SAMENVATTING
PSYCHODYNAMISCHE
THERAPIE
2025-2026
VUB
Jadiana
,INHOUDSTAFEL
College 1: waarom psychodynamische psychotherapie? ............................................................... 6
0. Inleiding ................................................................................................................................ 6
Vrije associatie ............................................................................................................................ 6
Psychodynamische therapie – psychoanalyse ............................................................................... 6
1. Waarom psychotherapie? ...................................................................................................... 6
Stepped care* ............................................................................................................................. 6
Werkzaamheid psychotherapie? .................................................................................................. 7
Dodobird verdict.......................................................................................................................... 8
Samenvatting .............................................................................................................................. 8
Werking psychotherapie .............................................................................................................. 8
Conclusie ................................................................................................................................... 9
2. Wat is psychodynamische therapie? ....................................................................................... 9
Basisingrediënten ...................................................................................................................... 10
3. (HOE) werkt het? .................................................................................................................. 10
4. Een voorbeeld...................................................................................................................... 11
Aanpak ‘somatische symptoomstoornissen’ ............................................................................... 12
5. Conclusie ............................................................................................................................ 12
College 2: Basisassumpties PDT ................................................................................................. 13
Basisassumpties (p. 16-17 handboek) ............................................................................................ 13
Tabel: basisassumpties van psychodynamische aanpak van psychopathologieën ........................ 15
Hoe werkt PDT: basisprincipes ...................................................................................................... 15
Misvattingen ............................................................................................................................. 15
Artikel “THAT was then, this is now: psychoanalytic psychotherapy for the rest of us” voorbeelden 15
Herhaling: 4 basisprincpes van pdt ............................................................................................. 16
Onderscheidende technische kenmerken ................................................................................... 16
Herhaling( zie taart eerste les) .................................................................................................... 16
College 3: Het onbewuste ........................................................................................................... 17
Nabespreking film ......................................................................................................................... 17
Wat blijft hangen? kERNBEGRIPPEN? ......................................................................................... 17
Inleiding freud ........................................................................................................................... 17
De deeltheorieën: driftmodel ......................................................................................................... 17
Inleiding .................................................................................................................................... 17
De deeltheorieën ....................................................................................................................... 18
Een zoekende freud ....................................................................................................................... 20
1) Het affecttraumatheorie ................................................................................................... 20
, 2) Eerste topografie ............................................................................................................. 22
3) Tweede topografie: het structurele model ......................................................................... 26
College 4: A. Freud en M. Mahler ................................................................................................. 28
Objectrelatonele benadering ...................................................................................................... 28
Deeltheorieën ............................................................................................................................... 28
In de behandeling ...................................................................................................................... 29
A. Freud ........................................................................................................................................ 30
8 stappen ontwikkeling naar balans autonomie/verbondenheid ................................................... 31
M. mahler ..................................................................................................................................... 33
Separatie- en individuatieproces (vanaf 3 maand) ....................................................................... 33
Differentiatie (3-8 maand) .......................................................................................................... 33
Practising (8-16 maand) ............................................................................................................. 34
Toenaderingsfase (16-24 maand) (rapprochement) ..................................................................... 34
Toenemende objectconstantie (3 jaar) ........................................................................................ 34
A.freud vs M.mahler................................................................................................................... 35
College 5: Vervolg objectrelationele theorie m.klein en w.r.bion. ‘The independents’ m. balint en
d.w. Winnicot ............................................................................................................................. 36
Vorige les (korte herhaling) ............................................................................................................ 37
M. Klein ........................................................................................................................................ 37
Phantasy ................................................................................................................................... 37
Hanna Segall, 1973 (independent) .............................................................................................. 38
Envy & gratitude ........................................................................................................................ 38
Een zekere mate van agressie is nodig voor zelfbehoud ............................................................. 39
Patiënt autonomer dan freudianen ............................................................................................. 39
Paranoïd-schizoïde en depressieve positie ................................................................................. 40
Depressieve positie ................................................................................................................... 41
Projectieve identificatie ............................................................................................................. 42
Bion (kleiniaan) ............................................................................................................................. 43
Learning from experience ........................................................................................................... 43
αlpha-elementen en βeta-elementen ......................................................................................... 44
