DEEL 1: WAT IS SOCIAAL WERK?
❖ Inleiding + wat is sociaal werk (les 1)
1. Inleiding in het sociaal werk
Sociaal werk bestaat uit drie dimensies/invalshoeken:
sociaal werk als…
- Werkveld: focus op opdeling en organisatie van het sociaal werk in sociale voorzieningen
Met wie of welke groep werken we? Jongeren, ouderen, migranten,…
- Beroep: focus op sociaal werker
Wat moet ik doen? Wat zijn mijn taken?
- Wetenschap: focus op de wetenschappelijke studie van sociale interventies
Wie/wanneer/hoe wordt er geïntervenieerd? En op welke gronden (wrm nu wel en vroeger niet)
Bv; waarom wil de overheid zoveel mogelijk werkende mensen? Waarom zijn er spijbelaars? Hoe creëert
men (de overheid) solidariteit?
Vooral focussen op die wetenschap en het bestuderen van de tussenkomst en mensen hun leven.
Enkele feiten:
- Sociaal werk is ongeveer 100 jaar oud en ontstaan door vrouwen
Katholieke vrouwen die elkaar wouden helpen
- Het beroep trekt voornamelijk vrouwen aan, meer mannen nodig in de sector
- Internationaal verspreid beroep
- Er zijn 40 duizend sociaal werkers waarvan 33duizend vrouwen
- Startloon 1700euro
- Belangrijke vrouwen: jane addams, mary richmond, alice salomon, de bock en maria baers
2. Sociaal werk als sociale praktijk
Sociaal werk valt te typeren als een sociale praktijk doordat het een eigen kennisgeheel is van een beroep, een
werkveld en een wetenschap.
Sociaal werk bril: eigen taal, spelregels, vaardigheden en competenties
Wie mee wil doen met het sociaal werk met moet dit onder de knie hebben
Bv; spijbelen
Beroep: verschil bij sociaal werker en psycholoog in het omgaan met het “probleem”
Werkveld: naar welke werkvelden (instellingen of organisatie) kan het “probleem”
Wetenschap: hoe gaan de wetenschappen om met het “probleem”
3. Wat is sociaal werk
Op zoek naar een definitie van sociaal werk:
3.1 de internationale definitie van 2000
De sociaal werker bevordert sociale verandering, probleemoplossingen in intermenselijke relaties, empowerment en
bevrijding van mensen met het oog op het bevorderen van hun welzijn.
Door gebruik te maken van theorieën over menselijk gedrag en sociale systemen intervenieert sociaal werk daar
waar mensen met hun omgeving in interactie treden.
Mensenrechten en sociale rechtvaardigheid zijn in het sociaal werk essentieel.
Dus: het welzijn verbeteren door het tussenkomen in mensen hun leven
Kernconcept van sociaal werk in 2000 = interventies
,Hoe kom je te weten dat mensen in nood zijn in een samenleving?
- Sociale interventie: sociaal werker die als expert van buitenaf een oplossing voorstelt = technische
professionalisering
- Tussenkomen in sociale probleemsituatie: sociaal werker heeft geen experten rol maar voert een dialoog
tussen partijen en heeft aandacht voor de context en historiciteit = normatieve professionalisering
Verband met sociale probleemdefiniëring: probleem – sociaal probleem – interventie
Verband met sociaal werk als handelingswetenschappen
De dingen goed doen of de goede dingen doen
Zie voorbeeld spijbelen
3.2 de nieuwe globale definitie van 2014
Sociaal werk is een praktijk gebaseerd beroep en een academische discipline die sociale verandering en sociale
ontwikkeling promoot, evenals sociale cohesie en de empowerment en bevrijding van mensen.
Principes van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid en respect voor
diversiteiten staan centraal in het sociaal werk.
Onderbouwd door theorieën van sociaal werk, de sociale humane wetenschappen en door lokale kennis, engageert
sociaal werk mensen en structuren om de uitdagingen van het leven aan te gaan en het welzijn te verhogen.
