CRIMINALITEIT EN SAMENLEVING
KRISTOF VERFAILLIE, ACADEMIEJAAR 2024 – 2025
• Lesopnames meteen na de les
• Punten goed (…in tweede zittijd)
• Schriftelijk examen met open vragen
o Uit eerste deel (deze les)
o Een grotere vraag (over een van de fenomenen die we gaan bekijken)
o Kleinere vraag (over de teksten , obv de cursus (inzicht))
• Voorkennis inleiding tot de criminologie (BA1) en tcv (BA2)
“Wie criminaliteit wil begrijpen moet de samenleving begrijpen”
Doel van de cursus: criminaliteit kan niet begrepen worden vanuit de individuele motieven,
overtuigingen of keuzes van daders. Criminaliteit ontstaat in, en krijgt vorm door, de samenleving.
• Criminaliteit = samenleving
• Fenomenen van criminaliteit (terrorisme, cybercrime, genocide, …) die verbonden zijn aan
de samenleving waarin die kan ontstaan en kan manifesteren
• Steeds maatschappelijke context in rekening houden (vb bij druggebruik in bx)
Hoofdstuk 1: Drie populaire misvattingen over de oorzaken van criminaliteit
Criminaliteit wordt vaak gezien als een individuele handeling, gepleegd door mensen die ofwel “ziek”
of “slecht” zijn (abnormaal), ofwel gepleegd door mensen die een weloverwogen keuze, een kosten-
baten analyse, hebben gemaakt (normaal).
ABNORMAAL NORMAAL
• Een ziekte, een afwijking, een • Een fenomeen gepleegd door mensen
manifestatie van het kwaad die een rationele keuze maken
• Criminelen zijn anders • Criminelen net als wij
‘abnormaal’ of ‘normaal’ betekend niet dat dat waar of oké is… het is echter belangrijk om
opvattingen die in de samenleving bestaan (vb incels) te begrijpen door die te onderzoeken
3 soorten discours
(1) “Criminaliteit als manifestatie van het kwaad”
• Seriemoordenaars
o Dutroux, Tsjikatilo, Hitler, Stalin, Bundy, Richard Ramirez, Dahmer,
• Individueen die antwoorden aan het ‘abnormale monster’ -idee dat niet binnen de
samenleving past en waartegen de samenleving zich moet weren
o Vb Satanisme, seksuele dysfuncties, abnormale jeugd, …
• Spreken vaak hard tegen in de verbeelding
o Beantwoorden vaak niet aan het beeld van dat abnormale monster
o Vb Dutroux was de ideale schoonzoon, rechtenstudent, …
• Misleiden van de samenleving door een selecte groep misdadigers die ‘het kwade’
representeren , men moet zich daartegen weren voor die de samenleving kan infiltreren en
misleiden
o Vb Hitler
• Idee van een menselijke natuur die kwaadaardig is
o Uit zich duidelijk in series vb ‘The rise of evil’, ‘Horrific evil serial killer’, …
• Conflict tussen twee tegengestelde krachten (regels >< natuur), waarbij zodra beschaving
wegvalt, de mens zijn (primitieve, gewelddadige) natuur gaat volgen
, Toepassing: Tempeliers
• Een middeleeuwse ridderorde die pelgrims beschermde tijdens de Kruistochten en later
werd opgeheven in 1312.
o Hoe komt het dat geestelijken geweld mogen plegen?
o Liber ad milites templi de laude novae militiae (Bernard van Clairvaux,+-1136)
o Onderscheid maken tussen homicide (het doden van de mens) en manicide (=
het doden van het kwaad zelf, wat god enkel maar kan aanmoedigen)
o Legitimering van hun bestaan
Wanneer men vertrekt uit de visie dat criminaliteit een manifestatie va het kwade is vertrekt men
vanuit enkele vooronderstellingen (die diepe wortels in het verleden hebben), men zegt dus ;
• Criminaliteit is een bewuste morele keuze (“Criminelen kiezen bewust voor het kwaad”)
o Ze doen het kwade omdat het in hen zit, niet noodzakelijk voor de voordelen ervan,
Hij is slecht en verkiest het zondige immorele boven het goede
o Dit is de reden waarom ze streng gestraft moeten worden
§ Er is een kwaliteit in de mens die maakt dat je het slechte kiest
§ Maar… je kiest daarvoor! = vrije wil variant
§ >< verschil met het determinisme
• Criminaliteit is een onveranderlijke eigenschap van bepaalde mensen (“Criminelen zijn
onverbeterlijk slecht”)
o Determinisme-variant
o Maakt dat we het kwade doen, we kunnen niet anders (van nature)
o >< niet de keuze (zoals de eerste variant binnen dit perspectief)
• Criminaliteit is zichtbaar
o Fysieke kenmerken als bewijs voor morele bedorvenheid of kwaadaardigheid
o Vb, bezetenheid, exorcisme, heksen
o Belangrijke variant; ‘die leek gewoon een normale persoon, ik zag niet dat die zo was’
bij vb mensen rondom seriemoordenaars
§ Alsof men het kwade zou kunnen herkennen aan fysieke kenmerken
• Dualistische visie
o Samenleving wordt ingedeeld in goede en kwade categorie
§ Cultureel!!
