HOOFDSTUK 1: OVERHEID EN MAATSCHAPPIJ
1) De overheid in de maatschappij?
HOE PAKKEN WE ALS MAATSCHAPPIJ DE EN ENERGIECRISIS AAN?
→ Vlaamse overheid heeft een regeerakkoord gemaakt, maar het moet nog altijd uitgevoerd worden. Dit
overheidsapparaat ontleden we deze les.
Probleem in Europa: afhankelijk o.b.v. energie, we hebben weinig natuurlijke bronnen t.o.v. Amerika, China.
Europees beleid denkt na over beleidsmaatregelen:
- Meer windenergie dat gebouwd wordt door Luminus door enerzijds subsidiëringen en vergunningen
- Meer zonnepanelen: door consument zelf, grote bedrijven, etc. dat ook eerst gesubsidieerd werd.
- Nucleaire energie: grote bedrijven maar ook nood aan subsidies (overheid)
→ je merkt dat zo probleem oplossen niet zo evident is, het is een mix van veel actoren die hierin invloedrijk zijn
Het is niet 1 driehoekje die iets moet oplossen,
maar een mengeling van de staat, de
burgermaatschappij, de gemeenschappen en de
markt.
1. Staat: de staat kan dwang uitoefenen op een publieke, nonprofit, formele manier (kijk lijnen). Je moet je
stem laten horen om iets waar te kunnen maken
2. Burgermaatschappij: zorg voor elkaar, je engageerd je omdat je voor elkaar iets wil doen (privaat, nonprofit,
formeel). Vertrouwen is ook een reden om je te engageren. Bv. non-profits. Je hebt vertrouwen nodig om te
doneren bijvoorbeeld
3. Markt: ruime logica, je betaald omdat je een waarde op iets plakt, ruil. Het kan zowel profit als non-profit.
Exit gebeurd wanneer je iets niet (meer) koopt, gaat redelijk gemakkelijk. Exit optie is niet echt bestaande bij
de overheid, daar moet je echt je stem laten horen
4. Gemeenschappen: kleine groepen mensen die elkaar kennen. Mensen waarmee je spreekt, die je echt
persoonlijk kent. Bv. gezin, vriendengroep, buren. Je doet dingen voor elkaar omdat je elkaar graag ziet en
loyauteit. (Informeel: er zijn geen rechtspersonen of juridische kaders)
Om het energieprobleem aan te pakken heb je ALLE 4 nodig (bv. je overtollige energie delen met de mensen die je
kent). Maar de staat en de markt lijken nog altijd de belangrijkste actoren in deze kwestie.
Voorbeeld armoedebeleid: om armoede aan te pakken ga je ook moeten steunen op de andere twee velden,
gemeenschappen en burgermaatschappij (civil society). Bv. non-profit organisatie de voedselbank, vaak wordt de
werking ook mogelijk gemaakt doordat de overheid subsidieert.
Soms ook ridicule situaties, bv. hoeveel geef je als je naar een trouw gaat?
1
,2) Wat is een staat?
Kunnen we een staat wegdenken? = visies van anarchisten, libertalisten, etnische organisatie (bv. Afghanistan) en
liberale democratie
Staat = “Een gemeenschap die een (succesvolle) claim legt op het legitieme gebruik van fysiek geweld binnen een
territorium” – Max Weber
- Gemeenschap = een denkbeeldige gemeenschap, niet zoals die in de driehoek. Het gaat om ‘wij als Belgen’.
de gemeenschap is te herkennen aan een vlag, het volkslied
- Legitiem = monopolisch geweld mag niet zomaar ingezet word. Je moet macht hebben maar ook gezag, de
macht aanvaarden. Maa nuance: soms ook private gebruik
- Fysiek geweld = het leger dat gebruikt word om grenzen te beschermen
- Territorium = een staat moet ene grondgebied hebben. op een bepaald moment is arbitrair een grens
getrokken wat soms toch gekke situaties leidt (soms ene kant nederlands andere kant belgisch)
Vroeger was een staat enkel dit: nachtwakerstaat. Doorheen de eeuwen zijn de staten beginnen groeien naar
verzorgingsstaat.
ANARCHISTEN = maatschappij zonder staat, ze hebben uit de driehoek de staat niet nodig.
Defintie = de maatschappelijke basis is zelfbestuur door vrijwillige samenwerking tussen gelijken.
→ de dwang van de staat creert ongelijkheid, dat willen we niet. je moet mensen gewoon zelf laten besturen.
Daarom willen ze de autoriteit van een staat zoveel mogelijk beperken.