3.3 van 2000 naar 2014
A) waarom sociaal werk?
Drie algemene doelen in 2014:
- bevorderen van sociale verandering en ontwikkeling
- sociale cohesie verschijnt als doel, terwijl probleemoplossing in intermenselijke relaties verdwijnt
- empowerment en bevrijding van mensen
Twee finaliteiten in 2014: uitdagingen van het leven aangaan en het welzijn van mensen bevorderen
dus: meer op structureel niveau van de samenleving ipv op een individu => macro
“bevorderen” dus nadruk op proces en meer dan op product
Een finaliteit 2000: het welzijn van mensen bevorderen
B) Hoe gaat het sociaal werk dat bereiken?
Om die doelen te bereiken => nood aan kennis over…
- Menselijk gedrag
- Sociale systemen
Theorieën van sociaal werk, de sociale (onderdeel van humane) en de humane (niet gemeten/exacte)
wetenschappen en door lokale kennis
Het is een academische discipline (net zoals psychologie) en indiginous (=inheemse kennis) dus meer dan
alleen de wetenschappen als bron, het is een wetenschap + mensen kennis
C) Wat is het doel van sociaal werk?
Het woord ‘interveniëren/tussenkomen is weg uit de definitie
Engageert mensen en structuren om de uitdagingen van het leven aan te gaan.
D) Waar?
Dit element is niet meer vermeld
“Daar waar mensen met hun omgeving in interactie treden”
E) Nieuwe nadrukken
- Een praktijk gebaseerd beroep
- Een academische discipline
- Indiginous knowledge
, F) Geleid door welke principes?
- Sociale rechtvaardigheid
- Mensenrechten
- Collectieve verantwoordelijkheid => nieuwe
- Respect voor diversiteiten (alle!) => nieuwe
Sociaal werk is een normatieve praktijk
Wilt zeggen dat morele waarden en de voortdurende reflectie daarover essentieel is!
Deze 4 principes zijn richtinggevend als referentie maar ook als handelingskader.
Reflecteren over: wat is goed sociaal werk? De goede dingen doen: leef nog zuiniger met geld of spreek
de overheid aan over minimumloon.
Sociale interventie/ tussenkomen/ engageren
Interventies als tussenkomst in:
- leefsituaties van mensen
- relaties tussen mensen
- relaties tussen mensen en hun omgeving
- engageren van mensen en structuren
niet alleen kijken naar het individu maar ook de structuren = de samenleving, overheid,…
WAT LEREN WE UIT DE DEFINITIES?
- De sociaal werkpraktijk is zeer divers en net daarom is de vraag ‘wat is sociaal werk?’ niet zo gemakkelijk te
beantwoorden
- Maatschappelijke veranderingen hebben een belangrijke invloed op het sociaal werk
De definiëring van het sociaal werk evolueert mee met de veranderde samenleving
- Deze globale definitie heeft niet als doel om voor eens en altijd te bepalen wat sociaal werk is. Dat is
onmogelijk en tegelijk niet wenselijk: net als onze samenleving zal het sociaal werk (en daardoor ook de
definitie) blijven evolueren. Het blijven zoeken naar een antwoord is dan ook belangrijker dan het tijdelijke
antwoord.
- Sociaal werk definiëren is complex en elke definitie zal een beperkte houdbaarheidsdatum hebben. Maar het
blijft belangrijk een gemeenschappelijk referentiekader te hebben voor het sociaal werk en net daarin ligt de
meerwaarde van een definitie van het sociaal werk.
4. Het DNA van sociaal werk in vijf krachtlijnen
Een gemeenschappelijk referentiekader hebben => zeer belangrijk voor sociaal werk, daarom proberen te
definiëren!
