CRIMINOLOGISCHE SOCIOLOGIE
HOOFDSTUK 1: SITUERING VAN SOCIOLOGISCHE THEORIEËN OVER CRIMINALITEIT
KLASSIEKE THEORIE
CESARE BECCARIA
- Dei delitti e delle pene – over misdaden en straffen (1764)
- Doel van straffen is preventie revolutionair denkbeeld (preventie i.p.v. leedtoevoeging)
- Straf moet evenredig zijn aan het misdrijf: ‘let the punishment fit the crime’, niet elke straf is hetzelfde (= variatie)
- Visie van utilitarisme met homo rationalis: utilitarisme als in nuttigheid nastreven, homo rationalis als in de mensen zijn
geïnformeerd over wat ze wel en niet mogen doen en door deze sancties gaan ze waarschijnlijk dat gedrag niet stellen
NIEUWE KENMERKEN STRAFFEN
- Openbaarheid van straf (= publiciteitsbeginsel)
- Snel uitgesproken processen (= subsidiariteitsbeginsel)
- Dezelfde straf voor het soort misdrijf (= gelijkheidsbeginsel)
- Juiste straf aangepast aan misdrijf en medeburgers niet meer benadelen, noodzakelijk om aan te tonen om andere
misdrijven te vermijden (= proportionaliteitsbeginsel)
- Geen straf uitgesproken zonder dat deze vooraf in de wet is opgenomen (= legaliteitsbeginsel)
JEREMY BENTHAM
- Zoveel mogelijk geluk produceren voor zoveel mogelijk mensen = greatest happiness principle
- Criminaliteit is inbreuk op greatest happiness principle (= rationaliteit is het geluk nastreven)
- Achterliggende visie op hedonistische calculus: iedereen wil grootste geluk (kosten-batenanalyse: geluksmaximalisatie)
- Hij maakte het panopticum principe = alziende oog (= iedereen in het oog houden), ronde gevangenis met toren
- Invloed op penologische en juridische praktijk
EVALUATIE VAN DE KLASSIEKE SCHOOL
- Sterktes: lot in eigen handen, rationele visie op mens en samenleving
- Zwaktes: geen oog voor oorzaken en types criminaliteit, is plegen van misdaad een ‘vrije’ keuze?
IMPLICATIES VOOR BELEID
- Beccaria: rationaliteit is natuurgegeven, iedereen heeft de mogelijkheden
- Bentham: rationeel met oog op geluksmaximalisatie
ECOLOGISCHE THEORIE: OMGEVING (NATUURLIJK – MENSELIJK)
ANDRÉ-MICHEL GUERRY
- Analyse van de officiële misdaadstatistieken in Frankrijk (1833 – personen/eigendommen)
- In Noord-Frankrijk waren er minder gevallen van criminaliteit tegen personen in vergelijking met Zuid-Frankrijk
- In Noord-Frankrijk waren er meer gevallen van criminaliteit tegen eigendommen in vergelijking met Zuid-Frankrijk
ADOLPHE QUETELET
- Sur l’homme et le développement de ses facultés ou Essai de physique sociale (1835)
- Vader van de sociale statistiek
- Impact van sociale factoren is belangrijk, niet de vrije wil (= leeftijd, geslacht, seizoenen, klimaat, beroep, alcohol)
EVALUATIE VAN DE ECOLOGISCHE SCHOOL
- Sterktes: aandacht voor sociale context, zoeken naar empirische basis
- Zwaktes: onbetrouwbare statistieken, overvleugeld door biologische theorieën
ECONOMISCHE THEORIE
, KARL MARX
- Das Kapital (1867-): nood aan
tabula rasa (= blanco beginnen)
- Economisch determinisme: economische
verhoudingen sturen de samenleving,
iedereen heeft positie en status
- Dialectisch materialisme: bovenbouw staat in
voortdurende interactie met onderbouw
- Wetenschappelijk socialisme = marxisme: door spanning valt kapitalisme en wordt het socialistisch
- Kapitalisme: individuen zijn niet meer met elkaar verbonden
- Religie als opium: iets dat door het volk zelf is gecreëerd, de religie maakt niet de mens