Winnicot ....................................................................................................................................... 44
HOLDING .................................................................................................................................. 45
TRUE AND FALSE SELF............................................................................................................... 46
kritiek (EXTRA) ........................................................................................................................... 46
BALINT ......................................................................................................................................... 47
College 6: Kohut en Kernberg ...................................................................................................... 48
Intro (+ NOTITIES) .......................................................................................................................... 48
, Kohut ........................................................................................................................................... 49
2 kernbegrppen ......................................................................................................................... 49
Narcistische persoonlijkheidsstoornis ........................................................................................ 49
Normaal – pathologische narcisme ............................................................................................ 50
Therapie.................................................................................................................................... 50
Stoornissen van het zelf ............................................................................................................. 51
Pathologische vormen van het zelf.............................................................................................. 52
Narcistische persoonlijkheidstoornissen .................................................................................... 52
Kernberg....................................................................................................................................... 53
Inleiding .................................................................................................................................... 53
Innerlijke structuur .................................................................................................................... 53
Ontwikkelingsfasen ................................................................................................................... 53
Gezonde persoonlijkheid ........................................................................................................... 53
Concept ‘structurele pathologie’ ................................................................................................ 54
3 niveaus van persoonlijkheidsorganisatie .................................................................................. 54
3 niveaus van mentaal functioneren ........................................................................................... 55
Therapie.................................................................................................................................... 56
College 7: Gastcollege – complex trauma .................................................................................... 57
INTRO .......................................................................................................................................... 57
Een hedendaags psychodynamisch perspectief op complex trauma ............................................ 57
Spel en speelsnelheid als basis van herstel (examenvraag) ............................................................. 57
De rol van spel binnen psychodynamische kindertherapie ........................................................... 57
Hoe spel wordt aangetast door complex trauma ......................................................................... 57
Waarom dit problematisch is voor ontwikkeling en herstel ........................................................... 58
Hoe speltherapie herstel ondersteunt ......................................................................................... 58
De therapeutische relatie als noodzakelijke voorwaarde .............................................................. 58
Speeltherapie als ruimte voor symbolisering en narratief herstel .................................................. 59
Het neuropsychologische en ontwikkelingspsychologische belang .............................................. 59
Het broaden-and-build model .................................................................................................... 59
College 8: Gehechtheidsmodel bowlby/stern -reflectief functioneren & autonomie en
verbondenheid fonagy/blatt ....................................................................................................... 60
Gehechtheidsmodel ..................................................................................................................... 60
Bowlby ..................................................................................................................................... 60
Stern ........................................................................................................................................ 62
Autonomie en verbondenheid ........................................................................................................ 64
Fonagy ...................................................................................................................................... 64
Blatt ......................................................................................................................................... 68
,College 9: Basisconcepten ......................................................................................................... 71
Inleiding ....................................................................................................................................... 71
Vorige college............................................................................................................................ 71
Vandaag ................................................................................................................................... 71
45’ Video patiënt-therapeut ....................................................................................................... 71
Wat weten tot nu toe over pdt uit de colleges? ............................................................................. 72
Deel 1: Basale concepten .............................................................................................................. 72
BASALE CONCEPTEN 1E GESPREK ............................................................................................. 72
Belang van een goede werkrelatie en setting ............................................................................... 72
Reële relatie en werkrelatie ........................................................................................................ 74
Belang van steun: algemene therapiefactoren (Rogers) ................................................................ 74
Setting als intermediaire ervaringsruimte .................................................................................... 75
Houding van de therapeut .......................................................................................................... 75
Therapeuten.............................................................................................................................. 75
1e gesprekken: preliminaire gesprekken ...................................................................................... 76
Techniek ................................................................................................................................... 76
Tegenoverdracht ....................................................................................................................... 77
Weerstand ................................................................................................................................ 78
College 10: Intake: Indicatiestelling en Psychodynamische formulering ....................................... 80
Deel 2 : psychodynamiek of intrapsychisch conflict ........................................................................ 80
Belang van de relatie in psychodynamische diagnostiek .............................................................. 80
