Les 1
Inleiding
Gezondsheidswaarde is gestegen:
Mensen letten beter op hun voedsel, sporten meer en spenderen meer tijd met hun familie.
FDI zegt dat orale gezondheid en essentieel component is van een goede gezondheid en
dat goede orale gezondheid een fundamenteel mensenrecht is -> als tandartsen moeten we
mee zorgen voor betere globale gezondheid via EBD.
● Verleden: “extension for prevention” -> verkleurde groefjes met klein beetje cariës,
hele groef boren en vulling leggen, want is een plek met cariësrisico.
● Nu: “minimally invasive dentistry” -> wachten met boren, preventieve maatregelen
opleggen, want boren betekent tooth death spiral
De last van orale ziekten wereldwijd:
mondgezondheid:
● duur om te behandelen (4de duurste)
● tandcariës bij de meeste volwassenen en 60-90% van kinderen
● parodontitis belangrijke oorzaak van tanden verliezen bij volwassenen
● mondkanker = 8st meest voorkomende kanker + duurste om te behandelen
● orale infectie gelinkt aan veel systemische aandoeningen; premature geboorte, hart-
en vaatziekten, etc
-> mensen die vroeg tanden verliezen hebben meer kans op dementie omdat kauwbeweging
zenuwen in de kaak stimuleert die in verbinding staan met de regio in het brein voor
cognitieve vaardigheden.
-> tanden zijn belangrijk voor spreken, sociale contacten, en self-esteem; niet enkel
kauwen/eten!
De esthetische rol van tanden:
Tanden spelen een belangrijke rol bij ons uiterlijk en onze manier van communiceren.
Mensen die tanden missen of een prothese hebben, kunnen slechter spreken. Maar ze gaan
ook andere vermijden uit schaamte.
The tooth death spiral:
1. Situatie waarbij een patiënt een tand met verkleurde groefjes heeft -> deze komen door
voedsel - geen cariës. Deze tand moet niet geboord worden, door de verwarring zullen veel
tandartsen wel boren en een vulling leggen.
2. Situatie waarbij patiënt amalgaam vulling wil laten verwijderen, omdat het niet meer mooi
is, esthetische reden. Maar is niet nodig want wordt hierdoor alleen maar meer tand
weggeboord, wat verminderde tandstructuur oplevert.
,-> Rond de vulling kan er secundaire cariës optreden, doordat de binding tussen tand en
vulling niet perfect gesloten is.
● Opnieuw boren + nieuwe vulling
● Vaak is de pulpa ook al aangetast -> kanaalbehandeling nodig; tand wordt broos,
fragiel, en zwak
● Er moet een kroon geplaatst worden -> er kan weer cariës vormen
● Uiteindelijk moet de tand getrokken worden en wordt er een implantaat geplaatst.
-> Moeten we allemaal proberen vermijden! Tand had geen actieve cariës dus had niet
moeten/mogen sterven.
Minimale interventie: bestaat uit vier stappen
1. Risicofactoren identificeren: eet de patiënt tussen maaltijden?, snoept de
patiënt veel?, etc.
2. Herhaling van risicofactoren voorkomen: preventieve maatregelen
implementeren om risicofactoren te verminderen
3. Cariës diagnose en behandeling indien van toepassing: minimale
invasieve tandheelkunde, hierna een recall
4. Controle volgens de risicofactoren van de patiënt: om te controleren en
te behandelen
-> leuk om patiënten snel te helpen door kronen te plaatsen (esthetisch) maar vaak niet
goed en langdurig; beter maatregelen nemen om gezonde tanden te krijgen en behouden.
Tandstructuur: de basiskennis
Glazuur
● Meest gemineraliseerde weefsel in het lichaam, bestaande uit meer dan 96%
anorganisch materiaal (mineralen ivv. kristallen -> hydroxyapatiet). Andere 4% is
water en proteïnen (minimaal!).
● Niet-vitale en ongevoelige structuur (zit geen bloedvat of zenuw in).
● Geen regeneratieve eigenschappen; vanaf dat er een caviteit is kan die niet weg,
glazuur reageert niet tegen cariës.
● Het is doorlatend (zit vol met corrositeiten); ionische
uitwisseling kan optreden tussen het glazuur en de
omgeving van de mondholte.
,Dentine
● Volwassen dentine bestaat voor ongeveer 70% uit anorganisch materiaal
(hydroxyapatiet), 20% organisch materiaal (collageen type I) en 10% water.