Berlin’s notie van vrijheid
- Negatief = je vrijheid is onbepekrt zolang het andere maar niet schaad
- Positief = je probeert echte keuzes te hebben, keuzevrijheid (belang van onderwijs om helemaal vrij te
kunnen zijn, mee te beslissen over staat)
Twee grote stromingen:
- Individualistisch anarchisme: Berlin’s negatieve vrijheid
Vb. Libertarianisme: geen beperkingen
- Socialistisch anarchisme: Berlin’s positieve vrijheid
Vb. Commons beweging
Sociaal anarchisme - Proudhon
“Bestuurd te worden betekent te worden bekeken, bespioneerd, gestuurd, geregeld, geteld, ingeschreven,
geindoctrineerd, overtuigd, gecontroleerd, gechecked, geschat, gewaardeerd, gecensureerd, gecommandeerd, door
creaturen die noch het recht, noch de wijsheid, noch de waarden hebben om dit te doen. Bestuurd te worden
betekent bij elke operatie, bij elke transactie te worden genoteerd, geregistreerd, gemeten, belast,
afgestempeld, genummerd, gelicensieerd, geauthoriseerd, tegengehouden, verboden, gecorrigeerd en gestraft. Het
betekent onder het voorwendsel van het publieke nut en in de naam van het algemeen belang te worden gedrild,
geplukt, geexploiteerd, gemonopoliseerd, afgezet, uitgeknepen, om de tuin geleid en beroofd; dan, bij de geringste
weerstand, bij het eerste woord van een klacht, te worden onderdrukt, beboet, belasterd, lastig gevallen, opgejaagd,
misbruikt, geknuppeld, ontwapend, gebonden, gestikt, gevangen gezet, beoordeeld, veroordeeld, neergeschoten,
gedeporteerd, opgeofferd, verkocht en verraden; en als kroon op het werk, bespot, geridiculiseerd, uitgelachen,
gekrenkt, en onteerd. Dat is de overheid; dat is haar rechtvaardigheid; dat is haar moraal” – Proudhon
Commons = ‘het gemene’ in de zin van wat je deelt en wat collectief beheerd werd.
- collectieve hulpbronnen
- een collectief bezitsregime
- instellingen die deze hulpbronnen beheren: het is niet dat je gewoon wat kon doen wat je wou, het werd
beheerd.
2
,Individualistisch anarchisme: libertalisme
Kernprincipe: zelfbeschikking → mensen hebben zelf vrijheid om zelf te beslissen over hun leven, geen beperkingen.
MAAR: de staat beperkt dit, hij gebruikt dwang dat tegen het kernprincipe ingaat
Dwang wordt enkel gebruikt om rechten van andere te waarborgen tcf. Negateive vrijheid). Dit heeft aantal
gevolgen:
- De overheid moet mensen niet beschermen tegen zichzelf
Bv. drugsgebruik is toegstaan, jou leven jou probleem want overheid beschermt je niet.
- Niet dwingen om bij te dragen aan het algemeen belang
Bv. geen belastingen
- Geen beperkingen op waar mensen willen gaan
Bv. geen samenscholingsverbod (covid), geen lockdowns, soms zelf geen grenzen
- Privaat bezit is heilig: je eigen ding is van jou en moet iedereen vanaf blijven
MAATSCHAPPIJ ZONDER STAAT: TRIBALE, ETHNISCHE, REGIONALE EN RELIGIEUZE POLITIEKE SYSTEMEN
Veel legers over de wereld, vooral Amerika probeerde in Afghanistan aan ‘state-buiklding’ te doen. Specifiek: een
westerse staat zoals wij die zien. Dit lukte niet, op een bepaald moment ging Amerika ook vertrekken in Afghanistan
en het laten voor wat het was. Op dat moment dacht men al wel dat de taliban het land zou proberen veroveren,
men dacht binnen dat en twee jaar ongeveer. Maar twee weken nadat Amerika weg ging viel de taliban Afghanistan
binnen.
→ veeeeel vragen hierrond, hoe kon het dat Amerika dit zo slecht voorspelt had?
→ bracht grote gevolgen met zich mee want er waren nog veel legers van andere landen die dan opeens
geëvacueerd moesten worden
Centrale vraag: Waarom viel Afghanistan zo snel?
In afghanistan zijn er super veel bevolkingsgroepen die soms ook over andere landen heen gaan. Het bergachtige
landschap van Afghanistan zorgde dat de groepen gescheiden werden door de bergen.
Het geld dat van Amerika kwam, want Amerika pompte super veel geld in het state-builden, ging bijgevolg ook
stoppen wanneer ze uit Afghanistan vertrokken. Het geld ging naar de bevolkingsgroepen, dus uit angst hebben ze
deals gesloten met de Taliban.
Omdat Amerika vanuit een Westere blik Afghanistan wou organiseren, kon Afghanistan nadien niet meer verder.
Amerika was toondoof voor de Afghaanse systemen waardoor het leger viel.
→ onze manier van een staat loopt niet overal zo; en werkt ook niet overal zo
3
,3) De democratische rechtsstaat
De democratische rechtsstaat staat op drie poten:
- Parlementaire democratie: meerderheid beslist
- Rechtstaat: ‘rule of law’ = minderheden moeten beschermd worden
- Bureacratie: een uivoeringsapparaat dat het uitvoeren zal realiseren
Als je een van de drie poten weghaalt stort de stoel in elkaar
Majority rule
= regering die geteund door parlement beslissen neemt. Een minderheid kan door politieke campagnes ook een
meerderheid worden in democratische rechtstaten. Dit gaat niet in alle landen door bepaalde beperkingen.