Intake: in kaart brengen van de Psychodynamiek ......................................................................... 81
4 deeltheorieën ......................................................................................................................... 81
Intake: in kaart brengen van de Psychodynamiek (i.k.v. deeltheorieën) ......................................... 82
Het eerste contact ..................................................................................................................... 83
Afweer ...................................................................................................................................... 85
Kernberg legt het uit: .................................................................................................................. 86
Psychodynamische formulering (7 componenten) .......................................................................... 88
Simpel in 4 ................................................................................................................................ 88
Eerste gesprekken: komen tot Diagnostische inschatting ............................................................. 88
Deel 3: proces en techniek ............................................................................................................ 90
Afhankelijkheid van de indicatiestelling ...................................................................................... 90
Intrapsychisch conflict .............................................................................................................. 90
Start: probleem? – verdedigingsmechanismen ............................................................................ 92
Techniek bij Structurele of deficitpathologie ................................................................................ 92
Cruciaal jij structurele problematiek: belang van non-specifieke factoren .................................... 92
Verder....................................................................................................................................... 93
, Complexe emoties bij bps .......................................................................................................... 93
Voorbeeld van defensiemechanisme: Projectie ........................................................................... 93
College 11: Neurotische en structurele pathologie ...................................................................... 94
Vorig college en bijgevoegde tekst .............................................................................................. 94
Leerstof Narc. PS: handboek (p. 241-242) ................................................................................... 94
Video ........................................................................................................................................ 96
Inleiding .................................................................................................................................... 97
Range of narcisme ..................................................................................................................... 98
Probleem met identiteit ............................................................................................................. 98
Kenmerken Narcistische PS ....................................................................................................... 99
Verschil BPS? Ondanks ook borderline structuur (hier hoog functionerend) ................................ 100
Excursus (moet je niet kennen) ................................................................................................. 100
College 12: Persoonlijkheidsproblematieken ............................................................................ 101
Leerstof .................................................................................................................................. 101
Hoc 12 .................................................................................................................................... 101
Doelen PDT................................................................................................................................. 101
Procesdoelen .......................................................................................................................... 101
Vignet paul (casus) .................................................................................................................. 102
Proces? .................................................................................................................................. 102
Meta – doelen PDT ................................................................................................................... 103
Persoonlijkheidsstructuur ........................................................................................................... 103
Vorig college ........................................................................................................................... 103
Oedipale en pre-oedipale problematiek .................................................................................... 104
Persoonlijkheidstructuur ............................................................................................................. 107
VIDEO ..................................................................................................................................... 107
Examenleerstof........................................................................................................................... 108
Handboek ............................................................................................................................... 108
Hoc’s ...................................................................................................................................... 108
Videomateriaal ........................................................................................................................ 108
EXTRA: ..................................................................................................................................... 109
Verwarringen bij termen .............................................................................................................. 109
Hoeveel deeltheorieën? .............................................................................................................. 110
,COLLEGE 1: WAAROM PSYCHODYNAMISCHE PSYCHOTHERAPIE?
0. INLEIDING
VRIJE ASSOCIATIE
Dit is een psychoanalytische techniek waarbij de cliënt zelf begint te spreken en alles zegt dat in hen
opkomt om onbewuste gedachten of problemen te ontdekken. Dat kunnen ook woorden, inzichten,
gevoelens of beelden zijn. En soms verloopt dat moeizamer als de cliënt alleen beelden te zien krijgt.
PSYCHODYNAMISCHE THERAPIE – PSYCHOANALYSE
Vrije associatie oefening bij dit onderwerp (welke woorden komen bv op)
• Trauma uit de kindertijd, Freud, vaag, ongestructureerd, gesprek, het onbewuste, actieve
verwerking, achterhalen van motieven, freudiaanse verspreking…
Verschil
• Psychodynamische therapie
o Meer recente literatuur
o Face-to-face ( liggen op een bank)
o Meer protocollair, maar niet volledig (ook evidence based)
• Psychoanalytische therapie
o Theorieën zijn nog altijd de basis van psychodynamische therapie
o Helemaal niet protocollair
o Intensiever: kan elke dag zijn
• Het zijn beide verschillende praktijkvormen
1. WAAROM PSYCHOTHERAPIE?
• Artikel: ‘Is more psychotherapy a
dead horse?...’
o Zegt eigenlijk dat
psychotherapie niet zo goed
werkt en dat in 80% van de
gevallen er geen reactie is op
psychotherapie.
o Er is wel een genuanceerd en
evidence- based antwoord
op die conclusie. En dat staat
ook in het artikel.
STEPPED CARE*
Als kort dan kort, als groep dan groep. Langdurige individuele psychotherapie behouden voor complexe
problematieken
• Het antwoord op dat artikel is eigenlijk dat we met stepped care moeten werken en wie dat kan
gebruiken.
* Wat? Stepped Care is een zorgmodel waarbij de meest effectieve en minst
intensieve behandeling eerst aan patiënten wordt gegeven. Alleen als dat
klinisch noodzakelijk is, wordt overgegaan op intensieve/specialistische zorg
, • Psychotherapie is namelijk vooral een westers fenomeen, we moeten dus goed nadenken aan
wie we psychotherapie geven
o Bv. in ontwikkelingslanden ga je niet een psychotherapeut naar iedereen sturen.
o Psychotherapie kost namelijk ook veel geld en wordt weinig terug betaald
• Dus best behouden voor complexe problematieken (borderline, neurotische problematieken...)
en voor grote groepen eerder via educatie of CBT helpen.