EVALUATIE VAN DE ECONOMISCHE THEORIE
- Sterktes: aandacht voor complexe interactie, heropleving in jaren 1960-1970
- Zwaktes: veel nadruk op economisch aspect van maatschappij, éénrichtingsverkeer tussen infrastructuur en
suprastructuur, arbeiders worden miserabel voorgesteld, communisme heeft gefaald in de realiteit
ANOMIETHEORIE
ÉMILE DURKHEIM
- La division du travail dans la société (1893) en Suicide (1897)
- Belangstelling voor probleem van sociale orde (= orde herstellen)
- Aandacht voor onderscheid tussen normale en abnormale verschijnselen
- Studie van de samenleving (en criminaliteit) vanuit een fundamenteelsociologisch perspectief
- Evolutie van mechanische solidariteit naar organische solidariteit (Mechanische solidariteit: traditioneel, door een
repressieve straf behoudt men het bewustzijn. Organische solidariteit: moderniteit, door een restitutieve straf kan men
de functionaliteit herstellen)
- Criminaliteit is onvermijdelijk en bovendien normaal, het zal altijd blijven bestaan in tijden van chaos
- De functies van criminaliteit verschillen naargelang het type samenleving: misdaad leidt tot sociale hervormingen,
deviant gedrag helpt om een lijn te trekken tussen goed en kwaad en het accentueert goed gedrag, reactie tegen
misdaad bevordert sociale cohesie: gemeenschappelijke uiting van woede bevestigt eenheid (= collectief bewustzijn)
ZELFMOORD
- Fatalistische zelfmoord: hoge regeldruk, veel normen aanwezig, individu wil zich daar niet aan conformeren en verzet
zich. Zwakke integratie in die regeldruk (kan tot zelfmoord leiden). Mensen die willen ontsnappen aan de regeldruk
maar er niet in slagen (willen zich vrijmaken daarvan). Bv. zelfmoord in de gevangenis, alles gebeurt via vaste regels
waar de persoon zich niet mee kan of wil identificeren.
- Altruïstische zelfmoord: sterven voor idealen (godsdienstige, nationalistische,...), te sterk functioneren, waarden en
normen van levensbelang. Het gaat om een actieve keuze om iets bij te dragen. Bv. kamikazepiloten tijdens WO II,
zelfmoordterroristen, mensen die hun leven geven voor hun land, ... Dit 'altruïsme' is heel selectief, het wordt namelijk
enkel toegepast op iemands eigen groep.
- Egoïstische zelfmoord: lage normering en onderliggende associatie. Personen die zich afkeren van de samenleving. Dit
komt eerder voor in een moderne samenleving. Bv. in een grootstad, heel veel verschillende normen en laag collectief
bewustzijn → vluchtige contacten (eenzaamheid). Ook hier gaat het volgen van Durkheim om een normale reactie op
een abnormale situatie. Een anonieme samenleving, losgekoppeld van sociale banden met anderen. Drugsverslaafden
of die de zin van het leven niet anderen meer zien. Wie heeft er gekeken? Wie geeft om hen?
- Anomische zelfmoord: geen verwijderde waarden en normen meer activatie, het gaat om een dynamische zelfmoord
(in een dynamische situatie). Snel en onverwachts verdwijnen (die zo sterk aanwezig waren). Het werkt als een
neerwaartse spiraal die heel snel doodgaat en mensen totaal desoriënteert. Tijden van chaos/crisis waar op korte
termijn verandering is van samenlevingscontext. De persoon hangt nog vast aan de zekering, stabiele situatie. Bv. nazi-
aanhangers aan het einde van WO II / zelfmoord Hitler, beurscrash (sterke normering), mensen in een echtscheiding. Ze
zien het niet meer zitten, hun waardesysteem wordt omvergegooid.