Naast globale definitie ook 5 krachtlijnen (in Vlaanderen, 2018, in een Vlaamse sociaalwerkconferentie):
Dienen als kompas voor het sociaal werk
A) Politiserend werken: sociaal werk als democratische praktijk
“Dat politiserende betekent dat we mensen continu wakker moeten schudden over onrechtvaardigheid.”
- Het waarborgen van (de toegang tot) rechten:
Ervoor zorgen dat mensen daadwerkelijk gebruik kunnen maken van hun sociale rechten
Mensen zijn vaak zelf niet verantwoordelijk voor hun situatie
De oorzaak ligt vaak op niveau van samenleving
- Het collectiviseren van maatschappelijke problemen:
Aandacht hebben voor die ‘structurele oorzaken’ van sociale problemen
Beleidsmakers erop wijzen dat structurele uitsluitingsmechanismen moeten worden aangepakt
, B) Nabijheid
“Het realiseren van grondrechten vraagt basiswerk, nabijheid, relaties opbouwen en daar tijd voor krijgen en maken,
onvoorwaardelijk elkaar kunnen ontmoeten, laagdrempelig en vrijblijvend kunnen zijn. Het gaat bijvoorbeeld om
samen de was ophangen of twee uur in de wachtzaal zitten met cliënten, om tien minuten binnen te zijn bij de
dokter,…”
- Aanwezig zijn in de leefwereld van personen in een kwetsbare situatie
- De begeleiding wordt samen met de cliënt bepaald
Relatie opbouwen met de cliënt, laagdrempelig werken,… zorgt voor een betere verbinding tussen de
sociaal werker en de cliënt
C) Proceslogica
“We moeten werken met onzekerheden en telkens een bereidheid hebben om daarin een engagement op te
nemen. Samen met de cliënt of die persoon op weg zijn, in een soort gelijkwaardigheid, zonder in een radeloosheid
te vervallen omdat je geen einddoel hebt. Als je dingen mee laat bepalen door mensen, dan weet je niet waar je
uitkomt. Het is niet volledig te controleren. Maar als alles duidelijk is op voorhand, dan knip je het pedagogische
eruit en net dan wordt het onverantwoordelijk.”
- Anticiperen op concrete situaties
Sociaal werkers gaan hun handelen voortdurend afstemmen op alle verwachte en onverwachte
gebeurtenissen die zich voordoen in het veranderingsproces.
- Inspraak en participatie van de cliënt
Sociaal werkers hanteren ervaringskennis en zelfregie van de betrokkenen
D) Generalistisch werken
“De expertise van een sociaal werker is breed: je hebt oog voor verschillende aspecten van het mens-zijn en kan via
je kennis van de sociale kaart ook gericht doorverwijzen.”
• Een integraal perspectief : over levensdomeinen heen kijken. Nooit op slechts één levensdomein waarop
mensen problemen ervaren.
• Met veel verschillende soorten problemen kunnen omgaan en over een breed spectrum aan kennis en
vaardigheden beschikken
• Maakt de verbinding tussen mens en maatschappij en heeft oog voor de complexe samenhang van
problemen die mensen ervaren.
E) Verbindend werken
“Sociaal werk werkt verbindend. Het maakt voortdurend verbindingen tussen mensen die zich wel of net niet in een
kwetsbare situatie bevinden, tussen diensten, tussen dienstverleners, tussen beleidsmakers en sociaal werkers,
tussen beleidsmakers en maatschappelijk kwetsbaren, etc.”
• Sociaal werk verbindt binnen de leefwereld van mensen en tussen de leefwereld en de maatschappij.
• Op individueel niveau: versterken van individuen en groepen
• Collectieve component: verbinding in buurten en op lokaal niveau vb buurtspeeltuinen. Het stimuleren van
samenhorigheid en het zoeken van gemeenschappelijkheid.
➔ Deze 5 krachtlijnen zijn inspirerende bakens voor het sociaal werk vandaag en morgen. Zij kunnen echter
niet los gezien worden van elkaar, maar vormen één geheel.