WERKZAAMHEID PSYCHOTHERAPIE?
(Ingrediënten) Diagnostiek:
ik-sterkte,
Dit zegt de mate hoe klinische interveniëren sociale steun
werkt. (bv. mensen met depressie -4 op hun
bdi. Hoe komt dat?)
• 40% Extratherapeutic Change:
alles wat buiten de therapie zelf
gebeurt en de herstel beinvloedt.
Dingen die niets te maken hebben
met wat je in u therapie doet (bv.
dakloze die een huis kan vinden
door sociale werkers, of andere
sociale steun in economische
situaties)
o Maar diagnostiek kan wel
indirect helpen omdat het
bv. zicht geeft op iemands
sterke en zwakke
omgevinsfactoren, netwerk, coping… (in kaart brengen helpt)
• 30% Common Factors (therapeutische relatie): band van hulpverlener met cliënt of
empathie/warmte. Dit zijn niet specifieke elementen die in bijna alle therapieën aanwezig zijn
ongeacht de gebruikte techniek of methode
• 15% Expectancy (placebo-effects): “nu komt alles goed omdat ik bij een psycholoog ben”
• 15% Techniques: wel specifiek aan de therapie
Vooral de Common Factors en de Extratherapeutic Change zijn belangrijk → belangrijk om op die 2 te
werken.
Therapieën die zich richten op relatie (zoals psychodynamische maar ook systeemtherapie en
gedragstherapie of cliënt centered) dan moeten we ons eigenlijk richten op het belang van de relatie.
• Die zit deels bij de Common Factors, ook bij het placebo (verwachting van wat er gaat gebeuren
tussen de patient en de therapeut)
• En bij psychodynamische therapie zit dat verankert in de techniek!
Psychodynamische therapie is ook belangrijk bij die extratherapeutische factoren door de diagnostiek
• Neuroticus, borderline.. dat moeten we weten zo dat we onze techniek daar op kunnen
aanpassen.
CONCLUSIE: psychodynamische therapie richt zich op die verschillende balkjes in die cirkel
, DODOBIRD VERDICT
• Artikel van Berk (Groepen, 2008): maakt duidelijk wat het dodobird verdict is, en dat is dat alle
verschillende psychotherapievormen evenveel waard en effectiviteit bezitten
• Dat wilt niet zeggen dat die specifieke factoren (zie taart) onbelangrijk zijn. Want veel van de
variantie wordt verklaard door de specifieke opleiding van de therapeut (dus de therapierichting).
Het heeft dus geen zin om die te vergelijken
• Het is belangrijk om een therapierichting te kiezen (belang aan specifieke factoren)
SAMENVATTING
- Er is geen geld om iedereen naar psychotherapie te verwijzen (ook al werkt psychotherapie
beter dan antidepressiva bij depressie) e.g. ontwikkelingslanden
- Een belangrijke subgroep heeft geen baat bij psychotherapie: er is onderzoek nodig naar (de
massa) non-responders maar ook naar hoe we psychotherapie effectiever kunnen maken
- Verschillende therapievormen hebben ongeveer hetzelfde effect: hoe werkt
‘psychotherapie’ dan ondanks de verschillen in stromingen?
Notities: die non-responders, hoe komt het dat ze zo vroeg gestopt zijn? Dan heeft het vaak te maken met
de relatie en dat wordt niet echt geanalyseerd.
WERKING PSYCHOTHERAPIE
Hoe werkt psychotherapie als al die andere stromingen ongeveer op dezelfde manier werken?