Minority protection
= rule of law = geen mensen die besturen maar regels die besturen door de meerderheid. Indiviudele
rechtsbescherming is heel belangrijk. Iedereen moet zich aan de regels houden, ook de overheid! Tenzij ze de regels
veranderen.
Voorbeeld INEOS:
INEOS gaat heeeeel veel investeren in antwerpse haven om een plastiekfabriek te bouwen.
Hier is natuurlijk veel kritiek op: nog een plastiekfabriek??!! Die installatie stoot super veel uit ook. stikstof zal op
beschermde natuurgebieden terechtkomen wat super schadelijk is en eigelijk ook niet mag door europese
regelgeving.
Voorstanders: grooootste investering in chemie in Europa dus belangrijk dat dat in antwerpen is.
de nieuwe kraker stoot veel co2 uit, maar deze is moderner dus das beter
De minderheid, GROEN, is hier natuurlijk tegen. Maar er zijn veel partijen voor. De meerderheid wil dat de installatie
komt. Maar er is regelgeving geschonden, dat mag niet over het hoofd gezien worden. Een rechter heeft hierover
beslist en mag niet, je moet de regels veranderen maar dat is super moeilijk omdat dat via Europees recht gaat.
4
,DEMOCRATIE: kenmerken
- Vertegenwoordiging: je hebt instituties nodig die het volk vertegenwoordigen (parlement, regering)
- Verkieizngen: je word verkozen door verkieizng en kan hierdoor ook terug verwijderd worden. Free (vrij,
geen dwang), Fair (gelijke kansen), Frequent
- Meningsuiting: Een campagne verliest zijn waarde als je niet vrij je mening kan uiten
- Informatie: Onafhankelijk je informatie verzamelen is heel belangrijk, via media bijvoorbeeld anders ook
geen vrije mening
- Vereniging: Bv. voor partijen, maar ook het middenveld (burgermaatschappij) moeten hetgeen wat er in het
middenveld zit politiek kunnen vertalen
- Burgerschap: Inclusief burgerschap, mensen die op het grondgebied wonen die mogen deelnemen aan de
democratie. Bij ons mag je pas vanaf 18 jaar stemmen.
RECHT: 2 hoofdfuncties
- Ordenend: afspraken maken, normen vastleggen, sturen van verandering
- Beslechtend: geschillen oplossen, sanctioneren
→ Ook de overheid is gevat door het recht
BUREACRATIE: 2 hoofdfuncties
Apparaatsfunctie (bv. NMBS, onderwijs)
- Betrouwbaar: mens moet hierop kunnen rekenen
- Gecontroleerd door politiek en maatschappij
Kennisfunctie: in administratie zit veel kennis over vaak uitvoerbaarheid van een beleid
- Expertise
- Onafhankelijkheid
5
,4) Democratische rechtstaat onder druk
POLITIEKE INSTITUTIES ONDER DRUK:
Politiek vandaag de dag is moeilijker om te beofenen dan enkele deccenia geleden. Verschuiving in breuklijnen
Traditioneel:
- Communautaire breuklijnen
- Levensbeschouwelijke breuklijnen
- Sociaaleconomlische breuklijnen
De problemen die zich vestigen op de breuklijnen zijn vandaag de dag minder aan de orde door migratie,
vanengelsing, etc. De nieuwe bruiklijnen zijn minder duidelijk, ook minder evident om elke persoonlijkheid op een
breuklijn te plaatsen.
Hierdoor is eht dus veel moeilijk voor politici om de samenleving te lezen. De input voor politiek is dus minder
duidelijk
Ook de trekkrachten zorgt voor moeilijkheden:
- Europa : veel wetgeving dat landen beperkt
- Decentralisatie naar lokale besturen: in laatste decennia is trend om lokale besturen meer bevoegdheden te
geven, is voor nationale politici moeilijker omdat ze minder bevoegdheden hebben
- Technocratie: beleid is complexer geworden, meer expertise nodig om iets te kunnen doen
- Middenveld: vroeger was middenveld volgens breuklijnen geserveerd, vandaag de dag niet meer. Ontzuiling
heeft impact
- Media: veeel meer media
- Markten zijn sterker en globaler geworden, hierdoor moeilijker voor nationale politici om iets gedaan te
krijgen
- Rechtbanken: veel meer regelgeving gekomen
- Frontlijn: als je beleid wil gaan maken moet je ervoor zorgen dat de mensen die in het werkveld zijn mee zijn
met het beleid. Politici kunnen plannen maken voor bv. onderwijs, maar de leerkachten moeten mee zijn om
het allemaal maar te kunnen doen
JURIDISICHE INSTITUTIES STAAN ONDER DRUK
→ Elke belg staat geacht het staatsblad te kennen en te lezen, maar bladeren worden gigaaaaantisch
→ het aantal rechters blijft gelijk, maar er zijn veel meer adcocaten en magistarten. Dit bemoeilijkt het proces.