§ Vb uit zich ook in films (star wars)
o Oorlogsretoriek (oorlog voeren tegen iets)
• Streng stra=en en eliminatie als oplossing voor criminaliteit
o Als criminaliteit een uiting is van het kwade dat in jou dit (determineert)
o Een strijd tussen het goede >< kwade waarin het kwade geelemineerd moet worden
§ Door streng te straeen
Dit perspectief krijgt echter ook kritieken;
• Een normatieve beoordeling van gedrag, maar geen verklaring voor het gedrag
o Maken een beoordeling dat iets ‘evil’ is (vanuit de uiting van onze kwaadheid van wat
we zien), maar verklaren niet waarom ze overgaan tot deze feiten
• Ofwel is het een individuele vrije keuze die niet kan worden verklaard , ofwel het gevolg
van een eigenschap (‘kwade’) die niet kan worden verklaard
o Het is ofwel een rationele keuze, maar slecht een omschrijving (slechts ‘evil’)
o Het is ofwel een deterministische kwaadheid dat men niet weet wat het is
• Daderschap uit zich niet in fysieke kenmerken
o Failliet van Lombroso
o Vb aflezen van emoties van mensen heeft beperkingen
• Een dualistische visie die de wereld opdeelt in goed en kwaad doet dat steeds in functie
van een specifieke ideologie of wereldbeeld (belang cultureel, historisch-religieuze context)
,(2) “Criminaliteit is een ziekte”
• Criminaliteit heeft een pathologische basis
o Idee van een gezonde, normale mens waarbij afwijkingen zorgen voor een
abnormaliteit
o Die abnormaliteit is de oorzaak van criminaliteit
• Criminaliteit is een duidelijk identificeerbare individuele eigenschap die gedrag stuurt
o Onderverdeling in goed >< kwaad, normaal >< abnormaal
• Dualistische visie: er zijn gezonde en criminele individuen en beide zijn duidelijk te
onderscheiden van elkaar
o Vertaald in een zichtbaarheidssociologie (zien dat iets wel/niet mis is)
o Duidelijk lokaliseerbare afwijkingen (directe lineaire causaliteit) (→ determinisme)
Ook dit perspectief brengt kritieken met zich mee:
• Reductionisme; ontbreken van een maatschappelijke context
o Hele gedrag wordt gereduceert tot enkel lichamelijke eigenschappen
• Problematische opvatting over causaliteit
o Lichamelijke kenmerken causaal gelinkt met gedrag
§ Vb hersentrauma’s en hormonale invloed op agressie voetbalspelers
§ Vb eetstoornis
o Maar ruimere discussie van maatschappelijke context heeft ook een invloed op
lichamelijke processen en kan daar niet los van staan!!!
§ Pathologische directe oorzaak is de fout bij dit model
§ Want die staan steeds in functie van een maatschappelijke context
• Een dualistische visie die de wereld opdeelt in goed en kwaad (gezond en niet gezond) doet
dat steeds in functie van een specifieke ideologie of wereldbeeld
(3) “Criminaliteit is een berekende keuze” = kosten baten
Gary Becker (1930 – 2014)
• Econoom en socioloog (University of Chicago)
• Nobelprijs Economie (1992)
• Toepassing van economische inzichten op het verklaren van menselijk gedrag
• Crime and punishment: an economic approach". Journal of Political Economy. 76 (2): 169–217
Criminelen zijn mensen net zoals wij, die obv een KEUZE gaan handelen obv een specifieke redenering
Routineactiviteitentheorie Rational-choice-theorie
• Deze theorie stelt dat criminaliteit ontstaat als drie factoren • Criminelen wegen de kosten en baten van een misdaad af. Als
samenkomen: de voordelen groter lijken dan de risico’s, besluiten ze om de
• 1. Gemotiveerde dader, misdaad te plegen.