• Wat weten we over wat helpt in effectiviteit
o Wat werkt voor wie? Matching pt/type therapie
▪ afstemmen (matchen) van de therapeut (pt -
psychotherapeut/therapeutist) met het type patiënt en de therapievorm
o Frequentie van sessies (beter 2x dan 1x per week)
• Belang van therapeutenfactoren zoals
o Overtuigingskracht
o Verbale flexibiliteit
o En interpersoonlijke vaardigheden: (wie is de therapeut? Is die in staat om een relatie
te hebben? Hoe goed kan die dat? Kan die zich goed aanpassen…)
In deze video wordt er discussie gehouden met iemand die
CBT vertegenwoordigt en de andere relatie gerichte
therapie vormen (client centered, psychodynamische)
PSYCHODYNAMISCHE
THERAPIE
2025-2026
VUB
Jadiana
,INHOUDSTAFEL
College 1: waarom psychodynamische psychotherapie? ............................................................... 6
0. Inleiding ................................................................................................................................ 6
Vrije associatie ............................................................................................................................ 6
Psychodynamische therapie – psychoanalyse ............................................................................... 6
1. Waarom psychotherapie? ...................................................................................................... 6
Stepped care* ............................................................................................................................. 6
Werkzaamheid psychotherapie? .................................................................................................. 7
Dodobird verdict.......................................................................................................................... 8
Samenvatting .............................................................................................................................. 8
Werking psychotherapie .............................................................................................................. 8
Conclusie ................................................................................................................................... 9
2. Wat is psychodynamische therapie? ....................................................................................... 9
Basisingrediënten ...................................................................................................................... 10
3. (HOE) werkt het? .................................................................................................................. 10
4. Een voorbeeld...................................................................................................................... 11
Aanpak ‘somatische symptoomstoornissen’ ............................................................................... 12
5. Conclusie ............................................................................................................................ 12
College 2: Basisassumpties PDT ................................................................................................. 13
Basisassumpties (p. 16-17 handboek) ............................................................................................ 13
Tabel: basisassumpties van psychodynamische aanpak van psychopathologieën ........................ 15
Hoe werkt PDT: basisprincipes ...................................................................................................... 15
Misvattingen ............................................................................................................................. 15
Artikel “THAT was then, this is now: psychoanalytic psychotherapy for the rest of us” voorbeelden 15
Herhaling: 4 basisprincpes van pdt ............................................................................................. 16
Onderscheidende technische kenmerken ................................................................................... 16
Herhaling( zie taart eerste les) .................................................................................................... 16
College 3: Het onbewuste ........................................................................................................... 17
Nabespreking film ......................................................................................................................... 17
Wat blijft hangen? kERNBEGRIPPEN? ......................................................................................... 17
Inleiding freud ........................................................................................................................... 17
De deeltheorieën: driftmodel ......................................................................................................... 17
Inleiding .................................................................................................................................... 17
De deeltheorieën ....................................................................................................................... 18
Een zoekende freud ....................................................................................................................... 20
1) Het affecttraumatheorie ................................................................................................... 20
, 2) Eerste topografie ............................................................................................................. 22
3) Tweede topografie: het structurele model ......................................................................... 26
College 4: A. Freud en M. Mahler ................................................................................................. 28
Objectrelatonele benadering ...................................................................................................... 28
Deeltheorieën ............................................................................................................................... 28
In de behandeling ...................................................................................................................... 29
A. Freud ........................................................................................................................................ 30
8 stappen ontwikkeling naar balans autonomie/verbondenheid ................................................... 31
M. mahler ..................................................................................................................................... 33
Separatie- en individuatieproces (vanaf 3 maand) ....................................................................... 33
Differentiatie (3-8 maand) .......................................................................................................... 33
Practising (8-16 maand) ............................................................................................................. 34
Toenaderingsfase (16-24 maand) (rapprochement) ..................................................................... 34
Toenemende objectconstantie (3 jaar) ........................................................................................ 34
A.freud vs M.mahler................................................................................................................... 35
College 5: Vervolg objectrelationele theorie m.klein en w.r.bion. ‘The independents’ m. balint en
d.w. Winnicot ............................................................................................................................. 36
Vorige les (korte herhaling) ............................................................................................................ 37
M. Klein ........................................................................................................................................ 37
Phantasy ................................................................................................................................... 37
Hanna Segall, 1973 (independent) .............................................................................................. 38
Envy & gratitude ........................................................................................................................ 38
Een zekere mate van agressie is nodig voor zelfbehoud ............................................................. 39
Patiënt autonomer dan freudianen ............................................................................................. 39
Paranoïd-schizoïde en depressieve positie ................................................................................. 40
Depressieve positie ................................................................................................................... 41
