met ziekte
 zelf ziek maken door maatschappij vb werkdruk


ZIEKTEGEDRAG

 =wijze waarop de symptomen ervaren en geëvalueerd worden door iemand en hoe deze persoon er
op reageert
 Edward Suchman: stadia van ziekte-ervaring
 1) ervaring van symptomen : gevoel dat iets niet normaal is, zoekt nog geen hulp
 2) opnemen van de ziekterol : bepaalde verantwoordelijkheden worden niet meer
opgenomen
 3) medische zorg : contact met arts, bevestiging dat er een probleem is
 4 ) a f h a n k e l i j k e p a t i ë n t e n r o l : p t s t e m t e r m e e i n m e d i s c h e t h e r a p i e t e o n d e r g a a n
 5) herstel en rehabilitatie : normale sociale functionering


ERVARING VAN SY M PTO M EN

 Het gevoel dat er iets fout is (pijn/ongemak/dysfunctie)
 3 processen:
o 1) fysieke gewaarwording symptomen (pijn, ongemakken, functie-uitval, ...)
o 2) cognitieve erkenning: symptomen zijn een teken van ziekte
o 3) emotionele respons: bezorgdheid, slecht of niet meer functioneren,...
 Zelfbehandeling / negeren


OPNE M EN VAN DE ZIEKTEROL (PARSONS)

 Vrijstelling :
o Normale sociale rollen moeten niet opgenomen worden
 Geheel: coma
 gedeeltelijk: vrijwillerigerswerk
o Ziekte is niet uitsluiten biologisch/fysisch maar is ook een sociaal geregelde en geno rmee rde
situatie
o Zieke valt niet uit de maatschappij maar ziekterol is een sociale rol binnen de maatschappij
o Zieke wordt gezien als niet verantwoordelijk voor zijn ziekte
 Taken:
o Moet beter willen worden
o Medische behandeling en controle


OPNE M EN VAN ZIEKTEROL ( FREIDSON)

 Variaties in ziekterol en hoe we naar ziekte kijken
 Sommige aandoeningen worden wel beschouwd als verantwoordelijkheid van de patiënt (aids,
alcohol, tabak, voeding, ...)

2

,  Aandoeningen waarvoor de patiënt niet verantwoordelijk is: voeding, roken
 Kleine verantwoordelijkheid: stotteren, epilipsie
 Voorwaardelijke verantwoordelijkheid: verkoudheid, longontsteking
 Onvoorwaardelijke verantwoordelijkheid: acné, kanker


INIATIE M EDISCHE ZORG / ZELFZORG

 Social organization strategy: belang van verschillende netwerken bij het inwinnen van info ove r de
aandoening, bij het begrijpen van de aandoening en bij het omgaan met de aandoening
 Toenemend belang van internet (dr. Google)
 Betekenis en hoe men met ziekte omgaat is voor een groot deel sociaal bepaald
 Netwerk: familie, vrienden, arts, verpleegkunde
 Zelfzorggroep motiverend
 Netwerk kan bestaan uit
o Zeer breed
o Bepaald hoe iemand ziekte beleeft
o Moderne artsen: psychiater, vroedwrouw,vpk
o Alternatieve artsen: dietist, spirituelen
o Geen medische professionals: sociale werkers, leerkrachen
o Familie,buren , vrienden
o Andere: zelfzorg
 Spontaan of georganiseerd
 Zelfzorg meestal niet individueel maar in groep
 Meer en meer aandacht hiervoor:
o Internet
o Meer en meer benaderingen leggen de focus op de patiënt ipv op de ziekte
o Besparingen


AFHANKELIJKE PATIËNT ROL

 Overeenkomst over aandoening en behandeling
 Nieuwe rolverwachtingen: contact met gezondheidszorg, inspanningen om beter te worden, vb op
controle gaan
 Misbruik is mogelijk


HERSTEL EN REHABILITATIE

 Verlaten van ziekterol en heropnemen normale sociale rollen
 Chronische patiënten: van ziekterol verlaten tot nooit meer kunnen verlaten
 Verlaten vb diabetes

 Blijven in ziekterol: beroerte en niet meer kunnen functioneren
 Gevolg
o steun anderen, thuiszorg, logopedist, vereenzamen
o Verlies van persoonlijke onafhankelijkheid/steunen op anderen
o Terugtrekking uit belangrijke sociale rollen
o Sociaal stigma? Dimensies:
 Sociale uitsluiting
 Financiële onzekerheid
 Geïnternaliseerde schaamte
 Sociale isolatie


ARTIKEL PATIËNT WORDEN

3