• 2. Geschikt doelwit, en • Voorbeeld: Iemand besluit een auto te stelen omdat het
• 3. Afwezigheid van toezicht. gemakkelijk is en de kans om gepakt te worden klein is.
• Voorbeeld: Een onbeheerde fiets wordt gestolen door een
voorbijganger (dader), omdat er geen bewaking is.
• Criminaliteit is “normaal” (rationele keuze)
• Criminaliteit is niet de uitkomst van biologische verschillen, socialisatieprocessen of sociaal
leergedrag maar moet begrepen worden in functie van gedragsmogelijkheden en
gedragsbeperkingen (kosten en baten)
o Samenleving speelt een rol in gelegenheden creeren voor het individu waarin die
criminaliteit kan plegen
§ Vb. jongeren plegen meer criminaliteit dan ouderen omdat ze minder te
verliezen hebben dan mensen op latere leeftijd (status, etc.)
§ Vb. er wordt minder ingebroken wanneer de beveiliging van woningen
verbetert omdat het daardoor minder aantrekkelijk is om in te breken
o Basis redenering voor alle fenomenen
, • 10 principes (Felson en Clark, 1998; Kleemans, 2001: 165-166)
o 1. Gelegenheid speelt een rol bij het veroorzaken van alle vormen van criminaliteit
§ Gelegenheid vormt het begin voor alles
o 2. Gelegenheden tot criminaliteit zijn zeer specifiek
§ Verschilt voor cybercrime dan voor winkeldiefstal
o 3. Gelegenheden tot criminaliteit kennen concentraties in tijd en ruimte
§ Kust >< stad , Zomer >< werkweek >< weekend
§ Ongelijk verdeeld
o 4. Gelegenheden tot criminaliteit worden bepaald door alledaagse activiteiten
§ Criminaliteit is niets uitzonderlijk
§ Het is een fenomeen dat ontstaat in de alledaagse stroom der dingen
§ Door het ontstaan van gelegenheden
• Zowel dader- als slachtoeerkant
• Vb treinstations, steegjes
o 5. Een criminele gebeurtenis veroorzaakt weer de gelegenheid tot een andere
criminele gebeurtenis
§ Zelden een fenomeen op zich
§ Criminele organisaties – terrorisme – drugscriminaliteit
• Steeds gelinkt
• Een feit creert nieuwe gelegenheden en feiten
o 6. Bepaalde producten bieden betere mogelijkheden voor criminaliteit dan andere
§ Vb alarmsystemen
o 7. Sociale en technologische veranderingen veroorzaken nieuwe mogelijkheden voor
criminaliteit
§ Opkomst internet, smartphones, AI, …
§ Steeds nieuwe mogelijkheden die gelegenheden creert om criinaliteit te
plegen
• Die men misschien ervoor niet had gepleegd, omdat die
mogelijkheden er nog niet waren (kosten-baten analyse) en nu de
gelegenheid er wel is door nieuwe mogelijkheden (als AI)
o 8. Criminaliteit kan worden bestreden door gelegenheids-beperkende maatregelen
§ Het onmogelijk maken van criminaliteit te plegen door maatregelen te
nemen die die gelegenheden beperken
§ Vb daklozen bestrijden door infrastructuur
o 9. Gelegenheidsbeperkende maatregelen leiden niet noodzakelijk tot een
verplaatsing van het probleem
o 10. Gerichte maatregelen kunnen zelfs een nog grotere criminaliteitsreductie
veroorzaken
Dit model krijgt echter ook kritieken;
• Niet weerlegbaar!!!
o steeds in voordeel van de dader!!