Projectieve identificatie ............................................................................................................. 42
Bion (kleiniaan) ............................................................................................................................. 43
Learning from experience ........................................................................................................... 43
αlpha-elementen en βeta-elementen ......................................................................................... 44
Winnicot ....................................................................................................................................... 44
HOLDING .................................................................................................................................. 45
TRUE AND FALSE SELF............................................................................................................... 46
kritiek (EXTRA) ........................................................................................................................... 46
BALINT ......................................................................................................................................... 47
College 6: Kohut en Kernberg ...................................................................................................... 48
Intro (+ NOTITIES) .......................................................................................................................... 48
, Kohut ........................................................................................................................................... 49
2 kernbegrppen ......................................................................................................................... 49
Narcistische persoonlijkheidsstoornis ........................................................................................ 49
Normaal – pathologische narcisme ............................................................................................ 50
Therapie.................................................................................................................................... 50
Stoornissen van het zelf ............................................................................................................. 51
Pathologische vormen van het zelf.............................................................................................. 52
Narcistische persoonlijkheidstoornissen .................................................................................... 52
Kernberg....................................................................................................................................... 53
Inleiding .................................................................................................................................... 53
Innerlijke structuur .................................................................................................................... 53
Ontwikkelingsfasen ................................................................................................................... 53
Gezonde persoonlijkheid ........................................................................................................... 53
Concept ‘structurele pathologie’ ................................................................................................ 54
3 niveaus van persoonlijkheidsorganisatie .................................................................................. 54
3 niveaus van mentaal functioneren ........................................................................................... 55
Therapie.................................................................................................................................... 56
College 7: Gastcollege – complex trauma .................................................................................... 57
INTRO .......................................................................................................................................... 57
Een hedendaags psychodynamisch perspectief op complex trauma ............................................ 57
Spel en speelsnelheid als basis van herstel (examenvraag) ............................................................. 57
De rol van spel binnen psychodynamische kindertherapie ........................................................... 57
Hoe spel wordt aangetast door complex trauma ......................................................................... 57
Waarom dit problematisch is voor ontwikkeling en herstel ........................................................... 58
Hoe speltherapie herstel ondersteunt ......................................................................................... 58
De therapeutische relatie als noodzakelijke voorwaarde .............................................................. 58
Speeltherapie als ruimte voor symbolisering en narratief herstel .................................................. 59
Het neuropsychologische en ontwikkelingspsychologische belang .............................................. 59
Het broaden-and-build model .................................................................................................... 59
College 8: Gehechtheidsmodel bowlby/stern -reflectief functioneren & autonomie en
verbondenheid fonagy/blatt ....................................................................................................... 60
Gehechtheidsmodel ..................................................................................................................... 60
Bowlby ..................................................................................................................................... 60
Stern ........................................................................................................................................ 62
Autonomie en verbondenheid ........................................................................................................ 64
Fonagy ...................................................................................................................................... 64
Blatt ......................................................................................................................................... 68
,College 9: Basisconcepten ......................................................................................................... 71
Inleiding ....................................................................................................................................... 71
Vorige college............................................................................................................................ 71
Vandaag ................................................................................................................................... 71
45’ Video patiënt-therapeut ....................................................................................................... 71
Wat weten tot nu toe over pdt uit de colleges? ............................................................................. 72
Deel 1: Basale concepten .............................................................................................................. 72
BASALE CONCEPTEN 1E GESPREK ............................................................................................. 72
Belang van een goede werkrelatie en setting ............................................................................... 72
Reële relatie en werkrelatie ........................................................................................................ 74
Belang van steun: algemene therapiefactoren (Rogers) ................................................................ 74
Setting als intermediaire ervaringsruimte .................................................................................... 75
Houding van de therapeut .......................................................................................................... 75
Therapeuten.............................................................................................................................. 75
1e gesprekken: preliminaire gesprekken ...................................................................................... 76
Techniek ................................................................................................................................... 76
Tegenoverdracht ....................................................................................................................... 77
Weerstand ................................................................................................................................ 78
College 10: Intake: Indicatiestelling en Psychodynamische formulering ....................................... 80