● Gemineraliseerd
● elastisch: door grotere organische inhoud = belangrijk voor meer resistentie in de
tand! glazuur is bros en breekt makkelijk af
● avasculair weefsel (geen bloedvezels in de dentine) dat de centrale pulpakamer
omsluit (waar wel bloedvaten en zenuwen zitten).
● Permeabel door opeengepakte tubuli (hier loopt water door) die de volledige dikte
van dentine doorlopen en die de cytoplasmatische verlengingen van odontoblasten
(ob) behouden. Odontoblasten zijn cellen die tussen dentine en pulpa zitten en deze
vormen heel ons leven dentine. Ze krijgen cytoplasmatische toevoer via de tubuli.
● intiem contact met de pulp (dentine-pulp complex: moeilijke grens tussen pulpa en
dentine dus daarom dit complex) → zorgt voor gevoeligheid.
● constante vorming en regeneratiecapaciteit (tegen agressie
bv. cariës, knarsen, erosie) -> zullen odontoblasten aanzetten
tot regenereren.
Pulpa
-> Ondanks onderscheidende histologische kenmerken, zijn dentine en
pulpa embryologisch en functioneel verwant en moeten samen worden
beschouwd.
Deze eenheid wordt geïllustreerd door de klassieke functies van pulp:
● vormend, omdat het het dentine produceert dat de pulpa
omringt
● voedzaam, omdat het het avasculair dentine voedt (bloedvaten brengen nutriënten
naar odontoblasten)
● beschermend, omdat het zenuwen draagt die de dentine zijn gevoeligheid geven
(regeneratieve functie)
● herstellend, omdat het in staat is om indien nodig nieuwe dentine te produceren ->
tand beschermen.
, Ondersteunende weefsels
De tand is met de kaak verbonden door een gespecialiseerd
ondersteuningsapparaat dat bestaat uit het alveolaire bot, het parodontale
ligament (PDL) en het cementum, die allemaal worden beschermd door
het tandvlees.
● Cementum is een hard, gemineraliseerd en avasculair bindweefsel
dat de wortels van tanden bedekt. Het zorgt voor fixatie van de
tand op het bot via PDL, en het heeft ook een regeneratieve functie gerelateerd aan
parodontale weefsels.
● Parodontaal ligament (PDL) : bindweefsel tussen de tand (cementum) en het
alveolaire bot.
○ Het werkt als schokdemper (heel elastisch - zorgt ervoor dat tand niet zo
gemakkelijk afbreekt)
○ heeft ook een sensorische functie: heeft veel proprioceptoren - zorgen ervoor
dat we beseffen wat we eten bv. we vinden een pit in een kers, we voelen dat
het hard is ipv zacht -> stoppen met hard bijten zodat tand nt afbreekt.
-> Deze structuren zijn in een gezonde mond omgeven door tandvlees - maken niet
rechtstreeks contact met de mond.
Haaien -> hebben geen PDL, tand zit direct in het bot; sterke tanden maar hierdoor
zijn de tanden meer vatbaar voor afbreken (geen schokdemper). Als een haai iets
hard eet breken veel tanden af maar voor hen is dit niet zo’n probleem want ze
hebben veel dentities -> mens heeft enkel melktanden en definitief gebit maar zij
hebben er meerdere dus tanden ‘groeien’ terug (om de twee weken ongeveer).
Mensen -> 2 dentities: de tweede dentitie is er om de groei van de kaak te
compenseren. Als deze verloren gaat heb je geen tanden meer.
-> belangrijk om vanaf het begin goed voor definitief gebit te zorgen!
radiografie voor cariësdiagnose
XR-apparatuur; buis die straling uitzendt, dit gaat door de tand en komt terecht op een film.
Verschil tussen Radiopaak en Radiolucente structuren:
● Radiopaak: op X-ray heb je een 2D beeld van iets dat 3D is -> gemaakt door
röntgenstraler die door strucutren gaat en door die structuren verzwakt is -> je ziet de
densiteit van een structuur. Glazuur laat stralen niet door en absorbeert ze -> stralen
die film raken zijn zwak en vormen radiopaak beeld = wit: glazuur is heel dens
● Radiolucent: pulpa is niet zo dens en laat stralen doordringen -> stralen die film
raken zijn dens -> beeld = donker
bv. donker plekje in glazuur is radiolucent en minder dens (minder gemineraliseerd) = cariës!