→ er is veel meer regelgeving, bv; door dioxinecrisis is regelgevign rond voedselveiligheid VEEL veiliger geworden
De wachtlijsten van justitie lopen enorm op
6
,BUREACRATIE ONDER DRUK
Cocktail van besparingen en wantrouwen in het overheidsapparaat
New Public Management
▪ Privatiseren van overheden
▪ Competitie toelaten
▪ Overheid als privaat bedrijf
7
,HOOFDSTUK 2: ‘GOED BESTUUR’
1. Inleiding
Overheid kijkt niet alleen met analytische bril naar bestuur (=wat is), maar ook met een normatieve bril (= wat zou
moeten zijn). Hiervoor moeten kwaliteitsmaatstaven ontwikkelt worden.
Normatieve kaders
Kernobject = waarover je kennis opdoet (bv. voor psychologie is dit de mens)
Kennisobject kan analytisch of normatief zijn:
- Analytisch = proberen begrijpen hoe een systeem werkt (bv. mentale stoornissen)
- Normatief = wat ze willen bereiken (bv. sociale integratie van mensen in de maatschappij)
Moet de overheid belastingsschulden innen als het uitstaande bedrag lager is dan de kosten van de inning?
Situatie 1: Gezin met kinderen dat verbouwingen aan het huis verkeerd hadden ingeschat waardoor ze extra kosten
hebben dat ze niet kunnen betalen
Situatie 2: Multinational met veel schulden (30 miljoen) maar neemt dure advocaat aan om schulden niet te betalen.
Het brengt te weinig op voor overheid/ het kost geld voor overheid maar als je de belastingen niet laat innen is het
oneerlijk.
→ fiscale administratie maken in dit soort gevallen een akkoord waarbij de multinational minder moet betalen en
het hierbij laten. Er worden geen advocaten bij betrokken en de overheid heeft dan zekerheid dat ze het geld
binnenkrijgen. Als er advocaten en rechtzaak word aangespand is te kans 50/50 dat overheid wint/verliest.
Maar etisch verantwoord? Alleen grote bedrijven kunnen dit maar lokale bedrijven kunnen dit niet vooroorleven. →
Efficientie (=opbrengst) versus gelijkheid
Voorbeeld kindje overleden in creche:
- Scherp en doelgericht
= handelen vanuit het voorzorgprincipe. Er zijn inspecties geweest die twijfel hadden over de creche. Uit het
voorzorgprincipe zou de creche gesloten moeten worden. Maar voor een creche heel lastig om nadien terug
vetrouwen op te bouwen als er achteraf niks aan de hand blijkt te zijn.
- Eerlijk en rechtvaardig (gelijkheid)
= een creche sluiten is niet eerlijk tegenover de creche omdat de vaststellingen o, basis van een klacht
eigelijk niet concreet genoeg zijn
- Robuust en veerkrachtig
= de basiswerking van de creche ontbreekt, betere scholing en investeren in personeel zou beter zijn
Prijs er is toegegeven geweest op de kwaliteit van creches
door oa de kindnorm (= begeleiders per kinderen) te
Toegang kwaliteit verhogen
8
,9
, 2. Kwaliteitsmaatstaf 1 SIGMA: scherp en doelgericht
= “In the 'sigma' family come administrative values connected with the matching of resources to narrowly defined
tasks and circum- stances in a competent and sparing fashion.”
2.1. Definitie
Criteria:
• Doelgerichtheid:
je hebt doelstellingen nodig die ‘narrowly defined’ zijn. het is belangrijk dat je doelstellingen goed duidelijk
zijn zodat je middelen hier nauw bij aansluiten, je wil niks verspillen.
Tegenwoordig heel vage doelstellingen die concreet niets betekenen. In onze politiek moet het
regeerakkoord heel algemeen zijn omdat we met zoveel partijen en ideologiën zitten. Maar eigelijk moeten
doelstellingen duidelijk zijn en alle politieke activiteiten verantworod zijn obv die doelstellingen.
• Effectief:
Bestuur moet de doelstellingen ook halen, ook goed kijken of er geen onbedoelde neveneffecten zijn.
• Efficient:
er wordt zo weinig mogelijk geproduceerd met zo weinig mogelijk productiemiddelen
• Zuinig:
Productiemiddelen moet je zo goedkoop mogelijk aanwerven, maar wel kijken naar prijs-kwaliteit.
• Bakent taken af:
Doelstellingen moeten zorgen dat mensen tewerk kunnen end at er duidelijke rollen zijn, beleid en
uitvoering worden gescheiden.