Deel 2 : psychodynamiek of intrapsychisch conflict ........................................................................ 80
Belang van de relatie in psychodynamische diagnostiek .............................................................. 80
Intake: in kaart brengen van de Psychodynamiek ......................................................................... 81
4 deeltheorieën ......................................................................................................................... 81
Intake: in kaart brengen van de Psychodynamiek (i.k.v. deeltheorieën) ......................................... 82
Het eerste contact ..................................................................................................................... 83
Afweer ...................................................................................................................................... 85
Kernberg legt het uit: .................................................................................................................. 86
Psychodynamische formulering (7 componenten) .......................................................................... 88
Simpel in 4 ................................................................................................................................ 88
Eerste gesprekken: komen tot Diagnostische inschatting ............................................................. 88
Deel 3: proces en techniek ............................................................................................................ 90
Afhankelijkheid van de indicatiestelling ...................................................................................... 90
Intrapsychisch conflict .............................................................................................................. 90
Start: probleem? – verdedigingsmechanismen ............................................................................ 92
Techniek bij Structurele of deficitpathologie ................................................................................ 92
Cruciaal jij structurele problematiek: belang van non-specifieke factoren .................................... 92
Verder....................................................................................................................................... 93
, Complexe emoties bij bps .......................................................................................................... 93
Voorbeeld van defensiemechanisme: Projectie ........................................................................... 93
College 11: Neurotische en structurele pathologie ...................................................................... 94
Vorig college en bijgevoegde tekst .............................................................................................. 94
Leerstof Narc. PS: handboek (p. 241-242) ................................................................................... 94
Video ........................................................................................................................................ 96
Inleiding .................................................................................................................................... 97
Range of narcisme ..................................................................................................................... 98
Probleem met identiteit ............................................................................................................. 98
Kenmerken Narcistische PS ....................................................................................................... 99
Verschil BPS? Ondanks ook borderline structuur (hier hoog functionerend) ................................ 100
Excursus (moet je niet kennen) ................................................................................................. 100
College 12: Persoonlijkheidsproblematieken ............................................................................ 101
Leerstof .................................................................................................................................. 101
Hoc 12 .................................................................................................................................... 101
Doelen PDT................................................................................................................................. 101
Procesdoelen .......................................................................................................................... 101
Vignet paul (casus) .................................................................................................................. 102
Proces? .................................................................................................................................. 102
Meta – doelen PDT ................................................................................................................... 103
Persoonlijkheidsstructuur ........................................................................................................... 103
Vorig college ........................................................................................................................... 103
Oedipale en pre-oedipale problematiek .................................................................................... 104
Persoonlijkheidstructuur ............................................................................................................. 107
VIDEO ..................................................................................................................................... 107
Examenleerstof........................................................................................................................... 108
Handboek ............................................................................................................................... 108
Hoc’s ...................................................................................................................................... 108
Videomateriaal ........................................................................................................................ 108
EXTRA: ..................................................................................................................................... 109
Verwarringen bij termen .............................................................................................................. 109
Hoeveel deeltheorieën? .............................................................................................................. 110
,COLLEGE 1: WAAROM PSYCHODYNAMISCHE PSYCHOTHERAPIE?
0. INLEIDING
VRIJE ASSOCIATIE
Dit is een psychoanalytische techniek waarbij de cliënt zelf begint te spreken en alles zegt dat in hen
opkomt om onbewuste gedachten of problemen te ontdekken. Dat kunnen ook woorden, inzichten,
gevoelens of beelden zijn. En soms verloopt dat moeizamer als de cliënt alleen beelden te zien krijgt.
PSYCHODYNAMISCHE THERAPIE – PSYCHOANALYSE
Vrije associatie oefening bij dit onderwerp (welke woorden komen bv op)
• Trauma uit de kindertijd, Freud, vaag, ongestructureerd, gesprek, het onbewuste, actieve
verwerking, achterhalen van motieven, freudiaanse verspreking…
Verschil
• Psychodynamische therapie
o Meer recente literatuur
o Face-to-face ( liggen op een bank)
o Meer protocollair, maar niet volledig (ook evidence based)
• Psychoanalytische therapie
o Theorieën zijn nog altijd de basis van psychodynamische therapie
o Helemaal niet protocollair
o Intensiever: kan elke dag zijn
• Het zijn beide verschillende praktijkvormen
1. WAAROM PSYCHOTHERAPIE?
• Artikel: ‘Is more psychotherapy a
dead horse?...’
o Zegt eigenlijk dat
psychotherapie niet zo goed
werkt en dat in 80% van de
gevallen er geen reactie is op
psychotherapie.
o Er is wel een genuanceerd en
evidence- based antwoord
op die conclusie. En dat staat
ook in het artikel.
STEPPED CARE*
Als kort dan kort, als groep dan groep. Langdurige individuele psychotherapie behouden voor complexe
problematieken
• Het antwoord op dat artikel is eigenlijk dat we met stepped care moeten werken en wie dat kan
gebruiken.
* Wat? Stepped Care is een zorgmodel waarbij de meest effectieve en minst
intensieve behandeling eerst aan patiënten wordt gegeven. Alleen als dat
klinisch noodzakelijk is, wordt overgegaan op intensieve/specialistische zorg
, • Psychotherapie is namelijk vooral een westers fenomeen, we moeten dus goed nadenken aan
wie we psychotherapie geven
o Bv. in ontwikkelingslanden ga je niet een psychotherapeut naar iedereen sturen.
o Psychotherapie kost namelijk ook veel geld en wordt weinig terug betaald
• Dus best behouden voor complexe problematieken (borderline, neurotische problematieken...)
en voor grote groepen eerder via educatie of CBT helpen.