❖ Inleiding + wat is sociaal werk (les 1)
1. Inleiding in het sociaal werk
Sociaal werk bestaat uit drie dimensies/invalshoeken:
sociaal werk als…
- Werkveld: focus op opdeling en organisatie van het sociaal werk in sociale voorzieningen
Met wie of welke groep werken we? Jongeren, ouderen, migranten,…
- Beroep: focus op sociaal werker
Wat moet ik doen? Wat zijn mijn taken?
- Wetenschap: focus op de wetenschappelijke studie van sociale interventies
Wie/wanneer/hoe wordt er geïntervenieerd? En op welke gronden (wrm nu wel en vroeger niet)
Bv; waarom wil de overheid zoveel mogelijk werkende mensen? Waarom zijn er spijbelaars? Hoe creëert
men (de overheid) solidariteit?
Vooral focussen op die wetenschap en het bestuderen van de tussenkomst en mensen hun leven.
Enkele feiten:
- Sociaal werk is ongeveer 100 jaar oud en ontstaan door vrouwen
Katholieke vrouwen die elkaar wouden helpen
- Het beroep trekt voornamelijk vrouwen aan, meer mannen nodig in de sector
- Internationaal verspreid beroep
- Er zijn 40 duizend sociaal werkers waarvan 33duizend vrouwen
- Startloon 1700euro
- Belangrijke vrouwen: jane addams, mary richmond, alice salomon, de bock en maria baers
2. Sociaal werk als sociale praktijk
Sociaal werk valt te typeren als een sociale praktijk doordat het een eigen kennisgeheel is van een beroep, een
werkveld en een wetenschap.
Sociaal werk bril: eigen taal, spelregels, vaardigheden en competenties
Wie mee wil doen met het sociaal werk met moet dit onder de knie hebben
Bv; spijbelen
Beroep: verschil bij sociaal werker en psycholoog in het omgaan met het “probleem”
Werkveld: naar welke werkvelden (instellingen of organisatie) kan het “probleem”
Wetenschap: hoe gaan de wetenschappen om met het “probleem”
3. Wat is sociaal werk
Op zoek naar een definitie van sociaal werk:
3.1 de internationale definitie van 2000
De sociaal werker bevordert sociale verandering, probleemoplossingen in intermenselijke relaties, empowerment en
bevrijding van mensen met het oog op het bevorderen van hun welzijn.
Door gebruik te maken van theorieën over menselijk gedrag en sociale systemen intervenieert sociaal werk daar
waar mensen met hun omgeving in interactie treden.
Mensenrechten en sociale rechtvaardigheid zijn in het sociaal werk essentieel.
Dus: het welzijn verbeteren door het tussenkomen in mensen hun leven
Kernconcept van sociaal werk in 2000 = interventies
,Hoe kom je te weten dat mensen in nood zijn in een samenleving?
- Sociale interventie: sociaal werker die als expert van buitenaf een oplossing voorstelt = technische
professionalisering
- Tussenkomen in sociale probleemsituatie: sociaal werker heeft geen experten rol maar voert een dialoog
tussen partijen en heeft aandacht voor de context en historiciteit = normatieve professionalisering
Verband met sociale probleemdefiniëring: probleem – sociaal probleem – interventie
Verband met sociaal werk als handelingswetenschappen
De dingen goed doen of de goede dingen doen
Zie voorbeeld spijbelen
3.2 de nieuwe globale definitie van 2014
Sociaal werk is een praktijk gebaseerd beroep en een academische discipline die sociale verandering en sociale
ontwikkeling promoot, evenals sociale cohesie en de empowerment en bevrijding van mensen.
Principes van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid en respect voor
diversiteiten staan centraal in het sociaal werk.
Onderbouwd door theorieën van sociaal werk, de sociale humane wetenschappen en door lokale kennis, engageert
sociaal werk mensen en structuren om de uitdagingen van het leven aan te gaan en het welzijn te verhogen.