→ resultaat telt: het maakt niet uit hoe de overheid het doet, maar WAT ze waarmaken
10
1) De overheid in de maatschappij?
HOE PAKKEN WE ALS MAATSCHAPPIJ DE EN ENERGIECRISIS AAN?
→ Vlaamse overheid heeft een regeerakkoord gemaakt, maar het moet nog altijd uitgevoerd worden. Dit
overheidsapparaat ontleden we deze les.
Probleem in Europa: afhankelijk o.b.v. energie, we hebben weinig natuurlijke bronnen t.o.v. Amerika, China.
Europees beleid denkt na over beleidsmaatregelen:
- Meer windenergie dat gebouwd wordt door Luminus door enerzijds subsidiëringen en vergunningen
- Meer zonnepanelen: door consument zelf, grote bedrijven, etc. dat ook eerst gesubsidieerd werd.
- Nucleaire energie: grote bedrijven maar ook nood aan subsidies (overheid)
→ je merkt dat zo probleem oplossen niet zo evident is, het is een mix van veel actoren die hierin invloedrijk zijn
Het is niet 1 driehoekje die iets moet oplossen,
maar een mengeling van de staat, de
burgermaatschappij, de gemeenschappen en de
markt.
1. Staat: de staat kan dwang uitoefenen op een publieke, nonprofit, formele manier (kijk lijnen). Je moet je
stem laten horen om iets waar te kunnen maken
2. Burgermaatschappij: zorg voor elkaar, je engageerd je omdat je voor elkaar iets wil doen (privaat, nonprofit,
formeel). Vertrouwen is ook een reden om je te engageren. Bv. non-profits. Je hebt vertrouwen nodig om te
doneren bijvoorbeeld
3. Markt: ruime logica, je betaald omdat je een waarde op iets plakt, ruil. Het kan zowel profit als non-profit.
Exit gebeurd wanneer je iets niet (meer) koopt, gaat redelijk gemakkelijk. Exit optie is niet echt bestaande bij
de overheid, daar moet je echt je stem laten horen
4. Gemeenschappen: kleine groepen mensen die elkaar kennen. Mensen waarmee je spreekt, die je echt
persoonlijk kent. Bv. gezin, vriendengroep, buren. Je doet dingen voor elkaar omdat je elkaar graag ziet en
loyauteit. (Informeel: er zijn geen rechtspersonen of juridische kaders)
Om het energieprobleem aan te pakken heb je ALLE 4 nodig (bv. je overtollige energie delen met de mensen die je
kent). Maar de staat en de markt lijken nog altijd de belangrijkste actoren in deze kwestie.
Voorbeeld armoedebeleid: om armoede aan te pakken ga je ook moeten steunen op de andere twee velden,
gemeenschappen en burgermaatschappij (civil society). Bv. non-profit organisatie de voedselbank, vaak wordt de
werking ook mogelijk gemaakt doordat de overheid subsidieert.
Soms ook ridicule situaties, bv. hoeveel geef je als je naar een trouw gaat?
1
,2) Wat is een staat?
Kunnen we een staat wegdenken? = visies van anarchisten, libertalisten, etnische organisatie (bv. Afghanistan) en
liberale democratie
Staat = “Een gemeenschap die een (succesvolle) claim legt op het legitieme gebruik van fysiek geweld binnen een
territorium” – Max Weber
- Gemeenschap = een denkbeeldige gemeenschap, niet zoals die in de driehoek. Het gaat om ‘wij als Belgen’.
de gemeenschap is te herkennen aan een vlag, het volkslied
- Legitiem = monopolisch geweld mag niet zomaar ingezet word. Je moet macht hebben maar ook gezag, de
macht aanvaarden. Maa nuance: soms ook private gebruik
- Fysiek geweld = het leger dat gebruikt word om grenzen te beschermen
- Territorium = een staat moet ene grondgebied hebben. op een bepaald moment is arbitrair een grens
getrokken wat soms toch gekke situaties leidt (soms ene kant nederlands andere kant belgisch)
Vroeger was een staat enkel dit: nachtwakerstaat. Doorheen de eeuwen zijn de staten beginnen groeien naar
verzorgingsstaat.
ANARCHISTEN = maatschappij zonder staat, ze hebben uit de driehoek de staat niet nodig.
Defintie = de maatschappelijke basis is zelfbestuur door vrijwillige samenwerking tussen gelijken.
→ de dwang van de staat creert ongelijkheid, dat willen we niet. je moet mensen gewoon zelf laten besturen.
Daarom willen ze de autoriteit van een staat zoveel mogelijk beperken.