Inleiding
Gezondsheidswaarde is gestegen:
Mensen letten beter op hun voedsel, sporten meer en spenderen meer tijd met hun familie.
FDI zegt dat orale gezondheid en essentieel component is van een goede gezondheid en
dat goede orale gezondheid een fundamenteel mensenrecht is -> als tandartsen moeten we
mee zorgen voor betere globale gezondheid via EBD.
● Verleden: “extension for prevention” -> verkleurde groefjes met klein beetje cariës,
hele groef boren en vulling leggen, want is een plek met cariësrisico.
● Nu: “minimally invasive dentistry” -> wachten met boren, preventieve maatregelen
opleggen, want boren betekent tooth death spiral
De last van orale ziekten wereldwijd:
mondgezondheid:
● duur om te behandelen (4de duurste)
● tandcariës bij de meeste volwassenen en 60-90% van kinderen
● parodontitis belangrijke oorzaak van tanden verliezen bij volwassenen
● mondkanker = 8st meest voorkomende kanker + duurste om te behandelen
● orale infectie gelinkt aan veel systemische aandoeningen; premature geboorte, hart-
en vaatziekten, etc
-> mensen die vroeg tanden verliezen hebben meer kans op dementie omdat kauwbeweging
zenuwen in de kaak stimuleert die in verbinding staan met de regio in het brein voor
cognitieve vaardigheden.
-> tanden zijn belangrijk voor spreken, sociale contacten, en self-esteem; niet enkel
kauwen/eten!
De esthetische rol van tanden:
Tanden spelen een belangrijke rol bij ons uiterlijk en onze manier van communiceren.
Mensen die tanden missen of een prothese hebben, kunnen slechter spreken. Maar ze gaan
ook andere vermijden uit schaamte.
The tooth death spiral:
1. Situatie waarbij een patiënt een tand met verkleurde groefjes heeft -> deze komen door
voedsel - geen cariës. Deze tand moet niet geboord worden, door de verwarring zullen veel
tandartsen wel boren en een vulling leggen.
2. Situatie waarbij patiënt amalgaam vulling wil laten verwijderen, omdat het niet meer mooi
is, esthetische reden. Maar is niet nodig want wordt hierdoor alleen maar meer tand
weggeboord, wat verminderde tandstructuur oplevert.
,-> Rond de vulling kan er secundaire cariës optreden, doordat de binding tussen tand en
vulling niet perfect gesloten is.
● Opnieuw boren + nieuwe vulling
● Vaak is de pulpa ook al aangetast -> kanaalbehandeling nodig; tand wordt broos,
fragiel, en zwak
● Er moet een kroon geplaatst worden -> er kan weer cariës vormen
● Uiteindelijk moet de tand getrokken worden en wordt er een implantaat geplaatst.
-> Moeten we allemaal proberen vermijden! Tand had geen actieve cariës dus had niet
moeten/mogen sterven.
Minimale interventie: bestaat uit vier stappen
1. Risicofactoren identificeren: eet de patiënt tussen maaltijden?, snoept de
patiënt veel?, etc.
2. Herhaling van risicofactoren voorkomen: preventieve maatregelen
implementeren om risicofactoren te verminderen
3. Cariës diagnose en behandeling indien van toepassing: minimale
invasieve tandheelkunde, hierna een recall
4. Controle volgens de risicofactoren van de patiënt: om te controleren en
te behandelen
-> leuk om patiënten snel te helpen door kronen te plaatsen (esthetisch) maar vaak niet
goed en langdurig; beter maatregelen nemen om gezonde tanden te krijgen en behouden.
Tandstructuur: de basiskennis
Glazuur
● Meest gemineraliseerde weefsel in het lichaam, bestaande uit meer dan 96%
anorganisch materiaal (mineralen ivv. kristallen -> hydroxyapatiet). Andere 4% is
water en proteïnen (minimaal!).
● Niet-vitale en ongevoelige structuur (zit geen bloedvat of zenuw in).
● Geen regeneratieve eigenschappen; vanaf dat er een caviteit is kan die niet weg,
glazuur reageert niet tegen cariës.
● Het is doorlatend (zit vol met corrositeiten); ionische
uitwisseling kan optreden tussen het glazuur en de
omgeving van de mondholte.
,Dentine
● Volwassen dentine bestaat voor ongeveer 70% uit anorganisch materiaal
(hydroxyapatiet), 20% organisch materiaal (collageen type I) en 10% water.