3.3 van 2000 naar 2014
A) waarom sociaal werk?
Drie algemene doelen in 2014:
- bevorderen van sociale verandering en ontwikkeling
- sociale cohesie verschijnt als doel, terwijl probleemoplossing in intermenselijke relaties verdwijnt
- empowerment en bevrijding van mensen
Twee finaliteiten in 2014: uitdagingen van het leven aangaan en het welzijn van mensen bevorderen
dus: meer op structureel niveau van de samenleving ipv op een individu => macro
“bevorderen” dus nadruk op proces en meer dan op product
Een finaliteit 2000: het welzijn van mensen bevorderen
B) Hoe gaat het sociaal werk dat bereiken?
Om die doelen te bereiken => nood aan kennis over…
- Menselijk gedrag
- Sociale systemen
Theorieën van sociaal werk, de sociale (onderdeel van humane) en de humane (niet gemeten/exacte)
wetenschappen en door lokale kennis
Het is een academische discipline (net zoals psychologie) en indiginous (=inheemse kennis) dus meer dan
alleen de wetenschappen als bron, het is een wetenschap + mensen kennis
C) Wat is het doel van sociaal werk?
Het woord ‘interveniëren/tussenkomen is weg uit de definitie
Engageert mensen en structuren om de uitdagingen van het leven aan te gaan.
D) Waar?
Dit element is niet meer vermeld
“Daar waar mensen met hun omgeving in interactie treden”
E) Nieuwe nadrukken
- Een praktijk gebaseerd beroep
- Een academische discipline
- Indiginous knowledge
, F) Geleid door welke principes?
- Sociale rechtvaardigheid
- Mensenrechten
- Collectieve verantwoordelijkheid => nieuwe
- Respect voor diversiteiten (alle!) => nieuwe
Sociaal werk is een normatieve praktijk
Wilt zeggen dat morele waarden en de voortdurende reflectie daarover essentieel is!
Deze 4 principes zijn richtinggevend als referentie maar ook als handelingskader.
Reflecteren over: wat is goed sociaal werk? De goede dingen doen: leef nog zuiniger met geld of spreek
de overheid aan over minimumloon.
Sociale interventie/ tussenkomen/ engageren
Interventies als tussenkomst in:
- leefsituaties van mensen
- relaties tussen mensen
- relaties tussen mensen en hun omgeving
- engageren van mensen en structuren
niet alleen kijken naar het individu maar ook de structuren = de samenleving, overheid,…
WAT LEREN WE UIT DE DEFINITIES?
- De sociaal werkpraktijk is zeer divers en net daarom is de vraag ‘wat is sociaal werk?’ niet zo gemakkelijk te
beantwoorden
- Maatschappelijke veranderingen hebben een belangrijke invloed op het sociaal werk
De definiëring van het sociaal werk evolueert mee met de veranderde samenleving
- Deze globale definitie heeft niet als doel om voor eens en altijd te bepalen wat sociaal werk is. Dat is
onmogelijk en tegelijk niet wenselijk: net als onze samenleving zal het sociaal werk (en daardoor ook de
definitie) blijven evolueren. Het blijven zoeken naar een antwoord is dan ook belangrijker dan het tijdelijke
antwoord.
- Sociaal werk definiëren is complex en elke definitie zal een beperkte houdbaarheidsdatum hebben. Maar het
blijft belangrijk een gemeenschappelijk referentiekader te hebben voor het sociaal werk en net daarin ligt de
meerwaarde van een definitie van het sociaal werk.
4. Het DNA van sociaal werk in vijf krachtlijnen
Een gemeenschappelijk referentiekader hebben => zeer belangrijk voor sociaal werk, daarom proberen te
definiëren!