Berlin’s notie van vrijheid
- Negatief = je vrijheid is onbepekrt zolang het andere maar niet schaad
- Positief = je probeert echte keuzes te hebben, keuzevrijheid (belang van onderwijs om helemaal vrij te
kunnen zijn, mee te beslissen over staat)
Twee grote stromingen:
- Individualistisch anarchisme: Berlin’s negatieve vrijheid
Vb. Libertarianisme: geen beperkingen
- Socialistisch anarchisme: Berlin’s positieve vrijheid
Vb. Commons beweging
Sociaal anarchisme - Proudhon
“Bestuurd te worden betekent te worden bekeken, bespioneerd, gestuurd, geregeld, geteld, ingeschreven,
geindoctrineerd, overtuigd, gecontroleerd, gechecked, geschat, gewaardeerd, gecensureerd, gecommandeerd, door
creaturen die noch het recht, noch de wijsheid, noch de waarden hebben om dit te doen. Bestuurd te worden
betekent bij elke operatie, bij elke transactie te worden genoteerd, geregistreerd, gemeten, belast,
afgestempeld, genummerd, gelicensieerd, geauthoriseerd, tegengehouden, verboden, gecorrigeerd en gestraft. Het
betekent onder het voorwendsel van het publieke nut en in de naam van het algemeen belang te worden gedrild,
geplukt, geexploiteerd, gemonopoliseerd, afgezet, uitgeknepen, om de tuin geleid en beroofd; dan, bij de geringste
weerstand, bij het eerste woord van een klacht, te worden onderdrukt, beboet, belasterd, lastig gevallen, opgejaagd,
misbruikt, geknuppeld, ontwapend, gebonden, gestikt, gevangen gezet, beoordeeld, veroordeeld, neergeschoten,
gedeporteerd, opgeofferd, verkocht en verraden; en als kroon op het werk, bespot, geridiculiseerd, uitgelachen,
gekrenkt, en onteerd. Dat is de overheid; dat is haar rechtvaardigheid; dat is haar moraal” – Proudhon
Commons = ‘het gemene’ in de zin van wat je deelt en wat collectief beheerd werd.
- collectieve hulpbronnen
- een collectief bezitsregime
- instellingen die deze hulpbronnen beheren: het is niet dat je gewoon wat kon doen wat je wou, het werd
beheerd.
2
,Individualistisch anarchisme: libertalisme
Kernprincipe: zelfbeschikking → mensen hebben zelf vrijheid om zelf te beslissen over hun leven, geen beperkingen.
MAAR: de staat beperkt dit, hij gebruikt dwang dat tegen het kernprincipe ingaat
Dwang wordt enkel gebruikt om rechten van andere te waarborgen tcf. Negateive vrijheid). Dit heeft aantal
gevolgen:
- De overheid moet mensen niet beschermen tegen zichzelf
Bv. drugsgebruik is toegstaan, jou leven jou probleem want overheid beschermt je niet.
- Niet dwingen om bij te dragen aan het algemeen belang
Bv. geen belastingen
- Geen beperkingen op waar mensen willen gaan
Bv. geen samenscholingsverbod (covid), geen lockdowns, soms zelf geen grenzen
- Privaat bezit is heilig: je eigen ding is van jou en moet iedereen vanaf blijven
MAATSCHAPPIJ ZONDER STAAT: TRIBALE, ETHNISCHE, REGIONALE EN RELIGIEUZE POLITIEKE SYSTEMEN
Veel legers over de wereld, vooral Amerika probeerde in Afghanistan aan ‘state-buiklding’ te doen. Specifiek: een
westerse staat zoals wij die zien. Dit lukte niet, op een bepaald moment ging Amerika ook vertrekken in Afghanistan
en het laten voor wat het was. Op dat moment dacht men al wel dat de taliban het land zou proberen veroveren,
men dacht binnen dat en twee jaar ongeveer. Maar twee weken nadat Amerika weg ging viel de taliban Afghanistan
binnen.
→ veeeeel vragen hierrond, hoe kon het dat Amerika dit zo slecht voorspelt had?
→ bracht grote gevolgen met zich mee want er waren nog veel legers van andere landen die dan opeens
geëvacueerd moesten worden
Centrale vraag: Waarom viel Afghanistan zo snel?
In afghanistan zijn er super veel bevolkingsgroepen die soms ook over andere landen heen gaan. Het bergachtige
landschap van Afghanistan zorgde dat de groepen gescheiden werden door de bergen.
Het geld dat van Amerika kwam, want Amerika pompte super veel geld in het state-builden, ging bijgevolg ook
stoppen wanneer ze uit Afghanistan vertrokken. Het geld ging naar de bevolkingsgroepen, dus uit angst hebben ze
deals gesloten met de Taliban.
Omdat Amerika vanuit een Westere blik Afghanistan wou organiseren, kon Afghanistan nadien niet meer verder.
Amerika was toondoof voor de Afghaanse systemen waardoor het leger viel.
→ onze manier van een staat loopt niet overal zo; en werkt ook niet overal zo
3
,3) De democratische rechtsstaat
De democratische rechtsstaat staat op drie poten:
- Parlementaire democratie: meerderheid beslist
- Rechtstaat: ‘rule of law’ = minderheden moeten beschermd worden
- Bureacratie: een uivoeringsapparaat dat het uitvoeren zal realiseren
Als je een van de drie poten weghaalt stort de stoel in elkaar
Majority rule
= regering die geteund door parlement beslissen neemt. Een minderheid kan door politieke campagnes ook een
meerderheid worden in democratische rechtstaten. Dit gaat niet in alle landen door bepaalde beperkingen.