EVALUATIE VAN DE ANOMIETHEORIE
HOOFDSTUK 1: SITUERING VAN SOCIOLOGISCHE THEORIEËN OVER CRIMINALITEIT
KLASSIEKE THEORIE
CESARE BECCARIA
- Dei delitti e delle pene – over misdaden en straffen (1764)
- Doel van straffen is preventie revolutionair denkbeeld (preventie i.p.v. leedtoevoeging)
- Straf moet evenredig zijn aan het misdrijf: ‘let the punishment fit the crime’, niet elke straf is hetzelfde (= variatie)
- Visie van utilitarisme met homo rationalis: utilitarisme als in nuttigheid nastreven, homo rationalis als in de mensen zijn
geïnformeerd over wat ze wel en niet mogen doen en door deze sancties gaan ze waarschijnlijk dat gedrag niet stellen
NIEUWE KENMERKEN STRAFFEN
- Openbaarheid van straf (= publiciteitsbeginsel)
- Snel uitgesproken processen (= subsidiariteitsbeginsel)
- Dezelfde straf voor het soort misdrijf (= gelijkheidsbeginsel)
- Juiste straf aangepast aan misdrijf en medeburgers niet meer benadelen, noodzakelijk om aan te tonen om andere
misdrijven te vermijden (= proportionaliteitsbeginsel)
- Geen straf uitgesproken zonder dat deze vooraf in de wet is opgenomen (= legaliteitsbeginsel)
JEREMY BENTHAM
- Zoveel mogelijk geluk produceren voor zoveel mogelijk mensen = greatest happiness principle
- Criminaliteit is inbreuk op greatest happiness principle (= rationaliteit is het geluk nastreven)
- Achterliggende visie op hedonistische calculus: iedereen wil grootste geluk (kosten-batenanalyse: geluksmaximalisatie)
- Hij maakte het panopticum principe = alziende oog (= iedereen in het oog houden), ronde gevangenis met toren
- Invloed op penologische en juridische praktijk
EVALUATIE VAN DE KLASSIEKE SCHOOL
- Sterktes: lot in eigen handen, rationele visie op mens en samenleving
- Zwaktes: geen oog voor oorzaken en types criminaliteit, is plegen van misdaad een ‘vrije’ keuze?
IMPLICATIES VOOR BELEID
- Beccaria: rationaliteit is natuurgegeven, iedereen heeft de mogelijkheden
- Bentham: rationeel met oog op geluksmaximalisatie
ECOLOGISCHE THEORIE: OMGEVING (NATUURLIJK – MENSELIJK)
ANDRÉ-MICHEL GUERRY
- Analyse van de officiële misdaadstatistieken in Frankrijk (1833 – personen/eigendommen)
- In Noord-Frankrijk waren er minder gevallen van criminaliteit tegen personen in vergelijking met Zuid-Frankrijk
- In Noord-Frankrijk waren er meer gevallen van criminaliteit tegen eigendommen in vergelijking met Zuid-Frankrijk
ADOLPHE QUETELET
- Sur l’homme et le développement de ses facultés ou Essai de physique sociale (1835)
- Vader van de sociale statistiek
- Impact van sociale factoren is belangrijk, niet de vrije wil (= leeftijd, geslacht, seizoenen, klimaat, beroep, alcohol)
EVALUATIE VAN DE ECOLOGISCHE SCHOOL
- Sterktes: aandacht voor sociale context, zoeken naar empirische basis
- Zwaktes: onbetrouwbare statistieken, overvleugeld door biologische theorieën
ECONOMISCHE THEORIE
, KARL MARX
- Das Kapital (1867-): nood aan
tabula rasa (= blanco beginnen)
- Economisch determinisme: economische
verhoudingen sturen de samenleving,
iedereen heeft positie en status
- Dialectisch materialisme: bovenbouw staat in
voortdurende interactie met onderbouw
- Wetenschappelijk socialisme = marxisme: door spanning valt kapitalisme en wordt het socialistisch
- Kapitalisme: individuen zijn niet meer met elkaar verbonden
- Religie als opium: iets dat door het volk zelf is gecreëerd, de religie maakt niet de mens
EVALUATIE VAN DE ECONOMISCHE THEORIE