• Houd geen rekening met emotionele mens
o Mens is meer dan een stabiele rationele keuze
o Ze maken niet voor alles een kosten-baten analyse
§ Niet elk gedrag kan worden verklaard obv dit model
§ Dit model lijkt heel wetenschappelijk dat elk gedrag kan verklaren, maar het
verklaard eigenlijk niks
*check ppt, hij heeft nog laatste slides toegevoegd
KRISTOF VERFAILLIE, ACADEMIEJAAR 2024 – 2025
• Lesopnames meteen na de les
• Punten goed (…in tweede zittijd)
• Schriftelijk examen met open vragen
o Uit eerste deel (deze les)
o Een grotere vraag (over een van de fenomenen die we gaan bekijken)
o Kleinere vraag (over de teksten , obv de cursus (inzicht))
• Voorkennis inleiding tot de criminologie (BA1) en tcv (BA2)
“Wie criminaliteit wil begrijpen moet de samenleving begrijpen”
Doel van de cursus: criminaliteit kan niet begrepen worden vanuit de individuele motieven,
overtuigingen of keuzes van daders. Criminaliteit ontstaat in, en krijgt vorm door, de samenleving.
• Criminaliteit = samenleving
• Fenomenen van criminaliteit (terrorisme, cybercrime, genocide, …) die verbonden zijn aan
de samenleving waarin die kan ontstaan en kan manifesteren
• Steeds maatschappelijke context in rekening houden (vb bij druggebruik in bx)
Hoofdstuk 1: Drie populaire misvattingen over de oorzaken van criminaliteit
Criminaliteit wordt vaak gezien als een individuele handeling, gepleegd door mensen die ofwel “ziek”
of “slecht” zijn (abnormaal), ofwel gepleegd door mensen die een weloverwogen keuze, een kosten-
baten analyse, hebben gemaakt (normaal).
ABNORMAAL NORMAAL
• Een ziekte, een afwijking, een • Een fenomeen gepleegd door mensen
manifestatie van het kwaad die een rationele keuze maken
• Criminelen zijn anders • Criminelen net als wij
‘abnormaal’ of ‘normaal’ betekend niet dat dat waar of oké is… het is echter belangrijk om
opvattingen die in de samenleving bestaan (vb incels) te begrijpen door die te onderzoeken
3 soorten discours
(1) “Criminaliteit als manifestatie van het kwaad”
• Seriemoordenaars
o Dutroux, Tsjikatilo, Hitler, Stalin, Bundy, Richard Ramirez, Dahmer,
• Individueen die antwoorden aan het ‘abnormale monster’ -idee dat niet binnen de
samenleving past en waartegen de samenleving zich moet weren
o Vb Satanisme, seksuele dysfuncties, abnormale jeugd, …
• Spreken vaak hard tegen in de verbeelding
o Beantwoorden vaak niet aan het beeld van dat abnormale monster
o Vb Dutroux was de ideale schoonzoon, rechtenstudent, …
• Misleiden van de samenleving door een selecte groep misdadigers die ‘het kwade’
representeren , men moet zich daartegen weren voor die de samenleving kan infiltreren en
misleiden
o Vb Hitler
• Idee van een menselijke natuur die kwaadaardig is
o Uit zich duidelijk in series vb ‘The rise of evil’, ‘Horrific evil serial killer’, …
• Conflict tussen twee tegengestelde krachten (regels >< natuur), waarbij zodra beschaving
wegvalt, de mens zijn (primitieve, gewelddadige) natuur gaat volgen
, Toepassing: Tempeliers
• Een middeleeuwse ridderorde die pelgrims beschermde tijdens de Kruistochten en later
werd opgeheven in 1312.
o Hoe komt het dat geestelijken geweld mogen plegen?
o Liber ad milites templi de laude novae militiae (Bernard van Clairvaux,+-1136)
o Onderscheid maken tussen homicide (het doden van de mens) en manicide (=
het doden van het kwaad zelf, wat god enkel maar kan aanmoedigen)
o Legitimering van hun bestaan
Wanneer men vertrekt uit de visie dat criminaliteit een manifestatie va het kwade is vertrekt men
vanuit enkele vooronderstellingen (die diepe wortels in het verleden hebben), men zegt dus ;
• Criminaliteit is een bewuste morele keuze (“Criminelen kiezen bewust voor het kwaad”)
o Ze doen het kwade omdat het in hen zit, niet noodzakelijk voor de voordelen ervan,
Hij is slecht en verkiest het zondige immorele boven het goede
o Dit is de reden waarom ze streng gestraft moeten worden
§ Er is een kwaliteit in de mens die maakt dat je het slechte kiest
§ Maar… je kiest daarvoor! = vrije wil variant
§ >< verschil met het determinisme
• Criminaliteit is een onveranderlijke eigenschap van bepaalde mensen (“Criminelen zijn
onverbeterlijk slecht”)
o Determinisme-variant
o Maakt dat we het kwade doen, we kunnen niet anders (van nature)
o >< niet de keuze (zoals de eerste variant binnen dit perspectief)
• Criminaliteit is zichtbaar
o Fysieke kenmerken als bewijs voor morele bedorvenheid of kwaadaardigheid
o Vb, bezetenheid, exorcisme, heksen
o Belangrijke variant; ‘die leek gewoon een normale persoon, ik zag niet dat die zo was’
bij vb mensen rondom seriemoordenaars
§ Alsof men het kwade zou kunnen herkennen aan fysieke kenmerken
• Dualistische visie
o Samenleving wordt ingedeeld in goede en kwade categorie
§ Cultureel!!