Minority protection
= rule of law = geen mensen die besturen maar regels die besturen door de meerderheid. Indiviudele
rechtsbescherming is heel belangrijk. Iedereen moet zich aan de regels houden, ook de overheid! Tenzij ze de regels
veranderen.
Voorbeeld INEOS:
INEOS gaat heeeeel veel investeren in antwerpse haven om een plastiekfabriek te bouwen.
Hier is natuurlijk veel kritiek op: nog een plastiekfabriek??!! Die installatie stoot super veel uit ook. stikstof zal op
beschermde natuurgebieden terechtkomen wat super schadelijk is en eigelijk ook niet mag door europese
regelgeving.
Voorstanders: grooootste investering in chemie in Europa dus belangrijk dat dat in antwerpen is.
de nieuwe kraker stoot veel co2 uit, maar deze is moderner dus das beter
De minderheid, GROEN, is hier natuurlijk tegen. Maar er zijn veel partijen voor. De meerderheid wil dat de installatie
komt. Maar er is regelgeving geschonden, dat mag niet over het hoofd gezien worden. Een rechter heeft hierover
beslist en mag niet, je moet de regels veranderen maar dat is super moeilijk omdat dat via Europees recht gaat.
4
,DEMOCRATIE: kenmerken
- Vertegenwoordiging: je hebt instituties nodig die het volk vertegenwoordigen (parlement, regering)
- Verkieizngen: je word verkozen door verkieizng en kan hierdoor ook terug verwijderd worden. Free (vrij,
geen dwang), Fair (gelijke kansen), Frequent
- Meningsuiting: Een campagne verliest zijn waarde als je niet vrij je mening kan uiten
- Informatie: Onafhankelijk je informatie verzamelen is heel belangrijk, via media bijvoorbeeld anders ook
geen vrije mening
- Vereniging: Bv. voor partijen, maar ook het middenveld (burgermaatschappij) moeten hetgeen wat er in het
middenveld zit politiek kunnen vertalen
- Burgerschap: Inclusief burgerschap, mensen die op het grondgebied wonen die mogen deelnemen aan de
democratie. Bij ons mag je pas vanaf 18 jaar stemmen.
RECHT: 2 hoofdfuncties
- Ordenend: afspraken maken, normen vastleggen, sturen van verandering
- Beslechtend: geschillen oplossen, sanctioneren
→ Ook de overheid is gevat door het recht
BUREACRATIE: 2 hoofdfuncties
Apparaatsfunctie (bv. NMBS, onderwijs)
- Betrouwbaar: mens moet hierop kunnen rekenen
- Gecontroleerd door politiek en maatschappij
Kennisfunctie: in administratie zit veel kennis over vaak uitvoerbaarheid van een beleid
- Expertise
- Onafhankelijkheid
5
,4) Democratische rechtstaat onder druk
POLITIEKE INSTITUTIES ONDER DRUK:
Politiek vandaag de dag is moeilijker om te beofenen dan enkele deccenia geleden. Verschuiving in breuklijnen
Traditioneel:
- Communautaire breuklijnen
- Levensbeschouwelijke breuklijnen
- Sociaaleconomlische breuklijnen
De problemen die zich vestigen op de breuklijnen zijn vandaag de dag minder aan de orde door migratie,
vanengelsing, etc. De nieuwe bruiklijnen zijn minder duidelijk, ook minder evident om elke persoonlijkheid op een
breuklijn te plaatsen.
Hierdoor is eht dus veel moeilijk voor politici om de samenleving te lezen. De input voor politiek is dus minder
duidelijk
Ook de trekkrachten zorgt voor moeilijkheden:
- Europa : veel wetgeving dat landen beperkt
- Decentralisatie naar lokale besturen: in laatste decennia is trend om lokale besturen meer bevoegdheden te
geven, is voor nationale politici moeilijker omdat ze minder bevoegdheden hebben
- Technocratie: beleid is complexer geworden, meer expertise nodig om iets te kunnen doen
- Middenveld: vroeger was middenveld volgens breuklijnen geserveerd, vandaag de dag niet meer. Ontzuiling
heeft impact
- Media: veeel meer media
- Markten zijn sterker en globaler geworden, hierdoor moeilijker voor nationale politici om iets gedaan te
krijgen
- Rechtbanken: veel meer regelgeving gekomen
- Frontlijn: als je beleid wil gaan maken moet je ervoor zorgen dat de mensen die in het werkveld zijn mee zijn
met het beleid. Politici kunnen plannen maken voor bv. onderwijs, maar de leerkachten moeten mee zijn om
het allemaal maar te kunnen doen
JURIDISICHE INSTITUTIES STAAN ONDER DRUK
→ Elke belg staat geacht het staatsblad te kennen en te lezen, maar bladeren worden gigaaaaantisch
→ het aantal rechters blijft gelijk, maar er zijn veel meer adcocaten en magistarten. Dit bemoeilijkt het proces.