- Sterktes: aandacht voor complexe interactie, heropleving in jaren 1960-1970
- Zwaktes: veel nadruk op economisch aspect van maatschappij, éénrichtingsverkeer tussen infrastructuur en
suprastructuur, arbeiders worden miserabel voorgesteld, communisme heeft gefaald in de realiteit
ANOMIETHEORIE
ÉMILE DURKHEIM
- La division du travail dans la société (1893) en Suicide (1897)
- Belangstelling voor probleem van sociale orde (= orde herstellen)
- Aandacht voor onderscheid tussen normale en abnormale verschijnselen
- Studie van de samenleving (en criminaliteit) vanuit een fundamenteelsociologisch perspectief
- Evolutie van mechanische solidariteit naar organische solidariteit (Mechanische solidariteit: traditioneel, door een
repressieve straf behoudt men het bewustzijn. Organische solidariteit: moderniteit, door een restitutieve straf kan men
de functionaliteit herstellen)
- Criminaliteit is onvermijdelijk en bovendien normaal, het zal altijd blijven bestaan in tijden van chaos
- De functies van criminaliteit verschillen naargelang het type samenleving: misdaad leidt tot sociale hervormingen,
deviant gedrag helpt om een lijn te trekken tussen goed en kwaad en het accentueert goed gedrag, reactie tegen
misdaad bevordert sociale cohesie: gemeenschappelijke uiting van woede bevestigt eenheid (= collectief bewustzijn)
ZELFMOORD
- Fatalistische zelfmoord: hoge regeldruk, veel normen aanwezig, individu wil zich daar niet aan conformeren en verzet
zich. Zwakke integratie in die regeldruk (kan tot zelfmoord leiden). Mensen die willen ontsnappen aan de regeldruk
maar er niet in slagen (willen zich vrijmaken daarvan). Bv. zelfmoord in de gevangenis, alles gebeurt via vaste regels
waar de persoon zich niet mee kan of wil identificeren.
- Altruïstische zelfmoord: sterven voor idealen (godsdienstige, nationalistische,...), te sterk functioneren, waarden en
normen van levensbelang. Het gaat om een actieve keuze om iets bij te dragen. Bv. kamikazepiloten tijdens WO II,
zelfmoordterroristen, mensen die hun leven geven voor hun land, ... Dit 'altruïsme' is heel selectief, het wordt namelijk
enkel toegepast op iemands eigen groep.
- Egoïstische zelfmoord: lage normering en onderliggende associatie. Personen die zich afkeren van de samenleving. Dit
komt eerder voor in een moderne samenleving. Bv. in een grootstad, heel veel verschillende normen en laag collectief
bewustzijn → vluchtige contacten (eenzaamheid). Ook hier gaat het volgen van Durkheim om een normale reactie op
een abnormale situatie. Een anonieme samenleving, losgekoppeld van sociale banden met anderen. Drugsverslaafden
of die de zin van het leven niet anderen meer zien. Wie heeft er gekeken? Wie geeft om hen?
- Anomische zelfmoord: geen verwijderde waarden en normen meer activatie, het gaat om een dynamische zelfmoord
(in een dynamische situatie). Snel en onverwachts verdwijnen (die zo sterk aanwezig waren). Het werkt als een
neerwaartse spiraal die heel snel doodgaat en mensen totaal desoriënteert. Tijden van chaos/crisis waar op korte
termijn verandering is van samenlevingscontext. De persoon hangt nog vast aan de zekering, stabiele situatie. Bv. nazi-
aanhangers aan het einde van WO II / zelfmoord Hitler, beurscrash (sterke normering), mensen in een echtscheiding. Ze
zien het niet meer zitten, hun waardesysteem wordt omvergegooid.
EVALUATIE VAN DE ANOMIETHEORIE