Naast globale definitie ook 5 krachtlijnen (in Vlaanderen, 2018, in een Vlaamse sociaalwerkconferentie):
Dienen als kompas voor het sociaal werk
A) Politiserend werken: sociaal werk als democratische praktijk
“Dat politiserende betekent dat we mensen continu wakker moeten schudden over onrechtvaardigheid.”
- Het waarborgen van (de toegang tot) rechten:
Ervoor zorgen dat mensen daadwerkelijk gebruik kunnen maken van hun sociale rechten
Mensen zijn vaak zelf niet verantwoordelijk voor hun situatie
De oorzaak ligt vaak op niveau van samenleving
- Het collectiviseren van maatschappelijke problemen:
Aandacht hebben voor die ‘structurele oorzaken’ van sociale problemen
Beleidsmakers erop wijzen dat structurele uitsluitingsmechanismen moeten worden aangepakt
, B) Nabijheid
“Het realiseren van grondrechten vraagt basiswerk, nabijheid, relaties opbouwen en daar tijd voor krijgen en maken,
onvoorwaardelijk elkaar kunnen ontmoeten, laagdrempelig en vrijblijvend kunnen zijn. Het gaat bijvoorbeeld om
samen de was ophangen of twee uur in de wachtzaal zitten met cliënten, om tien minuten binnen te zijn bij de
dokter,…”
- Aanwezig zijn in de leefwereld van personen in een kwetsbare situatie
- De begeleiding wordt samen met de cliënt bepaald
Relatie opbouwen met de cliënt, laagdrempelig werken,… zorgt voor een betere verbinding tussen de
sociaal werker en de cliënt
C) Proceslogica
“We moeten werken met onzekerheden en telkens een bereidheid hebben om daarin een engagement op te
nemen. Samen met de cliënt of die persoon op weg zijn, in een soort gelijkwaardigheid, zonder in een radeloosheid
te vervallen omdat je geen einddoel hebt. Als je dingen mee laat bepalen door mensen, dan weet je niet waar je
uitkomt. Het is niet volledig te controleren. Maar als alles duidelijk is op voorhand, dan knip je het pedagogische
eruit en net dan wordt het onverantwoordelijk.”
- Anticiperen op concrete situaties
Sociaal werkers gaan hun handelen voortdurend afstemmen op alle verwachte en onverwachte
gebeurtenissen die zich voordoen in het veranderingsproces.
- Inspraak en participatie van de cliënt
Sociaal werkers hanteren ervaringskennis en zelfregie van de betrokkenen
D) Generalistisch werken
“De expertise van een sociaal werker is breed: je hebt oog voor verschillende aspecten van het mens-zijn en kan via
je kennis van de sociale kaart ook gericht doorverwijzen.”
• Een integraal perspectief : over levensdomeinen heen kijken. Nooit op slechts één levensdomein waarop
mensen problemen ervaren.
• Met veel verschillende soorten problemen kunnen omgaan en over een breed spectrum aan kennis en
vaardigheden beschikken
• Maakt de verbinding tussen mens en maatschappij en heeft oog voor de complexe samenhang van
problemen die mensen ervaren.
E) Verbindend werken
“Sociaal werk werkt verbindend. Het maakt voortdurend verbindingen tussen mensen die zich wel of net niet in een
kwetsbare situatie bevinden, tussen diensten, tussen dienstverleners, tussen beleidsmakers en sociaal werkers,
tussen beleidsmakers en maatschappelijk kwetsbaren, etc.”
• Sociaal werk verbindt binnen de leefwereld van mensen en tussen de leefwereld en de maatschappij.
• Op individueel niveau: versterken van individuen en groepen
• Collectieve component: verbinding in buurten en op lokaal niveau vb buurtspeeltuinen. Het stimuleren van
samenhorigheid en het zoeken van gemeenschappelijkheid.
➔ Deze 5 krachtlijnen zijn inspirerende bakens voor het sociaal werk vandaag en morgen. Zij kunnen echter
niet los gezien worden van elkaar, maar vormen één geheel.