→ er is veel meer regelgeving, bv; door dioxinecrisis is regelgevign rond voedselveiligheid VEEL veiliger geworden
De wachtlijsten van justitie lopen enorm op
6
,BUREACRATIE ONDER DRUK
Cocktail van besparingen en wantrouwen in het overheidsapparaat
New Public Management
▪ Privatiseren van overheden
▪ Competitie toelaten
▪ Overheid als privaat bedrijf
7
,HOOFDSTUK 2: ‘GOED BESTUUR’
1. Inleiding
Overheid kijkt niet alleen met analytische bril naar bestuur (=wat is), maar ook met een normatieve bril (= wat zou
moeten zijn). Hiervoor moeten kwaliteitsmaatstaven ontwikkelt worden.
Normatieve kaders
Kernobject = waarover je kennis opdoet (bv. voor psychologie is dit de mens)
Kennisobject kan analytisch of normatief zijn:
- Analytisch = proberen begrijpen hoe een systeem werkt (bv. mentale stoornissen)
- Normatief = wat ze willen bereiken (bv. sociale integratie van mensen in de maatschappij)
Moet de overheid belastingsschulden innen als het uitstaande bedrag lager is dan de kosten van de inning?
Situatie 1: Gezin met kinderen dat verbouwingen aan het huis verkeerd hadden ingeschat waardoor ze extra kosten
hebben dat ze niet kunnen betalen
Situatie 2: Multinational met veel schulden (30 miljoen) maar neemt dure advocaat aan om schulden niet te betalen.
Het brengt te weinig op voor overheid/ het kost geld voor overheid maar als je de belastingen niet laat innen is het
oneerlijk.
→ fiscale administratie maken in dit soort gevallen een akkoord waarbij de multinational minder moet betalen en
het hierbij laten. Er worden geen advocaten bij betrokken en de overheid heeft dan zekerheid dat ze het geld
binnenkrijgen. Als er advocaten en rechtzaak word aangespand is te kans 50/50 dat overheid wint/verliest.
Maar etisch verantwoord? Alleen grote bedrijven kunnen dit maar lokale bedrijven kunnen dit niet vooroorleven. →
Efficientie (=opbrengst) versus gelijkheid
Voorbeeld kindje overleden in creche:
- Scherp en doelgericht
= handelen vanuit het voorzorgprincipe. Er zijn inspecties geweest die twijfel hadden over de creche. Uit het
voorzorgprincipe zou de creche gesloten moeten worden. Maar voor een creche heel lastig om nadien terug
vetrouwen op te bouwen als er achteraf niks aan de hand blijkt te zijn.
- Eerlijk en rechtvaardig (gelijkheid)
= een creche sluiten is niet eerlijk tegenover de creche omdat de vaststellingen o, basis van een klacht
eigelijk niet concreet genoeg zijn
- Robuust en veerkrachtig
= de basiswerking van de creche ontbreekt, betere scholing en investeren in personeel zou beter zijn
Prijs er is toegegeven geweest op de kwaliteit van creches
door oa de kindnorm (= begeleiders per kinderen) te
Toegang kwaliteit verhogen
8
,9
, 2. Kwaliteitsmaatstaf 1 SIGMA: scherp en doelgericht
= “In the 'sigma' family come administrative values connected with the matching of resources to narrowly defined
tasks and circum- stances in a competent and sparing fashion.”
2.1. Definitie
Criteria:
• Doelgerichtheid:
je hebt doelstellingen nodig die ‘narrowly defined’ zijn. het is belangrijk dat je doelstellingen goed duidelijk
zijn zodat je middelen hier nauw bij aansluiten, je wil niks verspillen.
Tegenwoordig heel vage doelstellingen die concreet niets betekenen. In onze politiek moet het
regeerakkoord heel algemeen zijn omdat we met zoveel partijen en ideologiën zitten. Maar eigelijk moeten
doelstellingen duidelijk zijn en alle politieke activiteiten verantworod zijn obv die doelstellingen.
• Effectief:
Bestuur moet de doelstellingen ook halen, ook goed kijken of er geen onbedoelde neveneffecten zijn.
• Efficient:
er wordt zo weinig mogelijk geproduceerd met zo weinig mogelijk productiemiddelen
• Zuinig:
Productiemiddelen moet je zo goedkoop mogelijk aanwerven, maar wel kijken naar prijs-kwaliteit.
• Bakent taken af:
Doelstellingen moeten zorgen dat mensen tewerk kunnen end at er duidelijke rollen zijn, beleid en
uitvoering worden gescheiden.
→ resultaat telt: het maakt niet uit hoe de overheid het doet, maar WAT ze waarmaken
10