§ Vb uit zich ook in films (star wars)
o Oorlogsretoriek (oorlog voeren tegen iets)
• Streng stra=en en eliminatie als oplossing voor criminaliteit
o Als criminaliteit een uiting is van het kwade dat in jou dit (determineert)
o Een strijd tussen het goede >< kwade waarin het kwade geelemineerd moet worden
§ Door streng te straeen
Dit perspectief krijgt echter ook kritieken;
• Een normatieve beoordeling van gedrag, maar geen verklaring voor het gedrag
o Maken een beoordeling dat iets ‘evil’ is (vanuit de uiting van onze kwaadheid van wat
we zien), maar verklaren niet waarom ze overgaan tot deze feiten
• Ofwel is het een individuele vrije keuze die niet kan worden verklaard , ofwel het gevolg
van een eigenschap (‘kwade’) die niet kan worden verklaard
o Het is ofwel een rationele keuze, maar slecht een omschrijving (slechts ‘evil’)
o Het is ofwel een deterministische kwaadheid dat men niet weet wat het is
• Daderschap uit zich niet in fysieke kenmerken
o Failliet van Lombroso
o Vb aflezen van emoties van mensen heeft beperkingen
• Een dualistische visie die de wereld opdeelt in goed en kwaad doet dat steeds in functie
van een specifieke ideologie of wereldbeeld (belang cultureel, historisch-religieuze context)
,(2) “Criminaliteit is een ziekte”
• Criminaliteit heeft een pathologische basis
o Idee van een gezonde, normale mens waarbij afwijkingen zorgen voor een
abnormaliteit
o Die abnormaliteit is de oorzaak van criminaliteit
• Criminaliteit is een duidelijk identificeerbare individuele eigenschap die gedrag stuurt
o Onderverdeling in goed >< kwaad, normaal >< abnormaal
• Dualistische visie: er zijn gezonde en criminele individuen en beide zijn duidelijk te
onderscheiden van elkaar
o Vertaald in een zichtbaarheidssociologie (zien dat iets wel/niet mis is)
o Duidelijk lokaliseerbare afwijkingen (directe lineaire causaliteit) (→ determinisme)
Ook dit perspectief brengt kritieken met zich mee:
• Reductionisme; ontbreken van een maatschappelijke context
o Hele gedrag wordt gereduceert tot enkel lichamelijke eigenschappen
• Problematische opvatting over causaliteit
o Lichamelijke kenmerken causaal gelinkt met gedrag
§ Vb hersentrauma’s en hormonale invloed op agressie voetbalspelers
§ Vb eetstoornis
o Maar ruimere discussie van maatschappelijke context heeft ook een invloed op
lichamelijke processen en kan daar niet los van staan!!!
§ Pathologische directe oorzaak is de fout bij dit model
§ Want die staan steeds in functie van een maatschappelijke context
• Een dualistische visie die de wereld opdeelt in goed en kwaad (gezond en niet gezond) doet
dat steeds in functie van een specifieke ideologie of wereldbeeld
(3) “Criminaliteit is een berekende keuze” = kosten baten
Gary Becker (1930 – 2014)
• Econoom en socioloog (University of Chicago)
• Nobelprijs Economie (1992)
• Toepassing van economische inzichten op het verklaren van menselijk gedrag
• Crime and punishment: an economic approach". Journal of Political Economy. 76 (2): 169–217
Criminelen zijn mensen net zoals wij, die obv een KEUZE gaan handelen obv een specifieke redenering
Routineactiviteitentheorie Rational-choice-theorie
• Deze theorie stelt dat criminaliteit ontstaat als drie factoren • Criminelen wegen de kosten en baten van een misdaad af. Als
samenkomen: de voordelen groter lijken dan de risico’s, besluiten ze om de
• 1. Gemotiveerde dader, misdaad te plegen.