● Gemineraliseerd
● elastisch: door grotere organische inhoud = belangrijk voor meer resistentie in de
tand! glazuur is bros en breekt makkelijk af
● avasculair weefsel (geen bloedvezels in de dentine) dat de centrale pulpakamer
omsluit (waar wel bloedvaten en zenuwen zitten).
● Permeabel door opeengepakte tubuli (hier loopt water door) die de volledige dikte
van dentine doorlopen en die de cytoplasmatische verlengingen van odontoblasten
(ob) behouden. Odontoblasten zijn cellen die tussen dentine en pulpa zitten en deze
vormen heel ons leven dentine. Ze krijgen cytoplasmatische toevoer via de tubuli.
● intiem contact met de pulp (dentine-pulp complex: moeilijke grens tussen pulpa en
dentine dus daarom dit complex) → zorgt voor gevoeligheid.
● constante vorming en regeneratiecapaciteit (tegen agressie
bv. cariës, knarsen, erosie) -> zullen odontoblasten aanzetten
tot regenereren.
Pulpa
-> Ondanks onderscheidende histologische kenmerken, zijn dentine en
pulpa embryologisch en functioneel verwant en moeten samen worden
beschouwd.
Deze eenheid wordt geïllustreerd door de klassieke functies van pulp:
● vormend, omdat het het dentine produceert dat de pulpa
omringt
● voedzaam, omdat het het avasculair dentine voedt (bloedvaten brengen nutriënten
naar odontoblasten)
● beschermend, omdat het zenuwen draagt die de dentine zijn gevoeligheid geven
(regeneratieve functie)
● herstellend, omdat het in staat is om indien nodig nieuwe dentine te produceren ->
tand beschermen.
, Ondersteunende weefsels
De tand is met de kaak verbonden door een gespecialiseerd
ondersteuningsapparaat dat bestaat uit het alveolaire bot, het parodontale
ligament (PDL) en het cementum, die allemaal worden beschermd door
het tandvlees.
● Cementum is een hard, gemineraliseerd en avasculair bindweefsel
dat de wortels van tanden bedekt. Het zorgt voor fixatie van de
tand op het bot via PDL, en het heeft ook een regeneratieve functie gerelateerd aan
parodontale weefsels.
● Parodontaal ligament (PDL) : bindweefsel tussen de tand (cementum) en het
alveolaire bot.
○ Het werkt als schokdemper (heel elastisch - zorgt ervoor dat tand niet zo
gemakkelijk afbreekt)
○ heeft ook een sensorische functie: heeft veel proprioceptoren - zorgen ervoor
dat we beseffen wat we eten bv. we vinden een pit in een kers, we voelen dat
het hard is ipv zacht -> stoppen met hard bijten zodat tand nt afbreekt.
-> Deze structuren zijn in een gezonde mond omgeven door tandvlees - maken niet
rechtstreeks contact met de mond.
Haaien -> hebben geen PDL, tand zit direct in het bot; sterke tanden maar hierdoor
zijn de tanden meer vatbaar voor afbreken (geen schokdemper). Als een haai iets
hard eet breken veel tanden af maar voor hen is dit niet zo’n probleem want ze
hebben veel dentities -> mens heeft enkel melktanden en definitief gebit maar zij
hebben er meerdere dus tanden ‘groeien’ terug (om de twee weken ongeveer).
Mensen -> 2 dentities: de tweede dentitie is er om de groei van de kaak te
compenseren. Als deze verloren gaat heb je geen tanden meer.
-> belangrijk om vanaf het begin goed voor definitief gebit te zorgen!
radiografie voor cariësdiagnose
XR-apparatuur; buis die straling uitzendt, dit gaat door de tand en komt terecht op een film.
Verschil tussen Radiopaak en Radiolucente structuren:
● Radiopaak: op X-ray heb je een 2D beeld van iets dat 3D is -> gemaakt door
röntgenstraler die door strucutren gaat en door die structuren verzwakt is -> je ziet de
densiteit van een structuur. Glazuur laat stralen niet door en absorbeert ze -> stralen
die film raken zijn zwak en vormen radiopaak beeld = wit: glazuur is heel dens
● Radiolucent: pulpa is niet zo dens en laat stralen doordringen -> stralen die film
raken zijn dens -> beeld = donker
bv. donker plekje in glazuur is radiolucent en minder dens (minder gemineraliseerd) = cariës!