WERKZAAMHEID PSYCHOTHERAPIE?
(Ingrediënten) Diagnostiek:
ik-sterkte,
Dit zegt de mate hoe klinische interveniëren sociale steun
werkt. (bv. mensen met depressie -4 op hun
bdi. Hoe komt dat?)
• 40% Extratherapeutic Change:
alles wat buiten de therapie zelf
gebeurt en de herstel beinvloedt.
Dingen die niets te maken hebben
met wat je in u therapie doet (bv.
dakloze die een huis kan vinden
door sociale werkers, of andere
sociale steun in economische
situaties)
o Maar diagnostiek kan wel
indirect helpen omdat het
bv. zicht geeft op iemands
sterke en zwakke
omgevinsfactoren, netwerk, coping… (in kaart brengen helpt)
• 30% Common Factors (therapeutische relatie): band van hulpverlener met cliënt of
empathie/warmte. Dit zijn niet specifieke elementen die in bijna alle therapieën aanwezig zijn
ongeacht de gebruikte techniek of methode
• 15% Expectancy (placebo-effects): “nu komt alles goed omdat ik bij een psycholoog ben”
• 15% Techniques: wel specifiek aan de therapie
Vooral de Common Factors en de Extratherapeutic Change zijn belangrijk → belangrijk om op die 2 te
werken.
Therapieën die zich richten op relatie (zoals psychodynamische maar ook systeemtherapie en
gedragstherapie of cliënt centered) dan moeten we ons eigenlijk richten op het belang van de relatie.
• Die zit deels bij de Common Factors, ook bij het placebo (verwachting van wat er gaat gebeuren
tussen de patient en de therapeut)
• En bij psychodynamische therapie zit dat verankert in de techniek!
Psychodynamische therapie is ook belangrijk bij die extratherapeutische factoren door de diagnostiek
• Neuroticus, borderline.. dat moeten we weten zo dat we onze techniek daar op kunnen
aanpassen.
CONCLUSIE: psychodynamische therapie richt zich op die verschillende balkjes in die cirkel
, DODOBIRD VERDICT
• Artikel van Berk (Groepen, 2008): maakt duidelijk wat het dodobird verdict is, en dat is dat alle
verschillende psychotherapievormen evenveel waard en effectiviteit bezitten
• Dat wilt niet zeggen dat die specifieke factoren (zie taart) onbelangrijk zijn. Want veel van de
variantie wordt verklaard door de specifieke opleiding van de therapeut (dus de therapierichting).
Het heeft dus geen zin om die te vergelijken
• Het is belangrijk om een therapierichting te kiezen (belang aan specifieke factoren)
SAMENVATTING
- Er is geen geld om iedereen naar psychotherapie te verwijzen (ook al werkt psychotherapie
beter dan antidepressiva bij depressie) e.g. ontwikkelingslanden
- Een belangrijke subgroep heeft geen baat bij psychotherapie: er is onderzoek nodig naar (de
massa) non-responders maar ook naar hoe we psychotherapie effectiever kunnen maken
- Verschillende therapievormen hebben ongeveer hetzelfde effect: hoe werkt
‘psychotherapie’ dan ondanks de verschillen in stromingen?
Notities: die non-responders, hoe komt het dat ze zo vroeg gestopt zijn? Dan heeft het vaak te maken met
de relatie en dat wordt niet echt geanalyseerd.
WERKING PSYCHOTHERAPIE
Hoe werkt psychotherapie als al die andere stromingen ongeveer op dezelfde manier werken?
• Wat weten we over wat helpt in effectiviteit
o Wat werkt voor wie? Matching pt/type therapie
▪ afstemmen (matchen) van de therapeut (pt -
psychotherapeut/therapeutist) met het type patiënt en de therapievorm
o Frequentie van sessies (beter 2x dan 1x per week)
• Belang van therapeutenfactoren zoals
o Overtuigingskracht
o Verbale flexibiliteit
o En interpersoonlijke vaardigheden: (wie is de therapeut? Is die in staat om een relatie
te hebben? Hoe goed kan die dat? Kan die zich goed aanpassen…)
In deze video wordt er discussie gehouden met iemand die
CBT vertegenwoordigt en de andere relatie gerichte
therapie vormen (client centered, psychodynamische)