• 2. Geschikt doelwit, en • Voorbeeld: Iemand besluit een auto te stelen omdat het
• 3. Afwezigheid van toezicht. gemakkelijk is en de kans om gepakt te worden klein is.
• Voorbeeld: Een onbeheerde fiets wordt gestolen door een
voorbijganger (dader), omdat er geen bewaking is.
• Criminaliteit is “normaal” (rationele keuze)
• Criminaliteit is niet de uitkomst van biologische verschillen, socialisatieprocessen of sociaal
leergedrag maar moet begrepen worden in functie van gedragsmogelijkheden en
gedragsbeperkingen (kosten en baten)
o Samenleving speelt een rol in gelegenheden creeren voor het individu waarin die
criminaliteit kan plegen
§ Vb. jongeren plegen meer criminaliteit dan ouderen omdat ze minder te
verliezen hebben dan mensen op latere leeftijd (status, etc.)
§ Vb. er wordt minder ingebroken wanneer de beveiliging van woningen
verbetert omdat het daardoor minder aantrekkelijk is om in te breken
o Basis redenering voor alle fenomenen
, • 10 principes (Felson en Clark, 1998; Kleemans, 2001: 165-166)
o 1. Gelegenheid speelt een rol bij het veroorzaken van alle vormen van criminaliteit
§ Gelegenheid vormt het begin voor alles
o 2. Gelegenheden tot criminaliteit zijn zeer specifiek
§ Verschilt voor cybercrime dan voor winkeldiefstal
o 3. Gelegenheden tot criminaliteit kennen concentraties in tijd en ruimte
§ Kust >< stad , Zomer >< werkweek >< weekend
§ Ongelijk verdeeld
o 4. Gelegenheden tot criminaliteit worden bepaald door alledaagse activiteiten
§ Criminaliteit is niets uitzonderlijk
§ Het is een fenomeen dat ontstaat in de alledaagse stroom der dingen
§ Door het ontstaan van gelegenheden
• Zowel dader- als slachtoeerkant
• Vb treinstations, steegjes
o 5. Een criminele gebeurtenis veroorzaakt weer de gelegenheid tot een andere
criminele gebeurtenis
§ Zelden een fenomeen op zich
§ Criminele organisaties – terrorisme – drugscriminaliteit
• Steeds gelinkt
• Een feit creert nieuwe gelegenheden en feiten
o 6. Bepaalde producten bieden betere mogelijkheden voor criminaliteit dan andere
§ Vb alarmsystemen
o 7. Sociale en technologische veranderingen veroorzaken nieuwe mogelijkheden voor
criminaliteit
§ Opkomst internet, smartphones, AI, …
§ Steeds nieuwe mogelijkheden die gelegenheden creert om criinaliteit te
plegen
• Die men misschien ervoor niet had gepleegd, omdat die
mogelijkheden er nog niet waren (kosten-baten analyse) en nu de
gelegenheid er wel is door nieuwe mogelijkheden (als AI)
o 8. Criminaliteit kan worden bestreden door gelegenheids-beperkende maatregelen
§ Het onmogelijk maken van criminaliteit te plegen door maatregelen te
nemen die die gelegenheden beperken
§ Vb daklozen bestrijden door infrastructuur
o 9. Gelegenheidsbeperkende maatregelen leiden niet noodzakelijk tot een
verplaatsing van het probleem
o 10. Gerichte maatregelen kunnen zelfs een nog grotere criminaliteitsreductie
veroorzaken
Dit model krijgt echter ook kritieken;
• Niet weerlegbaar!!!
o steeds in voordeel van de dader!!
• Houd geen rekening met emotionele mens
o Mens is meer dan een stabiele rationele keuze
o Ze maken niet voor alles een kosten-baten analyse
§ Niet elk gedrag kan worden verklaard obv dit model
§ Dit model lijkt heel wetenschappelijk dat elk gedrag kan verklaren, maar het
verklaard eigenlijk niks
*check ppt, hij heeft nog laatste slides toegevoegd
